Burgerschap Thema 4; Hoofdstuk 1 Rechtsstaat

• Burgerschap
• MBO
• Studiejaar 2

Burgerschap

Rechtsstaat 

Samed Çiftçi

Rechtsstaat

• Een rechtsstaat is een staat waarin vrijheid, rechtszekerheid en rechtsgelijkheid voor de burger heel belangrijk zijn. 
• Bovendien geniet de burger bescherming van zijn rechten en vrijheden, tegen medeburgers én tegen de overheid.

Samenvattend; drie kenmerken van een rechtsstaat

• de overheid moet zich aan de wet houden
  
•  er bestaat een scheiding van machten
  
•  burgers hebben grondrechten
  
• het belangrijkste kenmerk van een rechtsstaat is dat zowel de burgers als de overheid moeten zich dus aan de Grondwet houden.

Het recht als hoogste gezag

• De rechter bepaalt of iemand zich aan de wet heeft gehouden of niet. 
• Als iemand de wet heeft overtreden, dan kan de rechter een straf en/of een verbod opleggen.
• In een rechtsstaat zijn er onafhankelijke rechters (die doen dit beroep hun hele leven lang).
• De regering kan ze dus niet ontslaan, ook niet als ze het niet eens zijn met de uitspraken van de rechters.

Grondrechten

De belangrijkste rechten die je als burger hebt, noem je grondrechten.

Een paar belangrijke artikelen uit de Grondwet:

Artikel 1

• Gelijkheidsbeginsel. Iedereen in Nederland wordt, in dezelfde situatie gelijk behandeld. 
• Ongeacht welk geslacht je hebt, of welke leeftijd, afkomst, godsdienst, etc. 
• Er mag dus niet worden gediscrimineerd.

Artikel 6

• Godsdienstvrijheid. Iedereen in Nederland is vrij om iets te geloven, en dit uit te dragen. 
• Je mag er ook voor kiezen om in niets te geloven.

Artikel 7

• Vrijheid van meningsuiting. Je bent vrij om je eigen mening te vormen en die te delen. 
• Je moet hierbij wel erop letten dat je niet discrimineert of andere mensen aanzet tot haat. (Want dan houd je je niet meer aan Artikel 1).

Welke van de hiervoor beschreven artikelen vind jij het belangrijkst. We bespreken straks waarom je dat vind.

Artikel 1

Artikel 6

Artikel 7

Botsende grondrechten

• Grondrechten kunnen met elkaar botsen. Zo kan iemand iets opvatten als discriminatie, waarop de ander zegt dat hij de vrijheid heeft om zijn mening te uiten.
• Het kan dus best ingewikkeld zijn om te bepalen waar de grens van vrijheid ligt.

Bijvoorbeeld:

Soorten grondrechten

• Klassieke grondrechten beschermen burgers tegen de macht van de overheid en elkaar.
• Sociale grondrechten verplichten de overheid om voor bepaalde voorzieningen te zorgen

 

Wat versta jij onder klassieke grondrechten?

Klassieke grondrechten

• Verbod op discriminatie
  
• Gelijke rechten op openbare functies Iedereen heeft het recht om mee te doen aan de verkiezingen (als kiezer en als kandidaat)
• Je hebt het recht op het tekenen van petities
  
• Vrijheid van godsdienst
  
• Vrijheid van meningsuiting
  
• Recht op privacy
  
• Etc.
  

Wat vind jij? Waar moet de overheid voor zorgen?

Sociale grondrechten

• De overheid moet zorgen dat er voldoende werkgelegenheid is (ook wanneer het slecht(er) gaat met de economie)
• De overheid moet zorgen voor bestaanszekerheid van de bevolking. Door bijvoorbeeld uitkeringen. Ook moet de overheid ervoor zorgen dat welvaart zich spreidt. Door bijvoorbeeld belastingen: wie veel verdient betaalt meer belasting.
• De overheid moet zorgen dat het land goed bewoonbaar is, en dat er voldoende woonplekken zijn.

Sociale grondrechten

• De overheid moet zorgen voor de gezondheid van het volk.
• De overheid moet zorgen dat er voldoende onderwijs is, zodat iedereen naar school kan.
• Etc.

Trias politica

In een rechtsstaat zijn de taken van de overheid over drie machten verdeeld. 

Deze verdeling over drie machten wordt de trias politica genoemd.

Trias politica

De trias politica bestaat uit de volgende machten:

• Wetgevende macht: parlement en regering
  
• Uitvoerende macht: regering, ministeries en uitvoeringsorganisaties. Ze voeren samen de wetten uit.
  
• Rechterlijke macht: rechters en het Openbaar Ministerie

Wat vind jij van dit systeem?

Spreiding van machten

Strikt genomen is er in Nederland geen scheiding van machten, maar een spreiding van machten.

• De regering heeft bijvoorbeeld zowel wetgevende als uitvoerende taken.
• Wetgevend: de regering doet wetsvoorstellen.
• Uitvoerend: de regering voert de wetten ook uit.