Par. 8.1 soorten rivieren + aanvulling Rijn en Maas

• Aardrijkskunde
• Middelbare school
• vmbo t
• Leerjaar 4

WELKOM!

Chromebook erbij - LessonUp

Pen op tafel + aantekenblad

Planning

• Herhalen H1 (quiz)
• Bespreken Rijn en de Maas
  
• Afronding

Bekijk de bron. Wat voor soort water vind je bij de cijfers 1 tm 3?

1. 1= zout water 2= zoet water 3= brak water
2. 1 = zoet water 2= zout water 3= brak water
3. 1= brak water 2= zoet water 3= zout water
4. 1= zoet water 2= brak water 3= zout water

Geef eerst aan welk voordeel grondwaterwinning heeft t.o.v. oppervlaktewater.
Geef daarna aan waarom in West-Nederland nauwelijks grondwater gewonnen wordt.

Wanneer de stuw bij Driel gesloten wordt:

1. Gaat er meer water naar de IJssel
2. Gaat er minder water naar de IJssel
3. Heeft dit geen effect op de hoeveelheid water in de IJssel

Stuwen moeten volledig open

1. bij (te) veel water in de rivier
2. bij weinig water in de rivier
3. wanneer er schepen aankomen

Wat is geen taak van de waterschappen?

1. Zorgen voor een goede waterkwaliteit (schoon water).
2. Zorgen voor voldoende waterkwantiteit (hoeveelheid).
3. Beschermen tegen overstromingen (dijken, duinen, stuwen).
4. Het verkeer op zee regelen (veiligheid)

Welke hoofdtaak van de waterschappen zie je op de foto?

1. zorgen voor goede waterkwantiteit
2. zorgen voor goede waterkwaliteit
3. zorgen voor goede waterkeringen
4. rivieren bevaarbaar houden

Hoe komen goederen het meest binnen in Nederland via....

1. binnenvaart
2. wegvervoer
3. spoorvervoer
4. zeevaart

Wat wordt er met het Deltaplan uitgevoerd?

1. Het bouwen van dijken.
2. Het verhogen van duinen en het bouwen van dammen.
3. Het dieper maken van de rivieren.
4. Er is nog niks uitgevoerd. Dit moet nog gebeuren.

Zet de woorden op de goede plek!!!

Winterdijk

Zomerdijk

Uiterwaard

Kribben

Komgronden

Oeverwal

Kribben in een rivier
zorgen voor ...

1. een betere bevaarbaarheid
2. minder sedimentatie in de vaargeul
3. een snelle afvoer van het water
4. meer Ruimte voor de Rivier

Welke maatregel zie je op
de foto?

1. kribverlaging
2. nevengeul
3. dijkverzwaring
4. hoogwatergeul

Welke maatregel zie je hier?

1. Uiterwaardvergraving
2. Kribverlaging
3. Dijkverlegging
4. Nevengeul/ Hoogwatergeul

Welke twee maatregelen van het plan "Ruimte voor de rivier" worden in de nieuwe situatie toegepast?

Welke maatregel zie je hier?

1. Uiterwaardvergraving
2. Kribverlaging
3. Zomerbedverlaging
4. Obstakelverwijdering

In deze afbeelding is een waterplein te zien? Leg uit wat de functie is.

Wat is thermische vervuiling?

1. Thermometers weggooien
2. Het opwarmen van de aarde door broeikasgassen
3. Het lozen van te warm afvalwater
4. Het lozen van vervuild afvalwater

Leerdoelen

• Je kunt de begrippen debiet en regiem in eigen woorden omschrijven.
  
• Je kunt het verloop van het debiet en het regiem van de Rijn en de Maas beschrijven en verklaren.
  
• Je kunt de verschillen uitleggen tussen een gletsjerrivier, een regenrivier en een gemengde rivier.
  
• Je kunt op basis van grafieken aangeven wat voor soort rivier zichtbaar is, waarbij je de begrippen debiet en regiem toe kunt passen.
  
• Je kunt stroomgebieden en waterscheidingen herkennen op een kaart.
  
• Je kunt de kenmerken noemen van de bovenloop, de middenloop en de benedenloop van een rivier.
  
• Je kunt in een grafiek van het regiem van een rivier de piekafvoer aanwijzen.
  
• Je kunt beschrijven welke gevolgen klimaatverandering heeft op de temperatuur, neerslag en verdamping in de zomer en winter.
  
• Je kunt beschrijven welke gevolgen de klimaatverandering heeft op het debiet en regiem van de Rijn en de Maas. 

