Kunstgeschiedenis - Gotiek

• Kunst
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 4

Gotiek

• 1140 - 1500
• Ontstaan in Frankrijk.
• Door toenemende welvaart andere maatschappij dan in Romaanse periode:  dorpen groeien uit tot stadjes met handel, gilden, geld (i.p.v. ruilhandel) en burgerij. 
• Naast Christelijke ook profane kunst.
• Naam afgeleid van Goten (barbaars). In eigen tijd: "opus modernum" of "opus francigenum".   

Welk kenmerk is NIET typerend voor de gotische bouwkunst?

1. Gebrandschilderde ramen
2. Bouwen in de hoogte
3. Tongewelven
4. Spitsbogen

Bouwkunst

• Wedijver tussen steden: steeds mooiere en hogere kathedralen. 
• Steden herkenbaar aan kerktorens, alles speelt zich in en rondom de kerk af. 
• Verder (brandgevaarlijke) houten huizen, vaak zonder glas in vensters.  
• Bouw van een kathedraal duurt jaren, alles is handwerk. Betaald van belastingen, aflaten en schenkingen. Als het geld op is stopt de bouw een tijdje.
• Nederland baksteen, Frankrijk natuursteen.

Sint-Jan in Den Bosch

Gotische kathedraal

• Verticaal karakter met hoge torens.
• Dankzij kruisribgewelven minder zware muren nodig: skeletbouw. 
• Ruimte voor grote ramen, o.a. roosvensters. 
• Grondplan ongewijzigd: Latijns kruis.
  
• Spitsbogen (kunnen meer druk hebben dan rondbogen).  
• Uitbundig gedecoreerd. 

Stadhuis Leuven 

1439 -  1469

Dom van Milaan

1386 - 1950 (!)

Notre-Dame van Parijs

1163-1345

hoog

 licht

kruisrib-gewelf

ramen met maaswerk

skeletbouw

spitsbogen

bundelpijlers

Steunberen en luchtbogen met pinakels.  

Glas-in-lood

• Licht symboliseert god. 
• Glas-in lood en brandschilderen. 
• Goddelijk (paars) licht door overheersend   blauw en rood glas.
• Polychroom. 
• Roosvensters. 

Romaans

Gotiek

kleine ramen

kruisribgewelf

glas-in-lood

dikke muren

tongewelf

luchtbogen

spitsbogen

rondbogen

Beeldhouwkunst

• Steeds minder onderdeel van architectuur.
• Losser en ruimtelijker.
• Van symbolisch naar dramatisch.
• Steeds meer emotie.
• Steeds realistischer, met lichaamsdelen onder de gewaden. 
• Plooival in kleding wordt soepeler. 

Vroege Gotiek

Stijf en symbolisch

Late Gotiek

Realistisch, invloed Oudheid

S-curve

Vrijstaande beelden

rouwende 

steeds meer emotie

polychrome houten beelden

Schilderkunst

• Altaarstukken: op paneel geschilderde   Bijbelse vertellingen 
• Van symbolisch naar meer realistisch. 
  
• Ruimte-uitbeelding steeds echter (diepte      i.p.v. stapeling). 
• Langzaam ook meer emotie. 
• Gaandeweg vaker in eigen tijd en eigen       omgeving geplaatst. 

Vroege Gotiek: effen, gouden achtergrond met langwerpige figuren. 

Omgekeerd perspectief

Verhalend moment met details en landschap steeds belangrijker.

Gaandeweg meer 

 samenhang in het tafereel

en meer naturalisme.

Perspectivische vertekening

Gebroeders van Limburg,- "Getijdenboek", 1380-1390

Laat Gotische schilderkunst

• Door welvaart nu ook burgerlijke   opdrachtgevers. 
• O.a. portretten in Bijbelse taferelen en     losse portretten. 
• Symboliek
• Realisme
• Aandacht voor detail
• Olieverf in plaats van tempera. 
• Voor het eerst sinds Oudheid                       weer gesigneerd:                                               geen ambacht, maar kunst. 

Jan van Eyck

Vlaamse primitieven

• Groep schilders in de Zuidelijke   Nederlanden
• 15e en begin 16e eeuw
• o.a. Jan van Eyck en Rogier v.d. Weijden
• Overgang tussen Gotiek en Renaissance
• Olieverf
• Nauwkeurige waarneming => realisme 
• Aandacht voor achtergrond

Jan van Eyck, "Lam Gods", 1432

Eerste naakten sinds Oudheid

Welke vernieuwingen zie je op dit schilderij? 

Rogier van der Weijden "Kruisafneming"

 1432-1435 

Welke vernieuwingen gebruikt Rogier v.d. Weijden in zijn schilderij?

Jeroen Bosch, "Tuin der Lusten", 1503 - 1515

• Originele, eigen beeldtaal vol monsters, fantasiewezens en branden.
• Religieuze onderwerpen en symboliek. 
• Zou als "geniale kunstenaar" in de Renaissance passen.  

Giotto di Bondone, "Verkondiging aan de heilige Anna", 1303 - 1305

• Breekt met wetten van middeleeuwse weergave
• Menselijker, perspectivische pogingen, plasticiteit
• Zichtbare werkelijkheid wordt weer gegeven
• Begin van de Renaissance