hoofdstuk 1: Kosmografie 1.3 Structuur van het heelal

• Aardrijkskunde
• Secundair onderwijs

hoofdstuk 1: Kosmografie 1.3 Structuur van het heelal

Je leert ...

1 afstanden in het heelal in andere eenheden uitdrukken.

2 omschrijven wat een planetenstelsel is en wat dit omvat.

3 omschrijven wat een sterrenstelsel is en wat dit omvat.

4 omschrijven wat een cluster of groep is en wat dit omvat.

5 omschrijven wat een supercluster is en wat dit omvat.

6 omschrijven wat een grote muur is en wat dit omvat.

7 omschrijven wat het heelal is en wat dit omvat.

Het heelal is ernom groot. Daarom is het soms moeilijk om te beschrijven wat het nu precies is of hoe het is opgebouwd. 

1. Planetenstelsel
   
2. Sterrenstelsel
   
3. Cluster of groep
   
4. Supercluster
   
5. Grote muren
   
6. Heelal

1 Planetenstelsel

Een planetenstelsel is het kleinste systeem in het heelal. Het is een systeem waar er verschillende hemellichamen, waarvan minstens twee planeten, rond een centrale ster draaien.

Een hemellichaam is een voorwerp, structuur of samengesteld geheel dat in het heelal voorkomt. Alle hemellichamen die rond een ster draaien, produceren zelf geen energie, maar weerkaatsen het licht van sterren.

Planetenstelsels krijgen de naam van de ster waarrond ze draaien. 

Wat is de naam van ons planeten stelsel?

Ons zonnestelsel kent een aantal hemellichamen:

1 Ster

2 Planeten

3 Manen

4 Dwergplaneten

5 Kleine zonnestelsellichamen (planetoïden, kometen)

Planeten 

ezelbruggetje planeten

Mijn Vader At Meestal Jonge Spruitjes Uit Nieuwe Pekela

Maak Van Acht Meter Japanse Stof Uw Nieuwe Pyjama' 

eenheden in de ruimte

• Eén AE of 1 astronomische eenheid is gelijk aan de gemiddelde afstand van aarde tot zon. 1 AE is dus 150 miljoen km. Ons zonnestelsel is 40 AE groot.
  
• Een lichtjaar is de afstand die het licht aflegt in een jaar in een vacuüm aan een snelheid van 300 000 km/s.

exoplaneten

Er zijn bijna 4 000 andere planetenstelsels ontdekt, met meer dan 5 000 exoplaneten. Exoplaneten zijn planeten die zich buiten ons planetenstelsel (zonnestelsel) bevinden en dus niet rond onze zon maar rond een andere ster draaien.

De ster die het dichtst bij ons in de buurt ligt, is Proxima Centauri, op 4,3 lichtjaren van onze zon vandaan.

Zet de planeten van ons zonnestelsel in de juiste volgorde op basis van nabijheid bij de zon. 

Mercurius

Venus

Aarde

Mars

Jupiter

Saturnus

Uranus

Neptunus

Zet de planeten in de goede volgorde

De ruimtesonde Voyager 1 werd eind jaren 70 gelanceerd en bevindt zich momenteel op zo'n 22,7 miljard kilometer van de aarde.

Hoe groot is die afstand uitgedrukt in AE's?

1. 60 AE
2. 165AE
3. 120 AE
4. 152 AE

2 Sterrenstelsel

• Een sterrenstelsel is een verzameling van planetenstelsels die door de zwaartekracht bij elkaar gehouden worden. 
• biljoenen sterren bevatten met daartussen gas- en stofwolken en donkere materie.
  
• Het sterrenstelsel waartoe ons planetenstelsel (het zonnestelstel) behoort, wordt het Melkwegstelsel, of kort de Melkweg genoemd.

Er zijn verschillende soorten sterrenstelsel, die worden onderscheiden op basis van vorm.

• Het elliptisch sterrenstelsel is bolvormig en heeft geen spiraalarmen.
  
• Het spiraalvormig sterrenstelsel heeft een of meerdere spiraalarmen rond een centrale verdikking.
  
• Het balkspiraalvormig sterrenstelsel heeft een of meerdere spiraalarmen rond een balkachtige centrale verdikking.
  
• Het onregelmatig sterrenstelsel heeft een variërende structuur en geen spiraalarmen of verdikkingen.

Welk soort sterrenstelsel zie je op de foto?

1. balkspiraalvormig
2. elliptisch
3. onregelmatig
4. spiraalvormig

Welk soort sterrenstelsel zie je op de foto?

1. balkspiraalvormig
2. elliptisch
3. onregelmatig
4. spiraalvormig

Welk soort sterrenstelsel zie je op de foto?

1. balkspiraalvormig
2. elliptisch
3. onregelmatig
4. spiraalvormig

Welk soort sterrenstelsel zie je op de foto?

1. balkspiraalvormig
2. elliptisch
3. onregelmatig
4. spiraalvormig

de ruimte tussen de verschillende sterrenstelsels is niet leeg. Het wordt gevuld door allerlei gas- en stofwolken, ook nevels genoemd, en donkere materie.

 vormen de basis voor het ontstaan van nieuwe sterren. Sterren ontstaan namelijk door het samentrekken van deze nevels, wat enkele honderdduizenden jaren kan duren

Het grootste deel van de materie in het universum of heelal is echter nog onbekend: men spreekt ook wel van donkere materie en donkere energie. Donkere materie en energie komt veel voor in het heelal en zou bestaan uit onder andere uitgedoofde sterren en planeten. Het blijft tot vandaag een mysterie wat het exact is.  

Van cluster tot het heelal

Een verzameling sterrenstelsels vormt een cluster. Een cluster kan tot 

duizenden sterrenstelsels bevatten. Een kleine cluster, 

met dus weinig sterrenstelsels, wordt soms ook een groep 

genoemd

 

Het Melkwegstelsel behoort samen met een 40-tal andere

 sterrenstelsels tot de cluster Lokale Groep. De dichtstbijzijnde cluster 

bij onze Lokale Groep is de Virgocluster, die ongeveer 2000 

sterrenstelsels telt met een doorsnede van bijna 55 miljoen lichtjaar.

Van cluster tot het heelal

Een verzameling clusters en groepen vormen samen een supercluster. Deze kunnen tot 10 miljard lichtjaren breed zijn. Onze Lokale Groep behoort samen met ongeveer 100 andere groepen en clusters tot de Virgosupercluster. Het heeft een diameter van 110 miljoen lichtjaar.

Van cluster tot het heelal

Als voorlaatste vormen meerdere superclusters grote muren, de grootste structuren in het heelal. Het heelal zou een web zijn van grote muren. De grootste muur is de Grote Muur in Hercules-Corona Borealis, met een afmeting van meer dan 10 miljard lichtjaar.

Van cluster tot het heelal

Tussen de verschillende muren zitten zogenaamde superholtes of voids, grote leegtes in het heelal. De grootste superholte is het Gat van Boötes, met een diameter van meer dan 300 miljoen lichtjaar.

Uiteindelijk vormen alle grote muren en superholtes samen het heelal, met een diameter van meer dan 90 miljard lichtjaar.

Geef de algemene structuur van het heelal van klein naar groot.

planetenstelsels

sterrenstelsel

groep/cluster

supercluster

grote muren

heelal

Geef van de eerste vier structuren de specifieke namen waartoe wij behoren van klein naar groot.

zonnestelsel

Melkwegstelsel

Lokale Groep

Virgosupercluster