21.2 Niet specifieke afweer 6V 2122

• Biologie
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 6

Paragraaf 1 Dierenwelzijn

21.2 Niet-specifieke afweer

Doel 21.2

Je leert welk type ziekteverwekkers er zijn

Je leert hoe je lichaam zich verweert tegen ziekteverwekkers

Je leert hoe je lichaam onderscheid maakt tussen lichaamseigen en lichaamsvreemd

Noem een voorbeeld van fysieke afweer bij een plant

Noem een voorbeeld van chemische afweer bij de mens en bij een plant

Hoe voorkomt pigment huidkanker?
(Let op je formulering!)

Soorten ziekteverwekkers

Bacteriën

(Eencellige) eukaryoten (schimmels, dieren, planten, algen, protisten)

Virussen

Parasieten: kunnen alleen overleven in een gastheer, kunnen virussen, bacteriën en eukaryoten zijn.

Bacteriën

Nuttig/ niet schadelijk/ schadelijk

Aeroob/ anaeroob

Heterotroof/ autotroof

Bolletjes/ staafjes/ kommavormig/ spiraal/ anders

Celwand dun/ dik/ geen

Gram positief/ negatief

Virussen

DNA/ RNA virus

ss/ ds

membraanenvelop of niet

Virussen

Virus bindt aan receptor gastheercel (specifiek!)

Erfelijk materiaal wordt in de gastheercel gebracht

Erfelijk materiaal leidt tot virus-eiwitten en nieuw virus DNA/ RNA -> nieuwe virusdeeltjes

Daarna apoptose gastheercel -> virussen komen vrij

Of exocytose van het virus -> virussen komen vrij

Virussen

Verschillen tussen tabel 77C en 77D?

Tweede verdedigingslinie

A-specifieke afweer/ niet-specifieke afweer

Definitie: Afweer waar geen ‘geheugen’ van blijft bestaan.

Dit type afweer heb je vanaf je geboorte.

Wordt uitgevoerd door eiwitten en cellen

A-specifieke afweer

• Witte bloedcellen
  
• Complementsysteem/ complementeiwitten
• Ontstekingsreactie

A-specifieke afweer

Lichaamseigen/ -vreemd

Door je afweersysteem moet onderscheid gemaakt worden tussen lichaamseigen en lichaamsvreemde dingen in je lichaam.

Hoe? 

Antigenen

Lichaamseigen/ -vreemd

Elke cel (bacterie/ lichaamscel) en elk virus is heeft eiwitten aan de buitenkant: antigenen

Ziekteverwekkers

Lichaamseigen/ -vreemd

Elke cel (bacterie/ lichaamscel) en elk virus is heeft eiwitten aan de buitenkant: antigenen

Lichaamscellen

Lichaamseigen/ -vreemd

Elke cel (bacterie/ lichaamscel) en elk virus is heeft eiwitten aan de buitenkant: antigenen

Onderdelen van je afweersysteem zijn in staat onderscheid te maken tussen lichaamseigen en lichaamsvreemde antigenen.

Witte bloedcellen

granulocyten

macrofagen

Natural Killer cellen

Granulocyten

granulocyten hebben

een veelvormige, niet

ronde kern.

Bevatten cytokinen en blaasjes met gifstoffen

Granulocyten

Bij ontdekking van een ziekteverwekker:

Geven gifstoffen af die schadelijk zijn voor de ziekteverwekker

Geven cytokinen af

Cytokinen

• Hechten aan de bloedvatwand: signaal voor andere witte bloedcellen voor plek van infectie, trekken dus andere witte bloedcellen aan (zoals macrofagen)
• Spiercellen in de bloedvatwand ontspannen: meer bloed
• Ruimte tussen de cellen van de bloedvatwand neemt toe: bloedcellen kunnen makkelijker het weefsel in

Cytokinen

Zorgen voor de ontstekingsreactie.

Macrofagen

macrofagen omvatten deeltjes en cellen die niet in het lichaam thuis horen. Met lysosomen verteren ze deze deeltjes/ cellen.

 

Macrofagen

macrofagen omvatten deeltjes en cellen die niet in het lichaam thuis horen. Met lysosomen verteren ze deze deeltjes/ cellen.

Geldt voor:

Bacteriën, virussen, splinters, inkt, dode/ beschadigde cellen etc.

Natural Killer cellen

Herkennen lichaamsvreemde eiwitten in het MHC-I molecuul:

Doden virus-geïnfecteerde cellen

Doden tumorcellen

Natural Killer cellen

Scheiden perforine af: een stof die de celmembraan stuk maakt (de cel sterft), óf zetten de cel aan tot apoptose (DNAse wordt geactiveerd, DNA wordt afgebroken)

Doden dus juist lichaamseigen cellen die zich vreemd gedragen door virusinfectie/ tumorgenen

Complementsysteem

Plm 30 verschillende complementeiwitten in je bloed

Kunnen binden aan ziekteverwekkers

Brengen dan een cascade op gang die leidt tot:

1. doden van ziekteverwekkers

2. aantrekken van witte bloedcellen (via cytokines)

3. markeren van ziekteverwekkers

Doel 21.2

Je hebt geleerd welk type ziekteverwekkers er zijn

Je hebt geleerd hoe je lichaam zich verweert tegen ziekteverwekkers

Je hebt geleerd hoe je lichaam onderscheid maakt tussen lichaamseigen en lichaamsvreemd

Wat denk je dat de oorzaak is van een auto-immuunziekte?

Begrippen 21.2

bacteriën, cirkelvormig chromosoom, plasmiden, prokatyoten, microbioom, gifstige stoffen, eukaryoten, parasiet, virus, eiwitkapsel, virusenvelop, DNA/ RNA virus, reverse transcriptase, niet-spefieke afweer, lichaamseigen, lichaamsvreemd, antigenen, MHC-I, infectie, complementsysteem, cascade, cytokinen, macrofagen, opsonisatie, granulocyt, fagocytose, fagocyt, NK-cel, apoptose

BINAS 21.2

BINAS 71L Apoptose

BINAS 77 Virussen

BINAS 79 Bacteriën

BINAS 84I Bloedcellen

BINAS 84J1 Complementsysteem

BINAS 84J3 Niet specifieke en specifieke afweer

BINAS 84J4 Ontstekingsreactie

Huiswerk

In de online methode.

Kies leerweg B.

21.2: alle vragen