H5 par. 3 De kerk in de late middeleeuwen

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 1

H5 Steden, staten en de kerk

Par. 3 De kerk in de late middeleeuwen

middeleeuwen 500 - 1500

• vroege middeleeuwen 500 - 1000
• late middeleeuwen 1000 - 1500
• Dit hoofdstuk = late middeleeuwen
• Tijdvak steden en staten
• Periode: middeleeuwen

Invalshoeken

• Economisch: 
• wat zijn de middelen van bestaan? 
• Denk hierbij bijvoorbeeld jagen en verzamelen, landbouw, industrie. 
• Hoe komen mensen aan hun inkomsten?

 

Invalshoeken

• Politiek-bestuurlijk: 
• hoe wordt de samenleving bestuurd? 
• Wie is de baas? 
• Welke regels en wetten zijn er?

 

Invalshoeken

• sociaal: 
• dit gaat bijvoorbeeld over de leefomstandigheden van mensen en de verschillende sociale lagen. 
• Zijn er grote verschillen tussen mannen/vrouwen en arm/rijk? 
• Leven de mensen in de stad of op het platteland?

Invalshoeken

• cultureel: wat denken en voelen de mensen en hoe uitten ze dit?
• bijvoorbeeld in hun gewoontes en regels, 
• geloof, 
• kunst en 
• wetenschap. 

Kenmerkende aspecten H5

Herleving van de stedelijk cultuur

Ontstaan van de stedelijke burgerij

De investituurstrijd

Expansie Christelijke wereld / Kruistochten

Staatsvorming en centralisatie

Oorzaak en gevolg

De oorzaak is de reden waarom er iets gebeurt.

Het gevolg is wat er daarna gebeurt; hoe gaat het verder?

Terugblik vorige les

Juist of onjuist.
Bij een gilde zaten mensen met een verschillend beroep.

1. juist
2. onjuist

Juist of onjuist.
Alle leden van een gilde woonden in hetzelfde huis.

1. juist
2. onjuist

Juist of onjuist.
Een gildemeester gaf les aan mensen die ook in het gilde wilden.

1. juist
2. onjuist

Juist of onjuist.
Een gilde maakte afspraken over prijzen.

1. juist
2. onjuist

Juist of onjuist.
Een gilde zorgde voor zieke leden.

1. juist
2. onjuist

De mensen in steden wilden steeds meer zelf beslissen en kregen stadsrechten.
Welk recht hoorde daar niet bij?

1. belasting heffen
2. een stadsmuur bouwen
3. wetten maken
4. verkiezingen houden.

Wat zijn voorbeelden van stadsrechten, en wat moesten steden doen in ruil voor stadsrechten?

Stadsrecht

In ruil voor stadsrecht

Een stadsmuur bouwen

Soldaten leveren in oorlog

Zelf wetten maken

Zelf markten organiseren

Belasting betalen

Verbind oorzaken en gevolgen

Edelen geven steden stadsrechten

Steden willen stadsrechten

Edelen worden minder machtig

Edelen hadden 

meer geld nodig

Steden werden zelfstandiger

Steeds meer steden hebben stadsrechten

voordeel stad

voordeel landheer

geld betalen in ruil voor stadsrechten

zelf kunnen rechtspreken ipv wachten op landheer

geld voor een huurleger en hofhouding

jaarmarkten organiseren en tol heffen

Wie heeft welk voordeel van stadsrechten?

Een stad kon stadsrechten krijgen. 

Wat is GEEN stadsrecht?

1. De stad mocht zelf rechtszaken houden.
2. De stad mocht zelf belasting ophalen.
3. De stad mocht stadsmuren bouwen.
4. De stad hoefde de landheer niks meer te betalen.

Is iedere stelling juist of onjuist?

JUIST

ONJUIST

Een stad met stadsrechten mocht zichzelf besturen.

Allen de koning van een land kon stadsrechten aan een stad verlenen.

Een stad met stadsrechten mocht haar eigen munt slaan.

In een middeleeuwse stad woonden vooral boeren.

In ruil voor stadsrechten betaalde een stad belasting aan de heer van het gebied.

Gilde

Schout

Ambacht

Handel

Burgers

Schout + schepenen

Wat is een schout?

1. Raadgever van een koning
2. Lid van een gilde
3. generaal van het leger
4. Voorzitter van de rechtbank

De schout werd benoem door

1. Klein groepje belangrijke burgers
2. De heer van het gebied

Welke taken hadden de schout en de schepenen?

Leerdoelen

• Je kunt uitleggen wat het christelijk geloof in de late middeleeuwen inhield.
• Je kunt beschrijven hoe de kerk in de late middeleeuwen was georganiseerd.
• Je kunt uitleggen hoe de kerk in de late middeleeuwen omging met mensen met andere geloofsopvattingen.
• Je kent de begrippen en jaartallen uit deze paragraaf.

