Thema 4 Transport Basisstof 1, 2 en 3 - herhaling

• Biologie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 5

Thema 4 Transport

Basisstof 1 Transportsystemen 

Basisstof 2 Het hart 

Basisstof 3 Het bloedvatenstelsel 

Basisstof 4 Het bloed 

Basisstof 5 Weefselvloeistof &Lymfe

 TT Thema 4 -> datum nog te bepalen

Transport planten

Transport in dieren

Gesloten; enkelvoudige omloop

Open (meerdere harten)

Gesloten; dubbele omloop

Transport in planten

Houtvaten: voor anorganische transport, dus water en mineralen uit bodem (transport omhoog)

Hoe? 

Bastvaten: voor organische transport, dus
producten uit fotosynthese naar andere delen
vervoeren 

(vooral beneden; (uitzondering in lente omhoog))

!!- Negatieve druk door verdamping

- makkelijk transport door adhesie en cohesie

- Worteldruk door:

actief transport --> daarna  osmose (H2O) en                                                     diffusie (mineralen)

4.2 het hart & bloedsomloop

Waarom hebben we bloed nodig? 

dat zaakje zal wel doodbloeden (=die kwestie zal geleidelijk aan wel worden vergeten)

de aanval bloedt dood (=de aanval komt geleidelijk uit op een mislukking)

doekje voor het bloeden (=een schrale troost, of een ontoereikende, slechts symbolische maatregel)

doen alsof je neus bloedt (=doen alsof je van niets weet)

het bloed kruipt waar het niet gaan kan (=de aard verloochent zich nooit)

het bloed spreekt (=de familieband doet zich opmerken)

iemand het bloed onder de nagels vandaan halen (=iemand vreselijk treiteren of irriteren)

iemands bloed wel kunnen drinken (=iemand niet mogen en daardoor alles doen om die persoon te hinderen)

in koelen bloede iets doen (=geheel kalm en rustig iets doen, alsof er niets aan de hand is)

nieuw bloed (=nieuwe deelnemers, werkers)

Patattenbloed hebben (=Ziekelijk zijn) 

vissenbloed hebben (=koudbloedig zijn, weinig gevoel hebben, niet gauw koud hebben) 

voor iets moeten bloeden (=de gevolgen moeten dragen)

zijn eigen vlees of bloed (=zijn eigen familie (kinderen))

spreek-woorden

• Aantekening

*Binas 84H & i

Waar krijgen de hartspiercellen hun zuurstof vandaan?

1. Vanuit het bloed dat door het hart stroomt
2. Via diffusie via de huid
3. Hartspiercellen hebben geen zuurstof nodig
4. Via een los netwerk van bloedvaten

Herhaling 1

Het hart ligt in de borstholte, iets naar links onder het borstbeen en is zo groot als een vuist. Het hart is een holle spier met vier holtes (2 boezems en 2 kamers) die gescheiden zijn door kleppen en de harttussenwand. De kamers en boezems krijgen de naam van de kant waar zij zelf in je lichaam zitten: linker en rechterkant!

Uit het hart komen de longsslagader en aorta, eerste vertakking hieruit, de kransslagaders, zorgen voor bloed voor hartspieren zelf.

Anatomie buitenkant hart

Kransslagaders vanuit aorta

(=zuurstofrijk)

vertakt rondom hart 

Stroomt terug via kransaders
naar rechterboezem

* brengen O2 en voedingsstoffen naar hartspiercellen

* haalt CO2 en andere afvalstoffen op van hartspiercellen

Wat is de andere naam voor de aortakleppen?

1. tweeslippigeklep
2. drieslippige klep
3. slagaderklep
4. halvemaanvormige kleppen

Opties:

1. kamer in/slagader in

2. open/dicht

3. open/dicht

Het hart werkt als volgt: 

1. Systole (samentrekking) boezems (hartkleppen geopend, halvemaanvormige kleppen gesloten), 

2. systole kamers (hartkleppen gesloten, halvemaanvormige kleppen geopend), 

3. hartpauze (hartkleppen geopend, halvemaanvormige kleppen gesloten).            ZIE BINAS 84D

Samentrekking hartspierweefsel ontstaat door elektrische stroom vanuit *sinusknoop. (pacemaker)

Snelheid waarmee deze impulsen afgeeft: hartslagfrequentie. Hoeveel bloed weggepompt: slagvolume.

