Herhaling H2

• Aardrijkskunde
• Middelbare school
• vmbo, mavo, havo, vwo
• Leerjaar 1-6

H2: Van de bergen naar de zee - herhaling

2023 -Gelukkig Nieuwjaar- 2023

Lesdoel(en)

Aan het einde van de les....

• Weet ik wat ik moet leren van hoofdstuk 2
  
  
• Heb ik geoefend met de vragen

Wat moet ik leren van H2? 

• Paragraaf 1 t/m 3 + begrippenlijst
• Basisboeknummers
• Werkbladen ¨meneer Steen¨ en ¨rivieren¨

In sneltreinvaart door de paragrafen... 
... MAAK AANTEKENINGEN

2.1 De vorming van de Alpen

• endogene krachten: vanuit de aarde
• opstuwing land
• plooiingsgebergte 

Aardplaten

2.1 De vorming van de Alpen

Jong gebergte
hoog, steile helling, spitse top, diepe dalen.

Oud gebergte
lager, flauwe helling, afgeronde top, 

hooggebergte

• Een berg hoger dan 1500 meter
• de meeste bergen in de Alpen zijn hooggebergte
• Nederland kent geen hooggebergte
  

Middelgebergte

• Tussen de 500 – 1500 meter

Heuvelland

• Tussen de 200 - 500 meter

Laagland

• Tussen 0 -200 meter.
• Uitzondering:
• Polders beneden zeeniveau

2.1 De vorming van de Alpen

Erosie

Het uitschuren en afschuren van hard gesteente door met verweringsmateriaal geladen water, ijs of wind.

Verwering

Het uiteenvallen van gesteente onder invloed van weer en plantengroei.

Sedimentatie

Afzetting van materiaal dat is meegenomen door water, wind of ijs.

Jong (plooiings)gebergte

Oud (plooiings)gebergte

Afbraak van gebergten

Jong (plooiings)gebergte

Oud (plooiings)gebergte

Jong vs oud gebergte

Jong	Oud
Hoge pieken	Afgeronde toppen
Steile hellingen	Flauwe hellingen
Erg hoog	Lager
Tientallen miljoenen jaren oud	Honderden miljoenen jaren oud

Afbraak van gebergten

Exogene kracht

Erosie

Het uitschuren en afschuren van hard gesteente door met verweringsmateriaal geladen water, ijs of wind.

Verwering

Het uiteenvallen van gesteente onder invloed van weer en plantengroei.

Sedimentatie

Afzetting van materiaal dat is meegenomen door water, wind of ijs.

Jong (plooiings)gebergte

Oud (plooiings)gebergte

Verschil tussen verwering en erosie?

Verwering vind plaats op één vaste plek.

De steen valt ter plekke uit elkaar.

Het verweringsmateriaal wordt meegevoerd door wind en water. Met deze stroming schuurt het ander materiaal af: erosie.

2.2 Riveren van ijs

In het verleden waren de Alpen
bedekt met gletsjers. 

Door verwering vallen gesteentes

op het ijs. Dit puin in de gletsjer

heet morene. Het puin schuurt het

landschap uit: erosie

Door mechanische verwering
veel losste stenen

1. gletsjerpoort

2. eindmorene

3. gletsjerrivier

4. zijmorene

5. gletsjer

Gletsjers

Een dik pak ijs dat is ontstaan uit bevroren lagen oude sneeuw (firn).

Gletsjers liggen in de dalen (niet op de steile toppen) van een berg.

Zo'n dal met een gletsjer heet een firnbekken.

Kijk mee naar de animatie.

IJstijd: tijdens & na

IJstijd (glaciaal): een heel koude periode voor de wereld.

Veel gletsjers in de Alpen. Deze vormden het landschap door erosie.

Nu: gletsjers zijn weg, maar de vorm van het landschap blijft over.