Geloven in de middeleeuwen

• In de middeleeuwen hoort bijna heel Europa bij de christelijke kerk: de katholieke kerk
• Met de paus als leider
• Mensen zijn veel bezig met het leven na de dood
• Als je teveel zondes begaat, zou je als straf in de hel komen
• Door goede daden te doen kan je je zondes weer goedmaken

Geef 3 voorbeelden van zondes

Een goed christen zijn

In de middeleeuwen bidden mensen erg veel

Vaak richten zij dit gebed op een heilige

Soms reizen ze zelfs naar een heilige plek: een bedevaart

Om trouw aan God te tonen geven ze ook geld aan de kerk

Een overledene die veel voor het geloof gedaan heeft en daarom dicht bij God staat

Filmpje

Boete doen voor zondes

Organisatie van de kerk

Kloosters vallen onder de paus, gewone gelovigen onder bisschoppen

Bisdom

De parochies in een bepaald

gebied vormen een bisdom

Parochie

Alle gelovigen van een dorp of stadswijk

Onder leiding van een pastoor

Parochie

Alle gelovigen van een dorp of stadswijk

Parochie

Alle gelovigen van een dorp of stadswijk

Onder leiding van een pastoor

Onder leiding van een pastoor

Onder leiding van een bisschop, benoemd door de paus (bisschop van Rome). Heeft zijn eigen kerk: de kathedraal

Nieuwe kloosterorden

De kerk wordt steeds rijker, sommigen vinden dit fout

Sommige gelovigen stichten daarom nieuwe kloosterorden

Ze hebben strenge regels, geen bezit en leven van giften

Omdat zij soms moeten bedelen heten ze ook wel bedelorden

Dit was niet zoals Jezus leefde, namelijk in armoede

Ketters

Sommigen wijken echter af van de officiële leer van de kerk

De paus laat deze ketters vervolgen door een rechtbank

Deze inquisitie kan mensen laten boeten of zelfs laten doden

Zo wil de paus ketters weer bij de 'juiste leer' brengen

Paus 

Bisschop 

Priester

Hoofd van de katholieke kerk 

Hoofd van een bisdom 

Hoofd van een parochie 

Wat is het verschil tussen heidenen en ketters?
Doe het zo:
Heidenen zijn...
Ketters zijn...

Wat is de Inquisitie?

1. een groep monniken die de kerkelijke regels uitlegt
2. een kerkelijke rechtbank die ketters vervolgt
3. een vergadering van de leiders van de kerk
4. geen van bovenstaande antwoorden is juist

De kruistochten 

Joden worden door christenen vaak gediscrimineerd

Omdat de moslims Jeruzalem bezetten zijn ook zij een vijand

De paus roept meerdere keren op dit gebied te bevrijden

Deze kruistochten slagen niet voor een lange tijd

Filmpje

De eerste kruistocht

Voordelen kruistochten

De kruistochten hadden naast doden ook meerdere voordelen

Handel

Door de nieuwe contacten tussen oost en west neemt de handel toe

Wetenschap

De Arabieren hadden veel kennis van de Grieken en Romeinen bewaard. Hier komt het westen nu weer mee in aanraking. Techniek en wetenschap maken grote sprongen.

Cijfers

De Europeanen werkten nog met Romeinse cijfers. Deze waren niet zo handig. Van de Arabieren leerden zij de Arabische cijfers die we vandaag de dag nog steeds gebruiken.

1

Kruisboog

De moslims maken kennis met Europese wapens. Zo nemen ze bijvoorbeeld de kruisboog over.

Een kruistocht is:

1. een heilige tocht van monniken met een kruis door een middeleeuwse stad.
2. een tocht naar het Midden-Oosten, een soort middeleeuwse vakantie.
3. Een tocht naar Jeruzalem waarbij de christenen verslagen moeten worden
4. een tocht vanuit Europa om het Heilige Land te veroveren.

Een reis naar een heilige plek om te gaan bidden.

1. Kruistocht
2. bedevaart

1. Door de kruistochten nam het contact tussen Europa en de                              wereld toe.

2. Het doel van de kruistocht was om de stad                                 te heroveren op de moslims.

3. Deze stad was volgens het middeleeuwse denken het middelpunt van de                                         .

4. In het jaar 1095 riep de                      op tot een kruistocht.

5. Na de eerste kruistocht stichtten sommige kruisvaarders                                     in het Midden-Oosten. 

6. Europeanen maakten kennis met nieuwe producten en kennis, zoals                                                                     en                                                        .

Arabrische

wereld

kruisvaardersstaten

zijde

paus

Jeruzalem

Arabische cijfers

Edelen verliezen macht

Ketters vervolgen

Belastingen betalen aan de heer van het gebied

religieus

politiek

economisch 

Wat heb je vandaag geleerd?

Wat vind je nog lastig?