Les 2: voedingsstoffen

• Biologie
• Middelbare school
• vmbo t, mavo
• Leerjaar 2

Les 2: voedingsstoffen

Inhoud

- Leerdoelen

- Herhalingsopgave

- Uitleg

- Opgave voedingsstoffen

- Filmpje

Leerdoelen

• Je kunt zes groepen voedingsstoffen noemen met hun functies en kenmerken.

Welke drie van de volgende voedingsmiddelen zijn plantaardige voedingsmiddelen?

aardbei, hamburger, ei, halvarine, olijfolie, yoghurt

Waar worden zuivelproducten van gemaakt?

1. eieren
2. melk
3. sojadrink
4. yoghurt

beschermen je tegen ziekteverwekkers
leveren energie
worden opgeslagen in je lichaam
zorgen voor herstel bij verwondingen

Sleep de functies naar de juiste functie omschrijvingen.

reservestoffen

beschermende stoffen

bouwstoffen

brandstoffen

Voedingsvezels zitten vooral in:

Welke drie van de volgende voedingsmiddelen zijn dierlijke voedingsmiddelen?

bonen, boter, ei, olijfolie, sojadrink, yoghurt

Is de volgende bewering juist of onjuist?

Van bepaalde soorten planten kun je de wortels eten.

1. juist
2. onjuist

Waar wordt sojadrink van gemaakt?

Is de volgende bewering juist of onjuist?

Voedingsstoffen kunnen dienen als bouwstoffen, brandstoffen, reservestoffen of beschermende stoffen.

1. juist
2. onjuist

Is de volgende bewering juist of onjuist?

Beschermende stoffen worden opgeslagen, vooral onder de huid.

1. juist
2. onjuist

zijn niet direct nodig als brandstof
zijn nodig voor het maken van nieuwe cellen
zorgen ervoor dat je lichaamstemperatuur op peil blijft
zorgen ervoor dat je niet ziek wordt

Sleep de functies naar de juiste beschrijving.

reservestoffen

beschermende stoffen

bouwstoffen

brandstoffen

Voedingsstoffen

Door te eten en te drinken krijg je de voedingsstoffen binnen die je lichaam nodig heeft. Verschillende voedingsstoffen hebben verschillende functies.

Zes groepen voedingsstoffen

Er zijn zes groepen voedingsstoffen:

• eiwitten

• koolhydraten

• vetten

• water

• mineralen

• vitaminen

Je hebt alle groepen voedingsstoffen nodig om gezond te blijven. Vooral een tekort aan mineralen en vitaminen kan ziekte veroorzaken. Mineralen en vitaminen zijn beschermende stoffen.

Eiwitten

Eiwitten zijn belangrijke bouwstoffen in je lichaam. Eiwitten zijn nodig voor de vorming van celplasma. Ook voor de opbouw van spieren heb je eiwitten nodig.

Een teveel aan eiwitten in je voeding wordt gebruikt als brandstof. Je lichaam kan eiwitten ook omzetten in vet en dan opslaan als reservestof.

In de afbeelding zie je voedingsmiddelen die veel eiwitten bevatten.

Koolhydraten

Koolhydraten gebruikt je lichaam vooral als brandstof, maar ook als bouwstof. Tot de koolhydraten behoren onder andere suikers (zoals glucose), zetmeel en glycogeen. Ook voedingsvezel hoort bij de koolhydraten.

Als je meer koolhydraten binnenkrijgt dan je nodig hebt, zet je lichaam ze om in vet. Het vet wordt opgeslagen als reservestof. Glucose kan worden omgezet in glycogeen en zo als reservestof worden opgeslagen in de lever en in je spieren.

In de afbeelding zie je voedingsmiddelen die veel koolhydraten bevatten. In aardappelen bijvoorbeeld zit veel zetmeel, in jam zit veel suiker. Dierlijke voedingsmiddelen bevatten meestal weinig koolhydraten.

Vetten

Vetten gebruikt je lichaam vooral als brandstof, maar ook als bouwstof en als reservestof. Je voedsel hoeft niet veel vet te bevatten. Als je meer vet binnenkrijgt dan je nodig hebt, wordt het in je lichaam opgeslagen als reservestof. Dat gebeurt bijvoorbeeld onder de huid. De onderhuidse vetlaag wordt dan dikker.

In de afbeelding zie je voedingsmiddelen die veel vetten bevatten.

Water

Je lichaam bestaat voor ongeveer 60% uit water. Water is dan ook een belangrijke bouwstof voor je lichaam. Ook andere organismen bestaan voor het grootste deel uit water.

Water is nodig voor het vervoer van stoffen in je lichaam. De meeste stoffen kunnen alleen goed door je lichaam worden vervoerd als ze zijn opgelost in water. Bloed bestaat voor een groot deel uit water.

Dranken, fruit en sommige groenten bevatten veel water (zie afbeelding).

Mineralen

Mineralen worden ook wel zouten genoemd. Voorbeelden van mineralen zijn calcium (kalk), natrium, magnesium en ijzer. Je hebt mineralen nodig als bouwstof, bijvoorbeeld kalk voor de opbouw van botten. Mineralen zijn ook beschermende stoffen. Je hebt ze nodig om gezond te blijven.

Vitaminen

Ook vitaminen gebruikt je lichaam als bouwstof en als beschermende stof. Als je te weinig vitaminen binnenkrijgt, kun je ziek worden. Maar ook als je te veel vitaminen binnenkrijgt, kun je ziek worden. Daarom moet je niet zomaar vitaminetabletten gaan slikken. Als je normaal en gezond eet, krijg je voldoende vitaminen binnen.

