1.1 Deel 1

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 5

1.1 Deel 1

Steden en burgers in de lage Landen

1.1 Opbloei van handel en nijverheid in Vlaanderen

les 1

Deze les:

Hoe was de situatie eerst?

wat veranderde er in de periode 1000-1300

Wat vooraf ging (H3 - vroege middeleeuwen)

1. Na de val van het Romeinse rijk ontwikkelt zich het leenstelsel (feodale stelsel) in Europa. Binnen dit politieke systeem geeft een Leenheer een stuk land te leen aan een trouwe vazal hij wordt hiermee een leenman. Het land blijft in theorie van de leenheer. Aangezien de voorwaarden van dit contract kunnen verschillen spreekt men van feodale verhoudingen.

2. Gelijktijdig ontwikkelt zich op het land van grootgrondbezitter het hofstelsel. Vrije boeren samen met voormalige slaven mogen een deel van het land van de heer pachten, zij mogen echter niet meer van het land af, zij worden hiermee een nieuwe groep: horigen. Tevens moeten de horigen herendiensten verrichten en moeten zij deel een van de oogst afstaan, in ruil zorgt de heer voor veiligheid.

Vlaanderen in 1050

• Na het uiteenvallen van het Frankische rijk maakt Vlaanderen deel uit van West-Francië
  

• Later van het Koninkrijk Frankrijk (987)
  

• De lage landen op dat moment geen politieke eenheid

• De gewesten bestaan uit zelfstandige hertogdommen/graafschappen (leenstelsel)
  

Vlaanderen

1. Moerasachtig en bosrijk gebied
2. Kustgebied > veel overstromingen
   
3. Veel vruchtbare grond > grote graan opbrengst

• Door opkomst steden (Antwerpen, Gent, Brugge) neemt de vraag naar voedsel toe.

Ontwikkelingen vroege middeleeuwen:

• Grootschalige ontginning moerasgebied / ontbossing
  
• Aanleggen dijken langs de kust
• Ontwikkeling van een nieuwe ploeg
• Tweeslagstelsel > drieslagstelsel

• Bevolkingsgroei maakt nieuwe ontginning noodzakelijk
  

situatie vroege middeleeuwen

of keerploeg

Vlaanderen

• Door toename voedselproductie en bevolking, kon een deel van de bevolking zich op andere ambachten richten.

• Ambachtslieden vestigen zich in nederzettingen/steden die regionale marktfunctie hadden.

• Sinds Romeinse rijk amper gebruik meer van geld. Door opkomst van handelsnetwerken werden er weer meer munten geslagen.
  

• Ontstaan van een geldeconomie (zowel in steden als op het platteland). Monetaire economie.
  

situatie late middeleeuwen

De monetaire economie zorgt voor nieuwe beroepen zoals de bankier. Vooral Italianen en Joden hielden zich hier mee bezig.

Vlaanderen

• Door handel en nijverheid nam de verstedelijking toe.

• Vlaanderen ontwikkelde zich van een landbouwsamenleving naar een landbouwstedelijke samenleving.

situatie late middeleeuwen

ontwikkeling van de handel (vroeg tot late middeleeuwen)

Vroege middeleeuwen:

• Regionale handel > boeren/ambachtslieden verkopen waren in dichtstbijzijnde steden/markten.

Late middeleeuwen:

• Interregionale handel > handelaren uit Noord-Italië en Frankrijk verkopen hun waren op jaarmarkten

Einde middeleeuwen: 

• Jaarmarkten nemen af, handel direct naar havensteden (zoals Brugge)

• Handelaren spelen hierop in door zich te verenigen in koopmansgilden en Hanze verbonden

Plaats de woorden op de goede plaats:

Minder mensen in de landbouw nodig

Ontginningen

Ontstaan steden

Specialisatie in beroepen

Horigheid neemt af

Bevolkingsgroei

Nijverheidshandel

Regionale handel

Interregionale handel

Stedengroei en stadsrechten

• in steden toename handel en nijverheid (ambachtslieden) >
  
• ontstaan landbouwstedelijke samenleving, gunstig voor:
• 1.  adel (belastingen)
• 2. stedelingen (poorters)
• 3. horigen > aspirant-poorters 
•     - groei van de stad
•     - verbetering positie als horige op domein
•  Macht van de steden nam toe door stadsrechten:
•  oa muntrecht, gilderecht, recht op rechtspraak, verdedigingsrecht

Bron 6

Bron 7

Onderzoeksvraag: ‘Hoe en waardoor werden de mensen in de late Middeleeuwen langzaam vrijer?’

Gebruik bron 6 en 7.

Geef met behulp van de bronnen drie manieren waarop mensen vrijer werden.

Antwoord

1. Als de boeren meewerken aan inpolderingen of ontginningen, hoeven ze geen of minder belasting te betalen.

2. De belastingen voor handelaren en ambachtslieden gaan omlaag en dat betekent meer vrijheid.

3. Ze hoeven geen extra belasting meer te betalen bij huwelijk of overlijden. Horigen moesten dat blijkbaar wel.

‘De toename van het gebruik van geld vond zowel op het platteland als in de stad plaats.’

Waar

niet waar

‘De monetarisering droeg bij aan de bevrijding van horigen.’

Waar

niet waar

‘De monetaire economie bevorderde de handel en nijverheid en daarmee de bloei van de steden.’

Waar

niet waar

Huiswerk: Lees 1.1 

'Atrecht' t/m 'Atrecht als financieel centrum'

Aan de slag

Maak opdr:

1 en 2