Een V-dal (door een rivier)

Een U-dal (door een gletsjer)

Een gletsjer vormt een U-dal

Tijdens een glaciaal (ijstijd) meer gletsjers

Steile wanden

Vlakke bodem

Het einde van een gletsjer

• De gletsjer schuift door het dal naar beneden. 
• Een dal door gletsjers heet een U-dal, een V-dal wordt gevormd door rivieren. 
• Laag in het dal smelt de gletsjer en ontstaat er een gletsjertunnel en gletsjerpoort. 

Pauze

2.2. Rivieren van ijs 

Verwering 

Het uiteenvallen van gesteenten onder invloed van weer en plantengroei.

Verschil verwering en erosie

Verwering vindt vóór erosie plaats.

Een steen valt uit elkaar in kleine stukjes -> verwering: de kleine stukjes worden meegenomen door wind, water, ijs en schuurt het landschap uit: -> erosie.

Is de vorming van en U-dal dus een voorbeeld van erosie

of verwering?

2.3 Het stroomgebied van de Rijn

• Bovenloop = rivier snijdt in het landschap, hoge stroomsnelheid, geen meanders ivm snelheid
  
  
• Middenloop = rivier gaat langzamer, snijdt minder in het landschap, gaat meanderen
  
  
• Benedenloop = traag, breed en vlak rivierdal, delta, veel sedimentatie 

Erosie

Erosie & sedimentatie

Sedimentatie

Stroomgebied vs stroomstelsel

Twee stroomgebieden worden begrenst door de waterscheiding

Stroomgebied = het gebied dat afwatert op de hoofdrivier van een rivierstelsel

Stroomstelsel: rivier met alle zijrivieren en vertakkingen binnen één stroomgebied.

Luuq

Somalië

2.3 Meanders 

• Ontstaan door verschil in 
  stroomsnelheid binnen-buitenbocht
• Buitenbocht stroomt sneller dan de 
• binnenbocht
• erosie in de buitenbocht
• en sedimentatie in de binnenbocht
  
  
• Hoefijzermeer 

Rivieren bouwen het land op

Rivieren hebben grote invloed op het landschap.

Ze breken landschappen af (erosie)

en bouwen landschappen op (sedimentatie).

Lengteprofiel rivier

Verval en verhang steeds kleiner: stroomsnelheid naar beneden.

Van erosie naar sedimentatie

Monding in zee

Twee manieren waarop een rivier in zee uitmondt: sedimentatie

Delta: 

1 door opgehoopte sediment raakt de monding verstopt;

2 de rivier zoekt steeds nieuwe uitgangen naar zee

 3 stelsel van vertakte rivierlopen

Een delta is vaak erg vruchtbaar doordat de sedimenten veel voedingsstoffen bevatten. Daarom is een delta dichtbevolkt.

Voorkennis: debiet en regiem

• Debiet = hoeveelheid water die op een bepaald punt door de rivier stroomt (in m³ per seconde)
• Regiem = schommelingen in de waterafvoer. 

Vaak minder water in de zomer door verdamping.

Voorkennis: verval en verhang

Een rivier stroomt van hoog naar laag.

Verval = hoogteverschil tussen twee plaatsen langs een rivier. Voorbeeld: hoogteverschil van de Rijn tussen Spijk en Hoek van Holland = 12 m.

Verhang = het verval per km.

Voorkennis: verval en verhang

• Verhang = het verval per km.
• Voorbeeld: lengte van de Rijn tussen Spijk en Hoek van Holland = 150 km. Hoogteverschil (verval) = 12 m
• Verhang = 12 m / 150 km = 0,08 m per km

Tips voor de toets

- Leer ook de begrippen en basisboeknummers 

- Geef altijd een verklaring of uitleg in je antwoord als daar om gevraagd wordt

- Leer de topografie!

- Tip: herhaal de vraag in je antwoord.

- Maak eerst de vragen die je weet

Aan de slag!

- Zelftoets H2

- Huiswerk hoofdstuk 2

Begrippen 30 seconds