H4 voortplanting V4biol7

• Biologie
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 4,5

Hoofdstuk 4 voortplanting

Werk zelfstandig de theorie bij 4.1 en 4.2 door

Doe dit door deze lesson-up door te nemen. Deze bestaat uit afbeeldingen met uitleg (soms door middel van 'hotspots', klik daar op voor de uitgebreide beschrijving), een video, een animatie en vragen. 

Neem ook de tekst in het boek door en maak daarna de opdrachten volgens de leerroutes

LET OP: je mag er ook voor kiezen eerst de slides bij 4.1 door te nemen, dan de opdrachten te maken en daarna pas met 4.2 door te gaan.

4.1 nieuw leven

Kennen: 

- embryonale ontwikkeling

- bouw en functie voortplantingsstelsels man en vrouw

Belangrijke bronnen: bron 1, 2, 3, 5 en 6

Bevruchting

Wanneer 1 zaadcel de zona pellucida binnendringt, ontstaat er een ondoordringbaar bevruchtingsmembraan. Dit gebeurt door exocytose.

Kern zaadcel versmelt met kern eicel, er ontstaat een zygote

https:

eisprong

eicel rijping

innesteling

celdeling

bevruchting

Innesteling en ontwikkeling 1e 3 maanden

Binas 86E

Zygote en klievingsdelingen

zygote = diploide cel die ontstaat bij bevruchting, 0-2 weken na bevruchting.

De eerste 4 dagen ondergaat de zygote klievingsdelingen waarbij er meer cellen ontstaan, maar waarbij het totale volume van de zygote gelijk blijft.

Blastula

Na de klievingsdelingen ontstaat een bolletje met cellen met daarin een holte, de blastula-holte. Het klompje cellen in het midden wordt embryoblast genoemd en specialiseren zich uiteindelijk tot de embryo-cellen, een vruchtvlies en het dooierblaasje. De cellen aan de buitenkant zijn de trofoblastcellen en vormen een ander vruchtvlies. Tevens scheiden zij het hormoon HCG af, wat de productie van progesteron stimuleert.

De kiemschijf wordt uiteindelijk de embryo.

De amnionholte vult zich met vocht (het vruchtwater) en het amnion zelf is een van de vruchtvliezen.

Het chorion vormt het buitenste vruchtvlies

Na 3 maanden zwangerschap is de placenta helemaal gevormd en krijgt de foetus alle voedingsstoffen en zuurstof via de placenta aangevoerd. Afvalstoffen gaan ook via de placenta naar de moeder.

Welk weefsel produceert ook hormonen?

1. blastula
2. amnion
3. trofoblast
4. chorion

waaruit ontwikkelt het embryo zich?

1. uit de blastula
2. uit de trofoblast
3. uit de embryoblast
4. uit de zygote

Uitwisseling tussen moeder en foetus

Binas 86E

Uitwisseling tussen moeder en foetus

In de navelstreng vinden we 3 bloedvaten: 2 zuurstofarme slagaders en 1 zuurstofrijke ader. Zuurstofrijk bloed gaat naar de foetus toe, zuurstofarm bloed gaat van de foetus af.

Er vindt uitwisseling plaats tussen het bloed van moeder en foetus, maar het bloed blijft altijd in het eigen systeem! Het bloed van moeder gaat in de placenta rondom de bloedvaatjes van het embryonale deel van de placenta zitten en daar vindt door middel van diffusie uitwisseling plaats van voedingsstoffen, afvalstoffen, zuurstof en koolstofdioxide. 

Door welk bloedvat stroomt bloed van de placenta naar het embryo?

1. navelstrengslagader
2. navelstrengader

Het bloed van de moeder gaat via de placenta door het kind.

1. Juist
2. Onjuist

Placenta 

Geslachtsorganen man en vrouw

Binas 86 voor bouw geslachtsorganen, deze hoef je niet uit je hoofd te kennen.

4.2 vorming geslachtscellen

-celcyclus

- hoe geslachtscellen ontstaan

Belangrijke bronnen: 7, 8 en 9

Chromosomen in een cel

Bij de mens 46 verdeeld over 23 chromosomenparen.

Geslachtscellen hebben 23 chromosomen

Karyogram: Binas 70B

Celcyclus

Mitose = gewone celdeling. 1 cel met 46 chromosomen wordt 2 cellen met 46 chromosomen.

