§2.2 Vulkanisme

• Aardrijkskunde
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 5

Endogene krachten

Dit zijn krachten van binnenuit de aarde. Voorbeelden hiervan zijn vulkanisme en aardbevingen.

Exogene krachten

 Dit zijn krachten die van buitenaf het uiterlijk van de aarde veranderen. Voorbeelden hierbij zijn verwering en erosie

Welke van de volgende termen is niet direct gerelateerd aan endogene krachten?

1. Aardbeving
2. Tsunami
3. Verwering
4. Vulkanisme

Welke uitspraak is juist?

1. Basalt is licht en vnl in continentale korst
2. Graniet is licht en zit vnl in oceanische korst
3. Basalt is zwaar en zit vnl in oceanische korst
4. Graniet is zwaar en zit vnl in continentale korst

Twee beweringen:
1. Slab pull vindt plaats bij een midoceanische rug
2. De dichtheid van oudere afgekoelde aardkorst is groter dan de dichtheid van minder oude aardkorst

1. Bewering 1 is juist, 2 onjuist
2. Bewering 1 is onjuist, 2 juist
3. Beide beweringen zijn juist
4. Beide beweringen zijn onjuist

Type eruptie bepaalt de vorm

-Effusieve uitbarstingen: schildvulkanen (en spleetvulkanen)

-Explosieve uitbarstingen: stratovulkanen

Daarnaast: calderavulkanen

Stratovulkanen bouwen zich op in lagen. Wat is kenmerkend aan de lava van stratovulkanen?

1. Dun / vloeibaar en gasrijk
2. Dun / vloeibaar en weinig gas
3. Dik / stroperig en weinig gas
4. Dik / stroperig en gasrijk

Caldera: een ingestorte vulkaan, als gevolg van:

- Een zeer krachtige eruptie, waarbij bovenste deel van vulkaan is weggeblazen;

- Of doordat zoveel magma is verdwenen uit magmakamer, dat deze instort

Welke beschrijving hoort bij welke vulkaan?

Schildvulkaan

Stratovulkaan

Explosieve eruptie

Dik stroperig lava

Dun vloeibaar lava

Divergente plaatgrens

Subducerende plaatgrens

Effusieve eruptie

Leg uit waarom het (redelijk) veilig is voor toeristen om de lavastromen op Hawaii te bekijken.

Hotspots kun je overal vinden; Hawaii ligt ver van plaatgrens af

• Hotspots zijn extreem hete plekken in de aardmantel

• In de mantel blijven ze constant op dezelfde plek
• Hotspot werkt als een soort lasapparaat: Plaat schuift er overheen, zodat een eilandenreeks kan ontstaan

• Hotspots zijn extreem hete plekken in de aardmantel

• In de mantel blijven ze constant op dezelfde plek
• Hotspot werkt als een soort lasapparaat: Plaat schuift er overheen, zodat een eilandenreeks kan ontstaan

Een hotspot is meestal

1. effusief eruptietype, schilvulkaan
2. explosief eruptietype, schilvulkaan
3. effusief eruptietype, stratovulkaan
4. explosief eruptietype, stratovulkaan

Hypocetrum

• plek waar de aardbeving begint
• bijvoorbeeld 5 of 25 km diepte
  

epicentrum

• recht boven de bron van de aardbeving.
• zwaarste aardbevingen komen hier voor
  

Trilling van de aardkorst als gevolg van het (plotseling) verschuiven van aardplaten. Er moet een spanning opgebouwd worden!

Kracht gemeten met de momentmagnitudeschaal: vrijgekomen energie wordt gemeten op basis van de lengte van de breuk + de afstand die de breuk bewogen heeft.

Oorzaak-gevolgrelatie (SE of CE vragen!): benoem eerst de plaatbeweging (en de betrokken platen indien gevraagd), daarna dat de opgebouwde spanning vrijkomt.

Momentmagnitudeschaal

De MMS meet de kracht van de aardbeving aan de hand van een berekening van de vrijgekomen energie (~magnitude). De schaal heeft, in tegenstelling tot die van Mercalli en Richter, geen maximum waarde, en kan dus ook voor zeer zware aardbevingen gebruikt worden.

Wat is het epicentrum?

1. Plek onder de grond waar de aardbeving ontstaat.
2. Plek aan de rand van de plaat waar je de aardbeving voelt.
3. Plek aan het oppervlak waar de aardbeving het sterkst is.

Wat zijn de gevolgen van platentektoniek?

1. Aardbevingen
2. Vulkanen
3. Tsunami's
4. Alle drie de antwoorden

Extra

- Op vulkanenjacht? Open Google Earth en ga op de (oostelijke) Atlantische oceaan goed speuren naar de eilanden, zoals op de Azoren of de Canarische / Kaapverdische eilanden. Welke caldera's kom je tegen? Zie je nieuwe vulkaantjes ontstaan? Zijn er vulkanen zichtbaar die (nog) niet zijn ingestort?

- Ben je nieuwsgierig naar vulkanisme, wil je nog meer weten of wil je nog extra uitleg? Kijk eens rond op de volgende websites:

https://geology.com/volcanoes/

http://www.vulkanisme.nl/

https://www.examenoverzicht.nl/aardrijkskunde/vulkanisme