Hartkloppingen

De meeste mensen herkennen dit wel: u heeft uw hart vast wel een keer voelen overslaan of hartkloppingen gevoeld. Deze kloppingen kunnen soms pijnlijk en een drukkend gevoel op de borst geven. Er zijn ook mensen die deze kloppingen in hun keel of hals voelen. Hartkloppingen zijn meestel onschuldig, maar u kunt er wel van schrikken. In sommige gevallen kunt u ook een licht gevoel in uw hoofd ervaren, of benauwdheid. Daarnaast kunt u ook misselijkheid en overmatige zweten ervaren.

samentrekken boezems

samentrekken kamers

Bloedvaten

Er zijn drie typen bloedvaten, welke je in de afbeelding hiernaast en in BINAS 84C2 kunt zien.

Aantekening: 'Bloed + Bloedvaten' 

Naam	Slagader	haarvat	Ader
Waar?			_
O2-gehalte
Kenmerken
Bloeddruk

In welk type bloedvat: slagader, haarvat of ader, steekt een verpleegster de naald als ze bloed afneemt of een infuus aankoppelt in het ziekenhuis?
Leg uit waarom

Waarom daalt en stijgt de bloeddruk in de aorta? 

• door de hartslag, na het samenknijpen van de kamers staat er het meeste bloeddruk in de aorta, dit zakt omdat het bloed wegstroomt
• In wat voor bloedvat zal een mug prikken om bloed op te zuigen?

Haarvaten

Aders

Welke kenmerken horen bij welk bloedvat? 

Sleep de juiste woorden naar de bloedvaten.

Slagaders

Kleppen

Hoge bloeddruk

Liggen dieper in het lichaam

De wand is één cellaag dik

De wand is dik, stevig en elastisch

Bloed stroomt van de organen weg naar het hart toe

Voedingsstoffen en zuurstof, maar ook koolstofdioxide en andere afvalstoffen gaan erdoorheen, 

Bloedsomloop

De ader/slagader heeft meestal de naam van het orgaan waar het naartoe gaat of vanaf komt.

Slagader meestal zuurstofrijk. 

Uitzonderingen?

Oefenvraag

Hoe kan een rode bloedcel die door de grote teen  stroomt, het snelst in de dunne darm terechtkomen?

Door welke onderdelen zal deze cel achtereenvolgens stromen? Schrijf ze allemaal op: grote teen haarvaten, ..., ..., ..., ..., ..., ...., -> dunne darm haarvaten.
 Gebruik BINAS 84A.

Belangrijke woorden

Slagaders, aders, haarvaten

*Poortader

Bloeddruk: bovendruk/onderdruk

Variatie in bloeddruk en stroomsnelheid in de verschillende typen bloedvaten.

Slagaders 

Kenmerken? 

Waar in je lichaam kan je ze voelen?

Waarom alleen daar?

Haarvaten 

Waarom heten haarvaten zo? 

Aders 

Kenmerken aders?

Hoe zorgen komt bloed uit aders terug bij hart? 

Poortader 

Uitzondering.
Bloed van darmen, maag en milt naar de lever. Het bloed is zuurstofarm maar rijk aan voedingsstoffen die in je dunne darm opgenomen zijn.

De lever slaat een deel van die voedingsstoffen tijdelijk op.

Bloeddruk 

De druk die het bloed uitoefent op
de wand van de bloedvaten. (84E)

Door samentrekken van de hartkamers, vooral de linkerkamer. 

De maximale druk is de bovendruk, de minimale druk tijdens de hartpauze is de onderdruk

Bloeddruk meten

Om de boeddruk te meten, wordt een manchet om de bovenarm gedaan die opgepomt wordt waardoor de armslagader wordt dichtgedrukt en er geen vaatgeruis te horen is. 

Wanneer je wat lucht uit de manchet laat lopen en er nét vaatgeruis te horen is, is de druk in de manchet gelijk aan de bovendruk. 

Wanneer er geen vaatgeruis meer te horen is, is de druk in de manchet gelijk aan de onderdruk.   Normaal is 120 over 80 (mmHg)

In de afbeelding
is de poortader aangegeven met nummer:

1. 1
2. 2
3. 3
4. 4

Is een bloeddruk van 1,5*10 over 1,0*10 Pa normaal?
Waar kan je dit checken?

4

4

1. Ja
2. Nee

Zelfstandig werk

(Evt. inhalen 4.1 & 4.2 opdr. 1-11, 15-20, 22-24,)

Maken 28 t/m 37 + 39 + 41  van 4.3 Het bloedvatenstelsel.

Basisstof 4.4 Bloed lezen + opdr 46, 47, 48, 49, 52, 53