examentraining evolutie

• Biologie
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 5,6

Examentraining evolutie

- Telefoon pakken & in Lesson-Up

- Binas pakken

Soortvorming d.m.v. natuurlijke selectie. Zet de zinnen in de juiste volgorde

Er bestaat variatie in genotype en fenotype binnen een populatie

De voordelige fenotypen worden dus doorgegeven

Een mutatie leidt tot een verandering in fenotype dat voordelig uitkomt in de omgeving

Door voortplanting, mutaties en recombinatie kunnen nieuwe genotypen ontstaan

De mutant overleeft door zijn aanpassing beter en krijgt meer nakomelingen 

Als er genoeg verschillen in genotype en fenotype zijn ontstaan kan dat leiden tot een nieuwe soortvorming

Evolutie is niets anders dan een opeenstapeling van toevallige mutaties in het DNA die voordelig zijn voor de fitness van een individu

1. Waar
2. Niet waar

allopatrische soortvorming

Allopatrische soortvorming

• geografische isolatie
  
• verschil in selectiedruk in beide nieuwe omgevingen
  
• selectie op verschillende eigenschappen
  
• na verloop van tijd: populaties kunnen niet meer onderling voortplanten
  

sympatrisch: in zelfde gebied

hoe dan?

reproductieve isolatie door bv:

seksuele selectie

gedrag: communicatie, voedselvoorkeur, legvoorkeur

Seksuele selectie en natuurlijke selectie botsen wel eens; een eigenschap levert wel meer paring op maar verlaagt de overleving 

In de afbeelding zie je de ingraafdiepte van 3 prooien van de kanoet (vogel). Onderzoekers verwachten dat de snavel van deze soort in de komende decennia langer zal worden. Leg dit uit aan de hand van de evolutietheorie.

Genetic drift

Flessenhalseffect: Een groot deel van de populatie sterft uit door een invloed van het milieu zoals een natuur ramp

Foundereffect: Een klein deel van de populatie vestigt zich in een nieuw gebied

Genetic drift

Genetic drift is een grote verschuiving van de allelfrequentie binnen een populatie.

Dit kan zowel veroorzaakt worden door het flessenhalseffect als het foundereffect. 

Gene flow

Soort: de grootste verzameling van populaties waartussen gene flow plaatsvindt of kan plaatsvinden

Populatie: een groep individuen van dezelfde soort die in een bepaald gebied leven en zich onderling voortplanten

Gene flow: het verschijnsel dat tussen twee populaties van dezelfde soort uitwisseling van genen plaatsvindt

Mutaties

• Een mutatie = een verandering van het DNA, hierdoor ontstaat genetische variatie
• Mutant: mutatie komt tot uiting in fenotype

• Is een mutatie nuttig => mutatie blijft
• Is een mutatie niet nuttig => dier heeft een kleinere kans om te overleven dus kan de mutatie niet doorgeven

Emergente eigenschappen

Als op een hoger organisatie niveau een nieuwe eigenschap ontstaat die er op het lagere niveau niet is; dan noem je dat een emergente eigenschap. 

Emergente eigenschappen ontstaan doordat er meerdere elementen samen moeten werken om deze eigenschap te bereiken.

Voorbeelden van emergentie

Kunnen lopen  is een emergente eigenschap die ontstaat op het organisatieniveau 'organisme'.

Geboortecijfer is een emergente eigenschap die ontstaat op het organisatieniveau 'populatie'.

Verklaar dat dit nog niet betekent dat de Yangtze-variant een aparte soort is

Leg in drie stappen uit dat, door veranderingen in het DNA, in deze nieuwe leefomgeving een populatie van superkreeften kon ontstaan waarvan de eigenschappen afwijken van die van de oorspronkelijke migranten uit de Atlantische Oceaan.

Typ je antwoord in word en kopieer deze zo dadelijk in de slide

Leg in drie stappen uit dat, door veranderingen in het DNA, in deze nieuwe leefomgeving een populatie van superkreeften kon ontstaan waarvan de eigenschappen afwijken van die van de oorspronkelijke migranten uit de Atlantische Oceaan.

Oud-examenvraag 

Leg in drie stappen uit dat, door veranderingen in het DNA, in deze nieuwe leefomgeving een populatie van superkreeften kon ontstaan waarvan de eigenschappen afwijken van die van de oorspronkelijke migranten uit de Atlantische Oceaan.

Uit het antwoord moet blijken dat
- binnen de populatie door mutatie nieuwe varianten ontstaan/varianten aanwezig zijn (1p)
- er selectie plaatsvindt / de aangepaste individuen overleven (1p)
 - de (best) aangepaste individuen de eigenschappen doorgeven (1p)

Zo'n twintig procent van de teken in Nederland is geïnfecteerd met de borrelia-bacteri (Borrelia burgdorferi) en kan deze bacterie overbrengen op mensen. De bacterie is de veroorzaker van de ziekte van Lyme. Mensen met deze ziekte hebben vaak last van vermoeidheid en gewrichtsproblemen. Als een arts de ziekte van Lyme vaststelt bij een patiënt schrijft de arts een antibioticum voor. Artsen zijn echter terughoudend in het voorschrijven van antibiotica. Door veelvuldig gebruik van antibiotica kunnen namelijk resistente bacteristammen ontstaan.
Beredeneer hoe door het gebruik van een antibioticum een resistente bacteriestam kan ontstaan.

Als een zoogdier het water inloopt, veroorzaakt dit trillingen die door bloedzuigers waargenomen worden. Ze zwemmen vervolgens razendsnel op hun doel af, zuigen zich vast met hun zuignap en maken met hun scherpe tandjes een wondje. In het speeksel van de bloedzuiger zit een stof die de plaats van de bijtwond verdooft, en een stof die bloedstolling remt (hirudine). De bloedzuiger kan daardoor in dertig minuten zoveel bloed opzuigen, dat zijn gewicht vertienvoudigt. Daarna laat hij los. Het produceren van de verdovende stof is gedurende de evolutie ontstaan. Leg uit dat de productie van de verdovende stof selectievoordeel opleverde voor de bloedzuigers die deze eigenschap hadden.

Huiswerk

Basiskennisvragen 17.5