Vitaminen worden aangegeven met een letter. Belangrijke vitaminen zijn A, B, C, D en K. Vitamine A is nodig voor je huid en om goed te kunnen zien. Vitamine D is nodig voor de stevigheid van je botten.

In afbeelding 5 en 6 zie je voedingsmiddelen die veel vitaminen en mineralen bevatten.

Welke functie heeft de voedingsstof vooral?
eiwitten

1. brandstof
2. bouwstof
3. beschermde stof
4. reservestof

Welke functie heeft de voedingsstof vooral?
koolhydraten

1. brandstof
2. bouwstof
3. beschermde stof
4. reservestof

Welke functie heeft de voedingsstof vooral?
vetten

1. brandstof
2. bouwstof
3. beschermde stof
4. reservestof

Welke functie heeft de voedingsstof vooral?
water

1. brandstof
2. bouwstof
3. beschermde stof
4. reservestof

Welke functies hebben mineralen en vitaminen in je lichaam?

Alle voedingsstoffen heb je nodig om je lichaam goed te laten werken.

Welke voedingsstoffen kunnen worden opgeslagen als vet als je er te veel van binnenkrijgt?

Suiker is een koolhydraat.

Noteer twee andere koolhydraten waar je energie uit kunt halen.

Floris gaat in de sportschool trainen voor meer spiermassa en wil voedsel eten dat daarbij helpt.
Kimberly wil helemaal geen dierlijke voedingsmiddelen eten.
Senna wil minder koolhydraten eten.
Sjoerd wil geen vlees eten.

Hieronder staan vier mensen die een voorkeur hebben voor bepaald voedsel. Onder de tabel staan vier gerechten.

Welk gerecht past het best bij welke persoon? Elke persoon krijgt één gerecht.

ontbijt met havermout, noten en soja-yoghurt en een kop thee

salade met kip en een glas water

brood met eieren en spek en een glas melk

tosti met kaas, een appel en een kop thee

Vroeger kon men op een schip alleen voedsel meenemen dat lang goed bleef. Daardoor aten matrozen tijdens een lange zeereis vooral gezouten vlees, gezouten spek en scheepsbeschuit (een soort gedroogd brood). Hierdoor kregen ze van bepaalde voedingsstoffen te weinig binnen, waardoor veel matrozen ziek werden.

Aan welke groep voedingsstoffen hadden deze matrozen een tekort?

1. eiwitten
2. koolhydraten
3. mineralen
4. vitaminen

Herten hebben een gewei (zie afbeelding). Dit gewei hoort bij het skelet. Het bestaat uit dezelfde stoffen als een bot. Als een hert zijn gewei verliest, komt het op de grond te liggen. Daar wordt het vaak aangevreten door muizen. Muizen eten vooral planten. Door aan de geweien te knagen, krijgen ze een voedingsstof binnen die niet in hun andere voedsel zit.

Welke voedingsstof krijgen muizen binnen als ze knagen aan het hertengewei?

1. eiwitten
2. koolhydraten
3. vetten
4. mineralen

In de tabel staat de productinformatie van multivitaminen. De aanbevolen dagelijkse hoeveelheid (ADH) is de hoeveelheid die je per dag van een stof zou moeten binnenkrijgen.

Bereken hoeveel milligram fosfor je per dag nodig hebt volgens deze informatie.

Sommige mensen slikken elke dag (multi)vitaminetabletten.

Is dat verstandig? Leg je antwoord uit.

Vitamine D is nodig om calcium uit je voeding op te nemen. Zonlicht is de belangrijkste bron van vitamine D. Het lichaam kan namelijk onder invloed van zonlicht in de huid zelf vitamine D aanmaken.

Waarom is het voor kinderen gezond om veel buiten te spelen?

Waarom is het voor kinderen belangrijker dan voor volwassenen om voldoende vitamine D binnen te krijgen?

Leg uit dat jonge kinderen naast vitamine D ook eiwitrijk voedsel moeten eten.

Lees de tekst ‘Wat eten we in 2050?’ op slide 37.

Veel mensen eten elke dag veel vlees, terwijl het lichaam dit niet nodig heeft.

Waarom hoef je niet elke dag veel vlees te eten?

Lees de tekst ‘Wat eten we in 2050?’ op slide 37.

Als je vlees eet van een dier, dan eet je spieren.
In de tekst staat dat kweekvlees voedingsstoffen nodig heeft om te kunnen groeien.

Welke voedingsstoffen zijn dit? Leg je antwoord uit.

Lees de tekst ‘Wat eten we in 2050?’ op slide 37.

Insecten eten is in Nederland nog niet normaal.

Zou jij insecten willen eten? Leg uit waarom wel of niet.

Lees de tekst ‘Wat eten we in 2050?’ op slide 37.

Voor gekweekt vlees worden geen dieren geslacht. Toch zijn de meningen verdeeld over gekweekt vlees.

Zou jij gekweekt vlees willen eten? Leg uit waarom wel of niet.

Lees de tekst ‘Wat eten we in 2050?’ op slide 37.

In de toekomst krijgen we misschien een voedselprobleem. Er is dan niet voldoende voedsel voor alle mensen op aarde. Veel wetenschappers denken na over goede ideeën om het voedselprobleem op te lossen.
Hoe kunnen we ervoor zorgen dat in 2050 iedereen genoeg te eten heeft? Bedenk samen met een klasgenoot een oplossing die niet in de tekst wordt genoemd.