28-3-2023 3TL 5.2 les 1

• Biologie
• Middelbare school
• vmbo t
• Leerjaar 3

Gedrag hoofdstuk 5 

• 5.1 Prikkels en signalen
• 5.2 Sociaal gedrag les 1
• 5.3 gedrag onderzoeken
• 5.4 gedrag leren
• 5.5 Omgaan met dieren

Hoe communiceren dieren?

• Geluiden 
• Lichaamshouding
• Kleuren

Let op bovenstaande aspecten wanneer je kijkt naar het volgende filmpje.

0

Communicatie

Deze twee duiven reageren op elkaar.

Het mannetje probeert te sjansen, het vrouwtje gaat hierin mee. Toch wordt het uiteindelijk niets.

Er is een duidelijke communicatie

Door: geluiden, lichaamshouding en kleuren 

Nonverbale signalen

Een signaal waarbij geen geluid wordt gemaakt, is een nonverbaal signaal.

Voorbeeld: 

De docent houdt haar vinger voor 

haar mond: 

Zij wil dat iedereen stil is

Verbale signalen

Verbale signalen zijn signalen waarbij geluid wordt gemaakt.

Dit hoeven niet persé woorden te zijn!

Voorbeeld:

De hond gromt.

Een andere hond weet nu dat hij 

weg moet blijven.

Mira is buiten aan het werk. Ze krijgt het warm en trekt haar jas uit.
Is het uittrekken van haar jas een respons op een inwendige of op een uitwendige prikkel?

1. inwendige prikkel
2. uitwendige prikkel

Leg uit wat een supranormale prikkel is

De rode kleur in de bek van het koekoeksjong is een ... voor de heggenmus om het koekoeksjong te voeren.

1. sleutelprikkel
2. impuls
3. prikkel
4. supranormale prikkel

Leerdoelen

• Je kunt uitleggen wat sociaal gedrag is en daarbij 3 vormen beschrijven.
• Je kunt uitleggen wat territoriumgedrag is en wat de functie ervan is.
• Je kunt uitleggen welk gedrag dieren in en rond hun territorium kunnen vertonen.
• Je kunt voorbeelden van voortplantingsgedrag beschrijven.
• Je kunt uitleggen dat groepsdieren een taakverdeling en een rangorde hebben.

Sociaal gedrag

Wat is sociaal gedrag?

Omgaan met soortgenoten is sociaal gedrag. Dit kan bijvoorbeeld gaan om paren, vechten of elkaar voedsel brengen.

Er zijn 3 soorten sociaal gedrag:

• Territorium gedrag
• Voortplantingsgedrag
• Groepsgedrag

Territorium gedrag

Gedrag met als functie het afbakenen van een gebied (territorium) en het verdedigen ervan tegen binnendringende soortgenoten. 

Afbakenen met geur of geluid.

Het territorium moet zo groot zijn 

dat het de groep kan voeden.

Afbakenen met geurvlaggen

Territorium verdedigen

Als grenzen onduidelijk zijn, krijg je mogelijk indringers in je territorium. Dat wordt knokken.

Territorium gedrag

Aanvalsgedrag: Ter verdediging van eigen territorium

Vluchtgedrag: Vaak vlucht de uitdager, of de verliezer van het gevecht

Dreiggedrag: gedrag dat vaak wordt laten zien bij de grens van een territorium

Overspronggedrag

Wanneer dieren in geval van een ruzie geen vlucht-, dreig- of aanvalsgedrag laten zien, maar iets heel anders noemen we dit oversprong gedrag.

Voorbeeld: Een hond gaat zich krabben en vlucht.

Wat is geen voorbeeld van sociaal gedrag?

1. 2 apen vlooien
2. De kat geeft een mens een kopje
3. katten vechten met elkaar
4. twee eenden baltsen

Het territorium
Wat is NIET waar?

1. verdedigen door te dreigen
2. verdedigen door te vechten
3. groot genoeg voor het grootbrengen van de jongen
4. Bij elke diersoort is het territorium even groot

Twee katers die hevig naar elkaar dreigen, gaan plotseling beide hun vacht schoonlikken.

Hoe heet het gedrag dat de katten dan vertonen?

1. imponeergedrag
2. overspronggedrag
3. verzoeningsgedrag
4. sociaal gedrag

In de video zag je twee kangoeroes vechten. Is hier sprake van sociaal gedrag?

1. Ja, omgaan met soortgenoten is sociaal
2. nee, vechten is asociaal gedrag
3. Geen idee, maar wel leuk om naar te kijken
4. Maakt niet uit, dit is toch nep.

Leerdoelen

• Je kunt uitleggen wat sociaal gedrag is en daarbij 3 vormen beschrijven.
• Je kunt uitleggen wat territoriumgedrag is en wat de functie ervan is.
• Je kunt uitleggen welk gedrag dieren in en rond hun territorium kunnen vertonen.
• Je kunt voorbeelden van voortplantingsgedrag beschrijven.
• Je kunt uitleggen dat groepsdieren een taakverdeling en een rangorde hebben.

Huiswerk

Lezen 5.2 

Maken opdracht 15 t/m 24

Volgende les

Welk gedrag hoort bij voortplanting? Hoe leven dieren in een groep?