Gedichten - herhaling, metrum, ritme en les 68

• Nederlands
• Middelbare school
• vmbo t
• Leerjaar 2

Wat is een gedicht?

Daar is geen makkelijk antwoord op, maar...

Alle gedichten samen,

de korte en de lange,

de droevige en de grappige,

de rijmende en de niet-rijmende,

de makkelijke en de absoluut onbegrijpelijke

- die allemaal samen noemen we poëzie.

Een gedicht is een andere manier om

een verhaal te vertellen. Je moet zelf 

meer bedenken dan bij een gewoon 

verhaal

In gedichten wordt gespeeld met: 

1. vorm
2. taal
3. inhoud

1. Vorm

In een gedicht zijn de regels (vaak) kort,

en ze breken

'zomaar'

af.

De zinnen beginnen steeds op een nieuwe regel.

Er staat veel     wit     om de zinnen heen.

In een verhaal lopen de zinnen keurig door tot de rand van de bladzijde, en dan gaan ze een regel lager weer door.

2. Taal

Bij poëzie is taal heel belangrijk. Een dichter zoekt vaak heel lang naar precies het goede woord, of precies de goede volgorde van de woorden in een zin.

Natuurlijk is het niet zo dat een prozaschrijver (schrijver van verhalen) maar wat aanrommelt met zijn woorden, maar hij zal toch vooral letten op het verhaal dat hij vertelt, en iets minder op hóé hij het vertelt.

3. Inhoud

Een gedicht gaat over andere dingen dan een verhaal.

In een verhaal heb je een begin, een midden en een eind.

In een gedicht heb je alleen het gedicht.

In een gedicht:

• verwoordt de dichter een gevoel/emotie of gedachte
• laat een dichter je op een andere manier naar iets kijken,   zodat jij er over nadenkt.

Een goed gedicht zet de hele wereld even stil.

Hoog in het blauw

vliegt een roofvogel rond.

Kromsnavel ziet

elke spriet

op de grond.

Laag in het groen

knaagt een knijn aan een knop.

Knijn is zo dom!

Kijkt niet om -

kijkt niet op...

Dan wordt groen zwart,

zwart wordt rood, rood weer groen.

Haartjes, een veer...

Nee, niks meer

aan te doen.

Hans Kuyper

Wat is er met het konijn gebeurd?

Op een zonnige dag in de zomer zat een konijn aan een lekker groen blaadje te knabbelen. Het smaakte hem zó goed, dat hij er helemaal niet meer op lette wat er boven hem gebeurde. En dat was niet erg slim, want hoog in de lucht draaide een havik zijn rondjes. Voordat het konijn er erg in had, dook de vogel op hem! Er gleed een donkere schaduw over het gras en twee scherpe klauwen boorden zich in de schouders van het 

zielige dier. Een paar druppels bloed vielen naar beneden, maar die verdwenen snel in de droge grond. Alleen aan de plukjes haar en de vogelveer die achterbleven, kon je nog zien dat er iets vreselijks gebeurd was.

Welke vorm spreekt jou het meeste aan?

het gedicht over het konijn

het verhaal over het konijn

In gedichten is de klank en het ritme heel belangrijk en een dichter kan rijm gebruiken. Zeker als je een gedicht hardop voorleest, valt de klank of het rijm je eerder op.

Een dichter vertelt veel met weinig woorden. Daardoor heb je vaak meer tijd nodig, voordat je een gedicht begrijpt.

Een gedicht bestaat uit versregels die samen een strofe vormen. Je kunt een strofe vergelijken met een alinea: elke strofe heeft zijn eigen deelonderwerp.

Hans Andreus

Uit hoeveel strofen bestaat het gedicht ‘Je bent zo anders’?

1. 14
2. 5
3. 4
4. 1

O sjo’n mond vol apparaten

isj een sjware sjtvaf voor mij,

ik ga sjlisjen bij het pvaten

en ik sjpuug er ook nog bij.

En mijn moed sjinkt in mijn sjchoenen,

want het isj sjo’n sjtom gevoel,

en wie sjal me sjo nog sjoenen

met sjulk sjtaaldraad in mijn sjmoel.

Sjtangen die te sjtevig sjitten,

daarvan sjlaap ik sjteeds sjo sjlecht,

sjie ik als ik sjlaap gebitten,

sjchoon en sjterk en sjuperrecht.

En dan sjchveeuwen sjtemmen: Sjtakker,

wat een sjcheve rommelsjooi

en dan sjchvik ik sjwetend wakker.

Maar ik word sjo mooi, sjo mooi!

Joke van Leeuwen

Beugelsj

Waarmee speelt de dichter vooral in het gedicht 'Beugelsj'?