Meiose = reductiedeling. 1 cel met 46 chromosomen wordt 4 cellen met 23 chromosomen

Binas 76A,B en C

Meiose

Binas 76C

= reductiedeling

Meiose I

Tijdens meiose I ontstaan 2 cellen, waarbij van elk chromosomenpaar 1 chromosoom naar elk van beide cellen gaat. De chromosomen bestaan van begin tot eind meiose I uit 2 chromatiden. 

Meiose II

Tijdens meiose II ontstaan uit 1 cel 2 nieuwe cellen, die identiek zijn qua erfelijk materiaal. Van elke chromosoom gaat 1 chromatide naar de ene cel, en de andere chromatide naar de andere cel.

2n = 4 (diploid)

n = 2

(haploid)

Verschil in hoeveelheid erfelijk materiaal mitose & meiose. Schematische weergave.

Eerste pijl is verdubbeling van erfelijk materiaal. Let op: 2n blijft 2n.

n slaat namelijk op het aantal verschillende chromosomen en dat blijft hier gelijk!

Verschil

mitose                                                                                                       




meiose                                                                                                   

Meiose of mitose?

1. meiose
2. mitose
3. beide kan

Man: 

1 cel vormt 4 zaadcellen

Vrouw:

1 cel vormt 1 grote eicel, de andere 3 cellen worden poollichaampjes en sterven af

Vorming geslachtscellen

Oögenese en spermatogenese

Binas 86D

Oogenese

Bij de oogenese ontstaan gerijpte eicellen. Dit proces start al voor de geboorte, en loopt door tot aan de overgang. 

éé oogonium kan uiteindelijk maar 1 rijpe eicel opleveren: voorraad is beperkt. Door de celdelingen die de oogonia doorlopen, ontstaan er daarnaast wel andere cellen die niet functioneel zijn: de poollichaampjes. Deze bevatten wel het erfelijk materiaal, maar bijna geen cytoplasma. Het laatste poollichaampje ontstaat pas na bevruchting en zit tot die tijd 'vastgeplakt' aan de rijpe eicel.

Spermatogenese

Bij spermatogenese ontstaan spermacellen/zaadcellen. Alle cellen die ontstaan zijn potentieel functioneel. Spermatogonia worden niet 'verbruikt', waardoor spermatogenese altijd door kan gaan. 

Levensfases

De mitose van geslachtscellen bij de vrouw begint en eindigt al voor de geboorte. Bij de man start dit pas rond de puberteit. 

Meiose I start bij de vrouw al voor de geboorte, maar gaat pas tijdens de puberteit weer door.

Meiose II wordt bij de vrouw pas helemaal afgerond wanneer er bevruchting plaatsvindt. 

spermatogenese vindt plaats in

1. de eierstokken
2. het scrotum
3. de zaadkanaaltjes
4. de bijballen

4.3 hormonale regeling

- regulatie van vruchtbaarheid bij mannen en vrouwen door hormonen

Belangrijke bronnen: 10, 11, 12! en 13

Start puberteit

Hormonale regeling menstruatiecyclus

Binas 86C

HCG

Humaan Chorion Gonadotropine hormoon

Wordt geproduceerd door de zygote en zorgt ervoor dat het gele lichaam in stand gehouden wordt. 

Gele lichaam produceert progesteron.

Werking progesteron: baarmoederslijmvlies intact houden (geen menstruatie) & remmen vorming LH en FSH (geen rijping follikels)

Na 3 maanden zwangerschap niet meer nodig, dan produceert de placenta progesteron

Hormonen bij geboorte

Moeder produceert prostaglandinen. Hierdoor trekken de spieren in de baarmoeder wat samen. Baby daalt in. Hierdoor wordt de hypofyse gestimuleerd oxytocine te produceren. Positieve feedback!

4.4 hulp bij zwangerschap

Kennen: 

technieken om zwangerschappen te bevorderen

manieren om tijdens de zwangerschap gezondheid van embryo/foetus te controleren

Kennen (naam en hoe het werkt):

IVF

ICSI

Vruchtwaterpunctie

Vlokkentest

Navelstrengpunctie

NIPT

Abortus

Kloneren

4.5 voorkomen van soa's en zwangerschappen

Kennen:

manieren van geboorteregeling

wat is een soa en hoe kun je die voorkomen

SOA's & Voorbehoedsmiddelen

Kennen: namen van SOA's, symptomen en soort (bacterie/virus), hoe veel het voorkomt

Kennen: soorten voorbehoedsmiddelen, hoe ze werken en hoe betrouwbaar ze zijn

Kennen: manieren om zwangerschappen vroegtijdig af te breken