Gotiek

• Kunst
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 4

Herhaling

Romaanse kunst

Apsis

Arcade

Kooromgang

Narthex

Zijbeuk

Middenschip

Viering

Koor

Straalkapellen

Dwarsschip

Romaans

• Zware bouw, ronde bogen
• Beeldhouwkunst onderdeel van de architectuur
• Anatomie niet belangrijk weergaven mens
• Opkomst reliekenverering
• Christendom
• Opdrachtgever: de kerk

Abdij van Maria Laach

Examen vraag

Antwoordt

Examenvraag

Antwoordt

                  GOTIEK

1100 - 1400

Gotiek

• 1100 - 1400
• Ontstaan in Frankrijk.
• Door toenemende welvaart andere maatschappij dan in Romaanse periode:  dorpen groeien uit tot stadjes met handel, gilden, geld (i.p.v. ruilhandel) en burgerij. 
• Naast Christelijke ook profane kunst.
• Naam afgeleid van Goten (barbaars). In eigen tijd: "opus modernum" of "opus francigenum".   

Bouwkunst

• Wedijver tussen steden: steeds mooiere en hogere kathedralen. 
• Steden herkenbaar aan kerktorens, alles speelt zich in en rondom de kerk af. 
• Verder (brandgevaarlijke) houten huizen, vaak zonder glas in vensters.  
• Bouw van een kathedraal duurt jaren, alles is handwerk. Betaald van belastingen, aflaten en schenkingen. Als het geld op is stopt de bouw een tijdje.
• Nederland baksteen, Frankrijk natuursteen.

Sint-Jan in Den Bosch

Gotische kathedraal

• Verticaal karakter met hoge torens.
• Dankzij kruisribgewelven minder zware muren nodig: skeletbouw. 
• Ruimte voor grote ramen, o.a. roosvensters. 
• Grondplan ongewijzigd: Latijns kruis.
  
• Spitsbogen (kunnen meer druk hebben dan rondbogen).  
• Uitbundig gedecoreerd. 

Stadhuis Leuven 

1439 -  1469

Dom van Milaan

1386 - 1950 (!)

Notre-Dame van Parijs

1163-1345

hoog

 licht

kruisrib-gewelf

ramen met maaswerk

skeletbouw

spitsbogen

bundelpijlers

Steunberen en luchtbogen met pinakels.  

Glas-in-lood

• Licht symboliseert god. 
• Glas-in lood en brandschilderen. 
• Goddelijk (paars) licht door overheersend   blauw en rood glas.
• Polychroom. 
• Roosvensters. 

ROMAANS

GOTIEK

GEWELFBOUW

DUNNERE MUREN

DIKKE MUREN

SPITSBOGEN

RONDBOGEN

GROTE VENSTERS

KLEINE VENSTERS

KRUISRIBGEWELF

SKELETBOUW

TONGEWELF

HORIZONTAAL GEBOUWD

VERTICAAL GEBOUWD

STEUNBEREN

PINAKEL

LUCHTBOGEN

GESLOTEN, LOMP, LOG

OPEN EN SIERLIJK

Beeldhouwkunst

• Steeds minder onderdeel van architectuur.
• Losser en ruimtelijker.
• Van symbolisch naar dramatisch.
• Steeds meer emotie.
• Steeds realistischer, met lichaamsdelen onder de gewaden. 
• Plooival in kleding wordt soepeler. 

Vroege Gotiek

Stijf en symbolisch

Late Gotiek

Realistisch, invloed Oudheid

S-curve

Vrijstaande beelden

rouwende 

steeds meer emotie

polychrome houten beelden

pilaarfiguren in zuil

los van zuil, meer vrijstaand

emotieloos

meer emoties zoals lachen of lijden

statisch, strak, bewegingloos

dynamischer, houding losser

plooien ter decoratie

lossere plooien

Schilderkunst

• Altaarstukken: op paneel geschilderde   Bijbelse vertellingen 
• Van symbolisch naar meer realistisch. 
  
• Ruimte-uitbeelding steeds echter (diepte      i.p.v. stapeling). 
• Langzaam ook meer emotie. 
• Gaandeweg vaker in eigen tijd en eigen       omgeving geplaatst. 

Vroege Gotiek: effen, gouden achtergrond met langwerpige figuren. 

Omgekeerd perspectief

Verhalend moment met details en landschap steeds belangrijker.

Gaandeweg meer 

 samenhang in het tafereel

en meer naturalisme.

Perspectivische vertekening

Gebroeders van Limburg,- "Getijdenboek", 1380-1390

Laat Gotische schilderkunst

• Door welvaart nu ook burgerlijke   opdrachtgevers. 
• O.a. portretten in Bijbelse taferelen en     losse portretten. 
• Symboliek
• Realisme
• Aandacht voor detail
• Olieverf in plaats van tempera. 
• Voor het eerst gesigneerd:                                     geen ambacht, maar kunst. 

Jan van Eyck

Vlaamse primitieven

• Groep schilders in de Zuidelijke   Nederlanden
• 15e en begin 16e eeuw
• o.a. Jan van Eyck en Rogier v.d. Weijden
• Overgang tussen Gotiek en Renaissance
• Olieverf
• Nauwkeurige waarneming => realisme 
• Aandacht voor achtergrond

Jan van Eyck, "Lam Gods", 1432

Eerste naakten sinds Oudheid

Welke vernieuwingen zie je op dit schilderij? 

Rogier van der Weijden "Kruisafneming"

 1432-1435 

Jeroen Bosch, "Tuin der Lusten", 1503 - 1515

• Originele, eigen beeldtaal vol monsters, fantasiewezens en branden.
• Religieuze onderwerpen en symboliek. 
• Zou als "geniale kunstenaar" in de Renaissance passen.  

Giotto di Bondone, "Verkondiging aan de heilige Anna", 1303 - 1305

• Breekt met wetten van middeleeuwse weergave
• Menselijker, perspectivische pogingen, plasticiteit
• Zichtbare werkelijkheid wordt weer gegeven
• Begin van de Renaissance