1. vorm
2. taal
3. inhoud

vol zakje chips

krrr krrr krrr krrr krrr

krrr krrr krrr krrr

krrr krrr krrr

krrr krrr

krrr

leeg zakje chips

Nicky van Tuinen (groep 5)

Zakje chips

Waarmee speelt de dichter vooral in het gedicht 'Zakje chips'?

1. vorm
2. taal
3. inhoud

Ik had drie beestjes,

drie beestjes van steen.

Een vogeltje.

Een veulentje.

Een varkentje.

Ze zijn gevallen.

Ze braken stuk.

Ik heb ze gelijmd.

't Is bijna gelukt.

Ik heb drie beestjes,

drie beestjes van steen.

Een volentje.

Een veukentje.

Een vargeltje.

Joke van Leeuwen

Lijmen

Waarmee speelt de dichter vooral in het gedicht 'Lijmen'?

1. vorm
2. taal
3. inhoud

Ikhe bverve lendeog en

Zez ien watz enie tmogen

Deene keermi n10 de,

and erekeer weermi n4

Jewor dter ge kvan

Neta lsd ewo orde nop ditpa pier

Lisanne van der Kaaden (groep 8)

Deo gen

Waarmee speelt de dichter vooral in het gedicht 'Deo gen'?

1. vorm
2. taal
3. inhoud

Ik zat naast Sam.

Maar nu niet meer;

want Sam is dood.

Al ongeveer

een dag of tien.

Iets meer misschien -

die dinsdag was de laatste keer.

Hij kwam te laat,

zoals wel meer.

Toen ging hij dood.

De laatste keer dat ik hem zag

was ongeveer

een dag daarvoor, misschien iets meer.

Te laat

Nu zit ik naast de leegste

lege stoel die er bestaat.

Hij komt niet meer terug.

Niet meer.

Hij komt nooit meer

te laat.

Bette Westera

Waarmee speelt de dichter vooral in het gedicht 'Te laat'?

1. vorm
2. taal
3. inhoud

Welk gevoel roept het gedicht 'Te laat' bij je op?

"Nu zit ik naast de leegste
lege stoel die er bestaat."

Wat bedoelt de dichter hiermee?

"Hij komt nooit meer
te laat."

Waarom laat de dichter de zin doorlopen op dezelfde regel?

Zijn eerste moeder heeft hij nooit gekend.

Ze heette Joyce, ze was opeens verdwenen.

En toen hij net aan Anja was gewend

werd papa weer verliefd. Toen kwam Irene.

Nu woont zijn vader met Chantal,

en hij dus ook. Nu gaan ze overleggen

hoe hij zijn nieuwe moeder noemen zal.

Hij zou zo graag eens mama willen zeggen...

Bette Westera

Mama

Waarmee speelt de dichter vooral in het gedicht 'Mama?

1. vorm
2. taal
3. inhoud

Welk gevoel roept het gedicht 'Mama' bij je op?

"Nu woont zijn vader met Chantal,
en hij dus ook. Nu gaan ze overleggen
hoe hij zijn nieuwe moeder noemen zal.
Hij zou zo graag eens mama willen zeggen..."

Wat bedoelt de dichter met de laatste zin?

waarmee vul jij het gedicht aan:

Sint zat te denken...

1. waarvan jij jou moest verdenken
2. wat hij jou moest schenken
3. maar hij kon niets bedenken
4. wat hij jou in vredesnaam dit jaar moest schenken

En eigenlijk is alles wat ik wil...

kikkerdril

een keer op zoek naar kikkerdril

zoeken naar kikkerdril

jouw kikkerdril

buiten met jou op zoek naar kikkerdril

niet alleen rijm is belangrijk

• Ook de lengte van woorden
• De lengte van zinnen
• De klemtonen in woorden
• Je vindt een ritme, dat heet ook wel CADANS of METRUM
• Hoor je het beste als je het hardop zegt
• Denk ook aan liedjes  

Opdracht

• maak tweetallen als je dat wil
• in de opdrachten van teams staat de opdracht 'piet de smeerpoets'
• je maakt zelf/samen een gedicht in die stijl
• minstens 8 regels
• met eindrijm (en rijmschema benoemen)
• Inleveren: cijfer telt 1 keer mee - uiterlijk 12 februari

Wat heb je deze les geleerd?

Gedichten

Poëzie

Verhalen

Proza

gedichten

versjes

rijm

spelen met taal

verhalen

stripboek

zinnen lopen door tot het einde van de bladzijde

meer aandacht voor het verhaal dan voor hóé het geschreven is

In alle gedichten zit rijm.

1. 
2. 

In een gedicht kan een dichter spelen met vorm en taal.

1. 
2. 

Bij een gedicht is het altijd meteen duidelijk waar het over gaat.

1. 
2. 

Een gedicht kan je aan het denken zetten.

1. 
2. 

Lees je weleens gedichten als je ze op straat tegenkomt of als je door je social media scrolt?

Wat vond je van deze les?

010