H5 PTA 3 L9 Nederland jaren '50 - '78

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 5

Welkom in de geschiedenisles!

Waardoor veranderden de maatschappelijke verhoudingen in Nederland van

1948 tot 1978?

Kenmerkende aspecten

• De verdeling van de wereld in twee ideologische blokken in de greep van een wapenwedloop en de daaruit voortvloeiende dreiging van een atoomoorlog
• De dekolonisatie die een eind maakte aan de westerse hegemonie in de wereld
• De eenwording van Europa
• De toenemende westerse welvaart die vanaf de jaren zestig van de twintigste eeuw

aanleiding gaf tot ingrijpende sociaal-culturele veranderingsprocessen

• De ontwikkeling van pluriforme en multiculturele samenlevingen

Doelen

Voor deze les: 

• Kan je de ideologische strijd van de Koude Oorlog in Europa verklaren en ken je de oorzaken/aanleiding voor de deling van Duitsland
• Weet je dat Nederland haar kolonie onafhankelijk werd in 1949. 
• 
  

Na deze les:

•  Je kan uitleggen wat verzuiling en ontzuiling inhoudt (R, T1) 
•  Je kan verklaren waarom Nederland de geleide loonpolitiek aanging en losliet
• Je kan uitleggen hoe de Nederlandse economie herstelde als gevolg van de Marshallhulp en groeiende industriële export
• Je (her)kent sociaal-culturele verschillen tussen de jaren 50 en 60 en kan deze koppelen aan kenmerkende aspecten. 
• Je kan uitleggen hoe er in de jaren '50 een basis werd gelegd voor de verzorgingsstaat van de jaren '60-nu

Ideologische verschillen

Amerikaanse buitenlandse politiek na 1945

Voorkomen dat meer landen communistisch worden (Containmentpolitiek) Door: 

• (1947)Beschermen van vrijheid en democratie (Trumanleer)

• (1947)Actief helpen bij de wederopbouw van Europa (Marshallplan) -> Ned & BRD

Overzicht: '48-'60

Economische groei: gevolgen jaren '50-60 

Eind jaren '50 en jaren '60

• Start Europese samenwerking (EGKS 1957)
• Opkomst eerste jongerenculturen (Nozems vanaf jaren '50) 
• Eerste sociale wetgeving verzorginsstaat (AOW 1957) 
• Loslaten geleide loonpolitiek
• Start consumptiemaatschappij
• Ontzuiling & verstedelijking

• Jaren '60-jaren '70: tweede feministische golf

mentaliteit

• Geloof in een maakbare samenleving
  
• Er is voldoende geld / toegenomen welvaart. Overheid & mensen hebben bestedingsruimte
• De wil om een crisis te voorkomen: overheid houdt oogje op economie

De staat zorgt voor je

Sociale zekerheid = Iedereen die niet voor zichzelf kan zorgen, heeft recht op een uitkering van de overheid.  Je bent altijd verzekerd van een minimum aan bestaansmiddelen.

Verzorgingsstaat = Een staat waarin de overheid voor de inwoners zorgt.  De staat zorgt voor een minimum aan bestaansmiddelen door onder andere uitkeringen en toeslagen.

AOW (1957): Algemene Ouderdoms Wet

= basispensioen voor alle werkenden wanneer zij een bepaalde leeftijd bereiken.

= sociale zekerheid voor ouderen.

Ingevoerd door Drees 

Eerste echte sociale wetgeving van na de Tweede Wereldoorlog

Onthoud: hoe ouder mensen worden... hoe hoger de kosten voor de overheid...

Van aparte landen naar eenheid

Nooit meer oorlog: hoe?

• Hoe voorkom je een “nieuwe Hitler”?
  
• Oplossing: betere samenwerking tussen landen: Gezamenlijk leger?
• Slim idee van Frankrijk: samenwerking klein beginnen

1952: EGKS

Idee: geen douanecontroles en invoerheffingen voor:

• Kolen
  
• Staal
  

Waarom juist die twee producten?

Europese Gemeenschap Kolen Staal 

Zes landen doen mee

• 1957: zij doen de grenzen open voor alle producten (E.E.G.)

(Europese economische gemeenschap) 

Een economisch bestuur in Brussel heeft voor handel meer macht heeft dan de landen.

• Dit wordt later de Europese Unie

 Kan Nederland zich verdedigen tegen een nieuwe vijand? Neutraliteitspolitiek eruit.

Wel met sterke vrienden

 E.E.G. landen werken samen met Amerika

(Europese economische gemeenschap)

Amerika als voorbeeld: ook de Amerikaanse consumptiemaatschappij 

Nozems - Jaren '50

Jeugdcultuur = eigen levensstijl, afzetten tegen ouders

Voorbeeld jaren ‘50: Nozems

Laag opgeleid

Nozems kleden zich naar Amerikaans voorbeeld

Luisteren naar Rock’n’Roll (Bill Haley, Elvis Presley)

Consumptie

Welvaart + (meer) vrije tijd + succesvolle industrie zorgt voor:

Toename aantal apparaten in huishouden (televisie, stofzuiger, auto)

Toename aantal en locatie van vakanties

Verstedelijking: (vooral) jongere generaties van platteland/dorp ---> steden. 

In de steden: meer sociale mobiliteit minder sociale controle.

