P4 Middeleeuwen Presenteren en leesclub

• Nederlands
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 4

De Middeleeuwen

Kies met je groep een verhaal na het zien van zes korte filmpjes 

• Floris ende Blancefloer
• Van den vos Reynaerde
• Mariken van Nieumeghen
• Lanceloet van Denemerken
• Ferguut
• Beatrijs

Schrijf jullie gekozen verhaal op het klassenoverzicht en zoek daarbij een modern boek (uit hetzelfde thema zie pag.6-7 werkwijzer), bestel/leen/reserveer direct. Eigen keuze in overleg met docent.

Uiterlijk ma 8 mei heb je het mee en heb je 1/5 deel ervan gelezen.

Uitleg P4: Middeleeuwen Presenteren en leesclub

Groepssamenwerking

• Middeleeuwen algemeen -> groepsopdracht mindmap (inleveren wk 20: 15-17 mei)
• Keuze uit een middeleeuws verhaal, iedereen in de groep leest hetzelfde gekozen verhaal in week 15, 16, 17 (tekst krijg je van docent)
• Individueel kies en lees je een modern boek uit hetzelfde thema: bestel/reserveer/leen direct!
• Toetsing wk 24-25: Presentatie en literair gesprek
• Inleveren: compleet literatuurdossier van heel jaar 4 (wk 23 5-7 juni)
  

Wat weet je al over deze periode in de geschiedenis? 

De Middeleeuwen

                                                          Schrijfopdracht

1. Schrijf je eerste gedachte/associatie/persoonlijke ervaring op over het thema

2. Reageer op het dilemma passend bij jouw thema: Ja/nee, want...

- Floris ende Blancefloer - Andere culturen: Ben je eens of oneens met het gezegde: Twee geloven op een kussen daar slaapt de duivel tussen.

- Van den vos Reynaerde - Dierenverhalen: Moeten we dieren net zo serieus nemen als mensen?

- Mariken van Nieumeghen - Vrouwenleven: Eens of oneens? Heb je een excuus wanneer je door een ander verleid wordt tot iets slechts in ruil voor macht, aanzien of rijkdom? 

- Lanceloet van Denemerken - Machtsmisbruik: Wat is erger? Geestelijk of lichamelijk misbruik?

- Ferguut - Ontwikkeling/opgroeien: Ben je het eens of oneens met het gezegde: Wanneer je voor een dubbeltje geboren bent, word je nooit een kwartje.

- Beatrijs - Geloof: Is de liefde van je leven belangrijker dan de liefde van God/Allah? 

Memento mori

Kern HB18: Gedenk te sterven

Theocentrisch wereld- en mensbeeld

Standenmaatschappij: 1. geestelijkheid, 2. adel en 3. boeren

Hoofsheid – begin van westerse beschaving

Middelnederlands – begin van de Nederlandstalige literatuur

Zeer kostbare handschriften, nog geen drukkerijen, 

kopiisten (monnikenwerk)

Orale verhaalcultuur: ridderromans, geestelijke literatuur, dierenepiek, 

toneel, liederen en gedichten

Feodale maatschappij:

• dienstrelatie van vrije mannen met hun adellijke heer;
• beloning voor hun dienst: wapenuitrusting & leen (inkomsten);
• leenman moest trouw en gehoorzaamheid beloven aan de leenheer en de leenheer met raad en daad bijstaan;
• feodale plicht: leenheer neemt zonen van vazallen in huis en leidt ze op, geeft ze een ridderopleiding + wapenuitrusting. Zonen dienen in het leger tot ze vader opvolgen als vazal.

• Ridders en adel leefden volgens een eercultuur -> gaat om behoud van eer, voorkomen van schande.
• eer, roem, lof, drukt de waardering uit van andere ridders;
• eer door: strijdlust, dapperheid in dienst van een hoger doel.

 De eerste stand, de geestelijken, zij die bidden

• RK-kerk heeft veel macht en invloed;
• geestelijkheid -> twee groepen, reguliere en seculiere geestelijkheid.
• reguliere: monniken en nonnen, leven in kloosters
• seculiere: -> paus, bisschoppen, pastoors, leven in 'de wereld'.

• de kerk drukt een stempel op het doen en laten van de mensen
• ongelovigen zijn ketters
• triniteitsleer: de Vader, de Zoon en de Heilige Geest;
• Wat is erfzonde?

De tweede stand, de adel & ridders: zij die strijden

De derde stand, boeren & horigen: zij die werken

Een 'nieuwe stand' : de burgerij

De burgerij

• Vanaf de 10e eeuw -> verstedelijking, door handelsverkeer;
• economische basis van de stad: handel en goederen
• burgerlijke mentaliteit is anders dan de ridderschap:
  -> voorwaarde voor handel is vrede, sluiten van compromissen.
  -> burgerlijke mentaliteit benadrukt: vlijt, leergierigheid, individualiteit, spaarzaamheid, slimheid, nuttigheid, streven naar winst. 

Dit is de grootste groep

• zij zorgen voor de inkomsten, staan een groot deel of alles af aan de heer van wie ze het land bewerken
• Wat is een horige?
• Je werd in een bepaalde stand geboren: een boerenzoon werd zelf ook weer boer. Een zoon van een edelman werd edelman. Er was één stand waar de leden wel vanuit een andere stand kwamen: de geestelijkheid. Waarom is dat? 

Hoofse liefde

• traditionele rollenpatroon omgedraaid: man moet dienstbaar zijn aan  vrouw ;
• hoofse liefde is zwaar, maar lonend;
• man moet beproevingen doorstaan, om als beter mens te zegevieren;
• hoofse liefde = trouw dienen als 'vazal' (feodale dienstbaarheid)
• vanaf de 12e eeuw is die hoofse liefde een belangrijk onderwerp in hoofse romans en liederen;
• hoofse cultuur is onafhankelijk van de kerkelijke, christelijke cultuur. 

Theocentrisch

• Het geloof in God speelt een belangrijke rol in de maatschappij.
• Alleen geestelijken konden lezen en schrijven. 
• Mensen moesten hard werken, goed leven en veel bidden om in de hemel te kunnen komen.  

Middeleeuwse literatuur

Tot het eind van de 11e eeuw: 

• Schrijven in Latijn. 
• Mondelinge overlevering volksverhalen.

Literaire genres

Ridderromans: 

- Karelromans (Karel ende Elegast)

- Arthurromans (Ferguut)

- Oosterse romans (Floris ende Blancefloer)

Geestelijke epiek/mystiek (Beatrijs)

Elegie (klaagzang) (Egidiuslied) 

Dierdicht (Van den vos Reynaerde)

Mirakelspel (Mariken van Nieumeghen)

Abele spelen (toneelstuk) (Lanceloet van Denemerken)

Middeleeuwen mindmap

(maak aantekeningen tijdens de les)

Inhoud:

- tekst en afbeeldingen

- algemene informatie en evt. voorbeelden over:

• verschillende literaire genres
• het geloof
• hoofsheid. 
•  steden-dorpen
• uitvindingen
• standenmaatschappij

Teksten

• Veel middeleeuwse teksten gaan terug op een Franse of Latijnse bron.
• Een schrijver was vooral vertaler of bewerker van een bestaande tekst
• Hij streefde niet naar originaliteit, maar stond in een literaire traditie
• Teksten zijn niet 'zelf bedacht', maar gaan terug op een brontekst.
• Middeleeuwse teksten functioneren in een voorleescultuur.
• Voordracht vond plaats voor een bepaald publiek
• Teksten zijn op rijm, omdat ze zo beter kunnen worden onthouden.

www.literatuurgeschiedenis.org