Kringloop van het water

In de lange kringloop van het water in de afbeelding zijn vier van de vijf
processen weergegeven die samen de kringloop van het water vormen.

Welk proces ontbreekt in de afbeelding?

1. afstroming
2. condensatie
3. infiltratie
4. verdamping

Stroomgebied = het gebied dat afwatert op een bepaalde rivier en zijrivieren

Waterscheiding = de grens tussen twee stroomgebieden. Een berg of een heuvelrug bijvoorbeeld. 

Een aantal basisbegrippen

Stroomstelsel is de hoofdrivier inclusief alle zijrivieren

Kijk naar de legenda. Wat zie je bij de cijfer 1, 2 en 3?

1. 1 = stroomstelsel 2 = stroomgebied 3 = waterscheiding
2. 1 = stroomgebied 2 = stroomstelsel 3 = waterscheiding
3. 1 = waterscheiding 2 = stroomgebied 3 = stroomstelsel
4. 1 = stroomgebied 2 = waterscheiding 3 = stroomstelsel

Bovenloop

Bovenloop: hoge stroomsnelheid, groot verschil in reliëf (hoogteverschillen), veel erosie, vervoer van grove sedimenten zoals stenen

Middenloop

Middenloop: minder reliëf, afnemende stroomsnelheid, evenwicht tussen erosie en sedimentatie, grof zand en grind

Benedenloop

Benedenloop: weinig reliëf, sedimentatie, erosie in de breedte, fijn zand en klei, lage stroomsnelheid

Delta

Delta: stroomsnelheid zo goed als 0, sedimentatie van het fijnste materiaal

Geef per foto aan of deze in de boven-, midden- of benedenloop genomen is.

Bovenloop

Middenloop

Benedenloop

Meanders

Erosie

Sedimentatie

Bovenloop

Middenloop

Benedenloop

Debiet en regiem

Debiet

De afvoer van een rivier gemeten in kubieke meters per seconde (m3/s). Een kubieke meter water staat gelijk aan 1000 liter water. 

Regiem

Het verschil in waterafvoer van een rivier gedurende het jaar. Eigenlijk kun je zeggen: de schommelingen in het debiet gedurende het jaar.

Verschil?

Tussen de Maas en de Rijn zijn duidelijk verschillen in debiet en regiem zichtbaar. 

• Het zijn verschillende soorten rivieren
• Verschil in stroomgebied

Debiet en regiem

In welk seizoen is het debiet het hoogst? En wanneer het laagst?

Waarom is dit zo?

Het debiet is in de zomer lager dan in de winter omdat:

1. Er in de zomer meer verdamping is dan in de winter;
2. Begroeiing in de zomer in bloei staat (en veel water verbruikt).

Wat is debiet?

1. Schommelingen in de waterafvoer van een rivier gedurende een jaar.
2. Totale hoeveelheid water die een rivier afvoert op een bepaalde plek per tijdseenheid.
3. Hoogteverschil per km.
4. Hoge afvoer van een rivier.

Welke rivier heeft het grootste debiet?

1. Rijn
2. Maas
3. Schelde
4. Eems

Het debiet van de Maas is in de winter .... dan in de zomer omdat....

1. hoger, minder verdamping en minder vegetatie
2. hoger, meer verdamping en meer neerslag
3. lager, minder verdamping en minder vegetatie
4. lager, meer verdamping en meer neerslag

1. Het debiet van de Rijn is kleiner dan die van de Maas.
2. Het stroomgebied van de Rijn is kleiner dan dat van de Maas.
3. Het regiem van de Maas is onregelmatiger dan dat van de Rijn.

Neem de cijfers 1 t/m 3 over en geef aan of de uitspraak juist/onjuist is.

3 soorten rivieren

Op basis van het regiem kun je rivieren indelen

Gemende rivier

Een gemengde rivier is een rivier waarvan de voeding bestaat uit smeltwater en regenwater. In de bovenloop wordt een gemengde rivier voornamelijk gevoed door smeltwater afkomstig van gletsjers en sneeuw en in de benedenloop voornamelijk door regenwater. Het regiem is vrij regelmatig. 

Gletsjerrivier

Een gletsjerrivier is een rivier die volledig wordt gevoed door het smeltwater van gletsjers. Het debiet is in het voorjaar (en begin zomer) het grootst vanwege het smelten van een gletsjer rivier. Normaal gesproken gaan gletsjerrivieren na de bovenloop over in gemengde rivieren. 