Mogelijk door: toename welvaart, groei industrie (bouwen), individualisering, jongerenculturen

Versterken dus de effecten van: ontzuiling, sociale controle, individualisering, jongerenculturen

Bij de jaren 50 horen:

1. Consumptiemaatschappij & hippies
2. Nozems & Consumptiemaatschappij
3. Geleide loonpolitiek & hippies
4. Geleide loonpolitiek & nozems

Welke twee begrippen hangen in belangrijke mate met elkaar samen?

1. Verzuiling en secularisering
2. Koude oorlog en ontzuiling
3. Secularisering en ontzuiling
4. Verstedelijking en koude oorlog

Wat werd beslist met het Verdrag van Rome in 1957?

1. oprichting van de EU
2. oprichting van de EEG
3. kolen en staal controleren
4. protectionisme van West-Europese landen

Jaren '50

Jaren '60

consumptiemaatschappij

lage lonen

tweede feministische golf

hippies

nozems

zuinig leven

Politieke verandering

Rooms-Rode coalities o.l.v. Drees 1946-1958

Rooms = (Rooms) katholiek = KVP = Katholieke volkspartij

Rood = Socialisten = PvdA = Partij van de Arbeid (Drees) 

Gekenmerkt door:  verzuiling en schade door de oorlog

Krijgen te maken met: Koude Oorlog (internationale politiek), dekolonisatie (Indonesië 1949) 

Voeren beleid dat resulteert in: Wederopbouw, ontstaan verzorgingsstaat, loslaten neutraliteitspolitiek (NAVO 1949), Europese samenwerking (1952 EGKS, 1957 EEG)

Veroorzaakt door: Marshallhulp, afspraken harmoniemodel, economische opkomst BRD (handelspartner)

Heeft gevolgen voor/resulteert in: ontstaan consumptiemaatschappij in jaren ' 60 na loslaten harmoniemodel en sociaal-economische-culturele/religieuze verhoudingen die leiden tot: ontzuiling en jongerenculturen en tweede feministische golf  , verdere integratie Nederland in internationale economische verhoudingen. 

Economische externe ontwikkeling 1959: ontdekking aardgas Slochteren --> enorme toename overschot regering dat gebruikt wordt voor betalen verzorgingsstaat 

En de politieke verhoudingen veranderen mee.

 

waarom?

Consumptiemaatschappij + ' Amerikanisering' 

-apparaten huishouden (o.a. tv) 

-vakanties/auto's --> mobiliteit

-introductie supermarkt

-jongerenculturen

Zorgen voor: 

-verstedelijking & individualisering

-meer aanbod radio/tv opkomst commerciële (dus niet-verzuilde) zenders

-Tweede feministische golf 

Gevolgen: 

-Ontzuiling

-veranderingen in soc-cul-politieke verhoudingen

Leiden tot kabinetten/partijen

En de politieke verhoudingen veranderen mee.

Ontzuiling leidt tot afname leden en ook stemmen op KVP en andere religieuze partijen (OOK protestantse partijen).

Nieuwe nieuws/radio omroepen zorgen voor betrekking van jongeren bij politieke verhoudingen/verspreiding jeugdculturen

VB: Veronica (radiostation) dat illegaal vanuit internationale wateren muziek + politieke content draait

Jongeren willen een politieke verschuiving (meer democratisering/invloed naar de burger). Oprichting D(emocraten ' 66) in: 1966

Deze gaan uiteindelijk samenwerken in de confessionele partij (kat+prot=gelovig=ter confessie gaande partijen = confessionelen) 1980: CDA (Christen Democratisch Appel) 

 

tweede feministische golf

1956: ' handelingsonbekwaamheid'  vrouw opgeheven (vrouwen mochten geen rechtsgeldige handelingen uitvoeren zoals contracten tekenen/bankrekening openen/hebben)

In theorie nu gelijk en zelfstandig: in praktijk verre van.

Verandering door:

-meer vrouwen in hoger onderwijs

-anticonceptiepil (1964) & jongerencultuur zorgen voor:

lossere seksuele moraal

controle over keuzes in leven

leiden tot:

-afname geboortes/omvang gezinnen

introductie betere scheidingswetten/bijstand voor gescheiden vrouwen

-mogelijkheden tot kinderopvang/fulltime werken

 

tweede feministische golf

Actiegroepen ' Dolle mina'  (verwijzing naar Wilhelmina Drucker feminist uit eerste golf)

Strijd voor gelijke acties

Ook in andere landen zoals Ijsland: algehele vrouwenstaking (1975)

https://www.evajinek.nl/nieuws/artikel/5192868/vrouwenstaking-ijsland-protest-24-oktober-1975-emancipatie-feminisme

Eisen:

-Recht op abortus/anticonceptie

-Kinderopvang (leidt tot toename aantallen vrouwen op arbeidsmarkt)

Immigratie/emigratie Nederland 1945-1975

Dekolonisatie Indonesie leidt tot ' repatriëring'  van Nederlands-Indiërs en ook veel mensen uit Indonesië die half-Nederlandse afkomst hebben.

Molukse immigranten komen ook na afwijzing onafhankelijke Molukse staat (1951)

Tweede Wereldoorlog leidt tot grote emigratie naar Canada & Amerika 

Vanaf jaren '60: start komst gastarbeiders om de ' ongewenste'  baantjes te komen doen.

Het idee: ' ze gaan weer weg' ..

Krijgen recht op gezinshereniging

West

Oost

Navo

Warschaupact

Containment

Marshallhulp

Communisme

Kapitalisme

IJzeren gordijn 

Satellietstaten

Luchtbrug

Blokkade Berlijn

Welke ingrijpende
sociaal-culturele veranderingsprocessen vonden plaats in de 20e eeuw?