Les 1 Over Taal - Blok 5 - mavo 4

• Nederlands
• Middelbare school
• vmbo g, t
• Leerjaar 4

Blok 5 - Over Taal

4G

Leerdoelen

• Ik weet op welke manieren ik een woord kan opzoeken in het woordenboek 
• Ik kan uitleggen wat homoniemen zijn.
  
• Ik kan uitleggen wat homofonen zijn.
  
• Ik kan homoniemen en homofonen herkennen in een zin.
• Ik kan uitleggen wat een pleonasme is en dit herkennen in een zin.
• Ik kan uitleggen wat een tautologie is en dit herkennen in een zin. 
• Ik kan uitleggen wat een dubbele ontkenning is en dit herkennen in een zin, 

Woordenboek

• Tijdens het examen mag je een papieren woordenboek gebruiken. 
• De woorden in het woordenboek noem je trefwoorden. 
• De woorden staan op alfabetische volgorde.

Woordenboek

• Zoek in het woordenboek de grondvorm van het woord. 

Bijvoorbeeld

• Werkwoordsvorm - vind je bij het hele werkwoord.
• Woord in meervoud - kijk bij woord in enkelvoud.
• Verkleinwoord - kijk bij niet-verkleind woord.
• Bijvoeglijk naamwoord - kijk bij de korte vorm.
• Uitdrukking - vind je bij het belangrijkste woord.  

Homoniemen

• Woord met twee of meerdere betekenissen.

Bijvoorbeeld

• Bank, was, blik, bloem. 

Homofonen

• Dat is een woord wat hetzelfde klinkt, maar je anders schrijft en ook een andere betekenis heeft.

 

Bijvoorbeeld

• Hart/hard, eentje/eendje, lach/lag. 

Synoniemen

• Woorden die dezelfde betekenis hebben.

Voorbeelden van synoniemen

• Bankroet - failliet
•  Schrijver - auteur
•  Liegen - jokken
• Calculator - rekenmachine

Pleonasme

Met een bijvoeglijk naamwoord noem je een eigenschap, die al in het zelfstandig naamwoord zit. 

Bijvoorbeeld

• Groen gras

• Witte sneeuw
• Rood bloed

Tautologie

Je zegt twee keer hetzelfde met synoniemen (zelfde woordsoort).

Bijvoorbeeld

• Altijd en eeuwig

• Schots en scheef
• Gratis en voor niets

Dubbele ontkenning

Je gebruikt twee keer een ontkenning, waardoor je precies het tegenovergestelde zegt van wat je bedoelt. 

Bijvoorbeeld

• De docent verbiedt jou om je telefoon niet mee te nemen naar de les.
  
• Nooit heeft hij geen zin in spruitjes.

Contaminatie

Bij een contaminatie haal je twee woorden of uitdrukkingen door elkaar.

Bijvoorbeeld

• De cola bij de Albert Heijn kost duur.
• De docent zag dat hij aan het afspieken was.
  

Twee woorden of uitdrukkingen worden door elkaar gebruikt.

Herhaling van de betekenis van een woord of begrip.

Een eigenschap van het woord wordt extra herhaald.

Contaminatie

Pleonasme

Tautologie

oefenen taalfouten 

De bal is omlaag gevallen

1. pleonasme
2. tautologie

Het verschillend onderscheid

1. pleonasme
2. tautologie

Vaak en dikwijls gebeurt het.

1. pleonasme
2. tautologie

Ik heb het zelf persoonlijk afgeleverd.

1. pleonasme
2. tautologie

Een eetbare worst.

1. pleonasme
2. tautologie

Natuurlijk controleren we vanzelfsprekend de antwoorden.

1. pleonasme
2. tautologie

Nog even iets extra:

Pleonasme: je voegt een eigenschap van iets toe in een uiting, terwijl dat niet nodig is of al vanzelf spreekt. De woorden die gebruikt worden, behoren niet tot dezelfde woordsoort.

Tautologie: je zegt/schrijft twee keer hetzelfde, in andere woorden, achter elkaar. Hier worden wel vaak dezelfde woordsoorten gebruikt.

Let op: soms maken een pleonasme of een tautologie een tekst sterker.  Soms juist niet. Hier gaan we in een volgende les op in.

Ze zijn identiek gelijk aan elkaar.

1. pleonasme
2. tautologie

Lees dat eens hardop voor!

1. pleonasme
2. tautologie

De antwoorden van de toets lagen open en bloot op tafel.

1. pleonasme
2. tautologie

"Dat kost duur" is een

1. pleonasme
2. tautologie
3. contaminatie
4. correcte zin

Volgens mijn mening kan dit niet langer.

1. pleonasme
2. tautologie
3. contaminatie
4. correcte zin

contaminatie

Volgens mijn mening kan dit niet langer.

Volgens mij

of Naar mijn mening

Het rijst de spuigaten uit.

1. pleonasme
2. tautologie
3. contaminatie
4. correcte zin

contaminatie

Het rijst de spuigaten uit.

Het loopt de spuigaten uit

of

Het rijst de pan uit

Huiswerk

maken opdracht 21/22/23/24/25