H5: Luther en Calvijn

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vmbo b, k, mavo, havo, vwo
• Leerjaar 1,2

Thema 5: De tijd van ontdekkers en hervormers 

16e eeuw: 1500 -1600 n.Chr.               Vroegmoderne tijd                                     

Deze les

Luther en Calvijn

Aan het einde van de les:

• Kan je de begrippen ‘Reformatie/Hervorming, protestant en katholiek’ uitleggen.
• Weet jij wie Luther en Calvijn zijn en waarom ze belangrijk zijn.
• Kan je misstanden van de katholieke kerk die Luther aankaartte uitleggen.
• Kan je een oorzaken en gevolgen benoemen voor de Reformatie.
• Kan je verschillen tussen het lutheranisme en het calvinisme benoemen.
• Kan je uitleggen dat de splitsing van de christelijke kerk voor Luther een onbedoeld gevolg was.

Het Christendom

Luther en Calvijn

Al eeuwen was de katholieke kerk met de paus aan het hoofd het geloof in Europa. De Reformatie, ook wel Hervorming genoemd, is een gebeurtenis in de zestiende eeuw die leidde tot een splitsing van de kerk. 

In plaats van één kerk/geloof, splitste de kerk zich op in:

• Katholiek
• Protestants

Hervorming / Reformatie: verandering waarbij christenen de katholieke kerk wilden veranderen en zich afsplitsten van deze kerk.

Luther en Calvijn

De Reformatie was in beweging gezet door onder andere Maarten Luther en Johannes Calvijn. 

Oorzaken van de Hervorming / Reformatie:

1. Misstanden in de Rooms-Katholieke Kerk
2. Humanisme
3. Uitvinding van de boekdrukkunst
4. Invloed van de kerk op vorsten

1. Misstanden in de kerk

De hoofdoorzaak (belangrijkste oorzaak) van de Reformatie / Hervorming was dat er al eeuwenlang allerlei misstanden (dingen die verkeerd gaan) waren in de Rooms-Katholieke Kerk. 

De grootste misstanden volgens Luther en Calvijn:

• De geestelijkheid had veel macht, maar was omkoopbaar en onbetrouwbaar
• Aflaathandel: verkoop van bewijzen dat je zonde vergeven waren. Met een aflaat kon je je zonden afkopen en hoefde je niet naar de hel
• Geestelijken leefden niet celibatair

2. Humanisme

Het humanisme (stroming die de mens meer centraal stelt) speelde als tweede grote oorzaak. Humanisten zoals Erasmus lazen de Bijbel in de oorspronkelijke tekst en kwamen erachter dat er dingen niet klopte.

• Er waren vertaalfouten gemaakt in de bijbel
• Bepaalde katholieke leerstellingen (zoals de biecht, het vagevuur, de aflaten) stonden niet in de Bijbel
• Het humanisme zet de individuele mens centraal en niet de kerk. Mensen moesten zelf de bijbel lezen en tot god bidden.
  

3. Uitvinding boekdrukkunst

De paus en de keizer waren erg bang dat veel mensen het eens zouden zijn met Luther. De recente uitvinding van de boekdrukkunst maakte dat informatie snel kon verspreiden. 

• Geen monnikenwerk meer
• Snel produceren van teksten, pamfletten en boeken
• Teksten in begrijpelijke taal dat mensen konden lezen

Gevolg:

• Luther kreeg veel volgelingen

4. Kerk en vorst

Luther en Calvijn dachten verschillend over de organisatie van de kerk, maar ze waren het eens op één punt:

 

• Beiden vonden dat de paus niet de

     juiste leider van de kerk was

Luther 

Luther vond dat bisschoppen de kerk zouden moeten leiden. 

• Luther was een Duitse monnik uit Wittenberg
• 95 stellingen met wat er volgens hem mis was met de kerk
• Wilde de katholieke kerk verbeteren
• Het geloof kan volgens hem de mens redden van de hel

Calvijn

Calvijn vond dat de kerkenraad de belangrijkste beslissingen in de kerk moest maken. De kritiek van Luther en Calvijn op de kerk kwam grotendeels overeen, maar over enkele onderwerpen verschilden ze toch van mening:

• Vorst/koning afzetten als het een tiran was

Onbedoeld gevolg

Het was nooit de bedoeling van Luther om een nieuwe stroming binnen het christendom te beginnen, maar zo pakte het uiteindelijk wel uit.

• De katholieke kerk weigerde zich aan te passen
• Protestanten werden vervolgd en opgesloten of zelfs gedood 
• De protestantse kerk won steeds meer aan populariteit

Twee stromingen

Op de schilderij zie je de twee kerkelijke stromingen afgebeeld.

• Links: protestanten. Te herkennen aan hun sobere zwarte kleding
• Rechts: Katholieken. Te herkennen aan kerkelijke wit/rode kleding.

Er wordt naar zielen gevist (wie de meeste aanhangers kan krijgen) 

Zielenvisserij

Historische vaardigheden

Oorzaak en gevolg.

Een oorzaak kan bedoelde en onbedoelde gevolgen hebben

Bedoeld gevolg: Een gevolg dat de bedoeling was van de oorzaak

Onbedoeld gevolg:  Een gevolg dat niet de bedoeling was van de oorzaak. zonder opzet, per ongeluk.