Middeleeuwen V6 (les 6 SE02)

• Kunst
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 4-6

Middeleeuwen

Vroegchristelijke kunst 50-500

Apsis

Middenschip

Arcaden

Zijbeuken

Was het echt zo slecht 

in de middeleeuwen?

Kloostergemeenschappen

Bron van kennis en welvaart

Opbloeiende handel, markten op gemakkelijk bereikbare plaatsen. Het ontstaan van een stad (dicht op elkaar = slechte hygiëne). Kloosters vestigen in de stad (en zorgen voor onderwijs en ziekenzorg), dit zorgt voor verbintenis kerk en stad. 

Kerk als hart van de middeleeuwse stad

Kunst in dienst van het christelijke geloof

van ambachtsman naar kunstenaar in de renaissance

Byzantijse kunst

500-1453

Byzantium = Constantinopel = Istanboel

Kruispunt Azië en Europa, nieuwe Rome

Staat bekend om zijn iconen, die de orthodoxe christenen gebruiken bij hun gebeden. 

Hagia Sophia, kerk wordt in de zesde eeuw gebouwd, ontworpen door wiskundigen. (Centraalbouw) Sinds 2020 weer in gebruik genomen als moskee. 

Weinig plasticiteit, zwarte contouren, pas in de 14de eeuw lukt het Giotto om figuren op plat vlak ruimtelijk weer te geven. 

Romaans 1000-1200 schilderkunst

- Vorm: vooral muurschilderingen/fresco's ter decoratie van de kerk en illustraties in boeken (in scriptoria gemaakt door monniken).

- Figuren sterk vereenvoudigd/gestileerd, niet realistisch of natuurgetrouw (onjuiste anatomie, proporties kloppen niet, geen gezichtsuitdrukking).

- Figuren zijn schematisch/lineair van karakter (ze lijken op elkaar en zijn herkenbaar aan symbolen), lijnen zoals haren of plooien hebben een decoratieve functie, vlakken opgevuld met kleuren hierdoor geen/nauwelijks ruimte illusie. 

- Functies: didactisch (verbeelding van Bijbelverhalen), eerbetoon aan God, ter decoratie/versiering.

Romaans 1000-1200 beeldhouwkunst

- Belangrijke heilige (bijvoorbeeld Jezus)  groter en centraler in compositie.

- Heiligen sterk vereenvoudigd/gestileerd, niet realistisch of natuurgetrouw (onjuiste anatomie, geen gezichtsuitdrukking)

- Heiligen lijken veel op elkaar, zijn vooral herkenbaar aan symbolen die ze vasthouden.

- Op of aan kerken geplaatst (in timpaan/boogveld, portaal, kapitelen).

- Functies: didactisch (verbeelding van Bijbelverhalen), eerbetoon aan God, ter decoratie/versiering.

Gotiek 1140-1500 schilderkunst

Vroege gotiek:

- Weinig ruimteweergave, vaak gouden achtergrond.

- Wel iets plasticiteit.

Hoog gotiek:

- Meer realisme en details (zware plooival).

- Ruimte wordt beter weergegeven, bv. een landschap als achtergrond.

Late gotiek:

- Grote aandacht voor details (zware plooival).

- Gebrekkig lijnperspectief.

- Stereotype weergave van figuren/scènes en symbolisch kleurgebruik (wit=zuiver, blauw=hemels, goud=goddelijk)

- Redelijke anatomie.

Gotiek 1140-1500 beeldhouwkunst

- In vroege gotiek stijve pilaarbeelden, later komen ze meer los van de wand (S-houding/contrapost). Dramatisering. 

- Anatomie is vrij goed weergegeven (steeds meer emotie in gezichtsuitdrukkingen).

- Plooival in kleding is realistischer weergegeven (bij Gotiek vaak zware, hoekige plooival).

- Ook gedetailleerde houten beschilderde beelden met een goede stofuitdrukking.

- Grote altaarstukken (meerluiken met verschillende voorstellingen) met kostbaar beeldhouwwerk waarvan luiken gesloten kunnen worden.

Jeroen Bosch

Naar middeleeuws gebruik verwerkt Bosch veel christelijke verhalen en symbolen, maar ook verwijzingen naar volkscultuur. Bosch' werk is zo origineel en technisch goed uitgevoerd, dat hij als geniale kunstenaar beter in het plaatje van de getalenteerde renaissancekunstenaar past dan in het middeleeuwse gedachtegoed, dat geen onderscheid maakt tussen kunstenaar en ambachtsman.

pilaarfiguren in zuil

los van zuil, meer vrijstaand

emotieloos

meer emoties zoals lachen of lijden

statisch, strak, bewegingloos

dynamischer, houding losser

plooien ter decoratie

lossere plooien

vroeg gotiek

late gotiek