Regenrivier

Een regenrivier wordt gevoed door regenwater. In periodes van droogte is de waterstand in deze rivieren laag. Na periodes van veel neerslag stijgt het waterpeil. Het regiem is vrij onregelmatig. Het debiet is in de winter het hoogst omdat het dan het meeste regent. In de zomer is het debiet juist laag door minder neerslag en een grotere verdamping. 

Regenrivier

Gletsjerrivier

Gemengde rivier

Waterstand hoog in de lente en zomer

Waterstand hoog in de herfst en winter

Hele jaar waterstand hetzelfde

Debiet en regiem

Wat voor soort rivier is de Maas?

Wat voor soort rivier is de Rijn?

Hoe herken je dat?

Koppel de juiste kenmerken aan de juiste grafiek

onregelmatig regiem

regelmatig regiem

Regenrivier

Gemengde rivier

Hieronder staan 5 vragen. Noteer de antwoorden in je schrift. Daarna bespreken we de antwoorden.

Ant.1

De Rijn is een gemengde rivier dat betekent dat die gevoed wordt door zowel smeltwater als regenwater.

Ant.2

De Maas is een regenrivier dat betent dat die wordt gevoed door regen water. 

Ant.3/4

De Rijn: 
Lobith ligt in Nederland je kan zien dat de Rijn zijn piekafvoer heeft in de wintermaanden. Dat komt omdat het meeste smeltwater van de zomer ervoor door de bodem naar de rivier is gesijpelt en in de rivier terecht is gekomen. Ook is er in de winter minder verdamping waardoor er meer water in de rivier terrecht komt.

De Maas:
In de wintermaanden regent het meer als in de zomermaanden. Daarbij is de verdamping in de wintermaanden minder omdat het minder warm is.

Ant.5

Het debiet van de Rijn is het grootst. Meer zijrivieren stromen in de Rijn uit, 2 voedingsbodems.

Gevolgen klimaatverandering

Kort gezegd kunnen we stellen dat de temperatuur toeneent in alle jaargetijden. 

Daarnaast zal er over het jaar meer neerslag vallen. In de zomer zullen er langere droge perioden zijn. Als het regent zullen dit vooral hevige buien zijn. In de winter zal er meer neerslag vallen (warmer - daardoor meer verdamping - gevolg: meer neerslag).

Neerslagintensiteit

De zomers worden droger, maar als het regent, dan zijn het vaker hevige buien. De intensiteit neemt dus toe. Het gevolg is dat er zoveel neerslag valt, dat dat kan leiden tot wateroverlast. Rivieren krijgen dan in korte tijd veel water te verwerken. Hierdoor stijgt de piekafvoer (extreem hoge waterstand in de rivier).

Gevolgen debiet/regiem de Rijn

Gevolg debiet

Het debiet zal in de winter toenemen omdat er meer neerslag zal vallen. In de zomer juist afnemen omdat er meer/langere droge perioden zullen zijn en door de hogere temperaturen neemt de verdamping toe.

Dit kan leiden tot een hogere piekafvoer in de winter --> overstromingsgevaar!

Gevolg regiem

Het regiem zal onregelmatiger worden. Verschil tussen debiet zomer en winter wordt immers groter.

Gevolgen debiet/regiem Maas

Gevolg debiet

Het debiet zal in de winter toenemen omdat er meer neerslag zal vallen. In de zomer juist afnemen omdat er meer/langere droge perioden zullen zijn en door de hogere temperaturen neemt de verdamping toe.

Dit kan leiden tot zeer lage rivierstanden in de zomer en een hogere piekafvoer in de winter.

Gevolg regiem

Het regiem zal onregelmatiger worden. verschil tussen debiet zomer en winter wordt immers groter.

Door klimaatverandering valt er bij ons in de toekomst

1. meer neerslag in de zomer en minder in de winter
2. meer neerslag in zowel zomers als winters
3. minder neerslag in de zomer en in de winter
4. minder neerslag in de zomer en meer in de winter

3 stellingen. Juist of onjuist?
1. Het debiet van Rijn en Maas wordt door klimaatverandering lager.
2. Het regiem van Rijn en Maas wordt door klimaatverandering regelmatiger.
3. Door klimaatverandering neemt de neerslagintensiteit in de zomer af.

Aan de slag!

Voor de volgende les:

• goed doorgelezen H7 + 8.1, met aandacht voor je aantekeningen!
• Gemaakt via de methodesite tot en met par. 8.1

Tot de volgende les! :)