M&M - leerjaar 1 - periode 5 - Steden en dorpen

• Mens & Maatschappij
• Middelbare school
• vmbo t
• Leerjaar 1

Leerwerkboek 5

Steden en dorpen

- Introductie nieuw hoofdstuk: 
Blok 1. Verhuizen naar de stad

Planning blok 1.
Verhuizen naar de stad

Waar gaan we het over hebben? 
 - Ontstaan van steden in de Middeleeuwen

- Overgang van een landbouwsamenleving naar een stedelijke samenleving 

- Waarom mensen naar steden toetrekken en steden verlaten  (vroeger en nu)

Leerwerkboek 5 

Blok 1. Steden en dorpen

Lesdoelen:

1. Je kunt uitleggen hoe en waar de stedelijke samenleving is ontstaan in de Middeleeuwen. 

2. Je kunt drie landbouw vernieuwingen benoemen uit de Middeleeuwen. 

tijdlijn.schooltv.nl

Waarom bestaat de Middeleeuwen uit een tweedeling in vroege en late Middeleeuwen? 

De Middeleeuwen bestaat uit een deling in Vroege, late en hoge Middeleeuwen. 
De tweedeling is het meest besproken en komt veelal terug: 

Vroeg 500 - 1000: Land na (val) Romeinse rijk. 

Late 1000 - 500: Bloei periode.

De deling komt door de lange tijdsperiode en de vele, verschillende gebeurtenissen. Deze deling brengt dus overzicht. 

Tijdvak 3: De tijd van de monniken en ridders. 

Tijdvak 4: De tijd van de steden en staten. 

Verbeteringen in de landbouw 

1. Ontbossing (dit noem je ook wel ontginning)

2. Technische verbetering: Drieslagstelsel

3. Uitvinding van het ‘juk’

Verbetering in de landbouw 

1. Ontbossing of ontginning :
Woeste grond beschikbaar maken voor landbouw

- Andere vorm van ontginning:
Drooglegging 

Drooglegging van bijvoorbeeld moerasgebied. 

Bekijk het filmpje:

  Drieslagstelsel

Kijkvraag: 

Waarom zorgde (onder andere) het drieslagstelsel er voor dat er steden/handel ontstond?

Lengte filmpje: 2.12

Verbeteringen in de landbouw 

3. Uitvinding van het ‘juk’

- Houten balk die op de schouders leunt en (zware) voorwerpen vooruit trekt

- Maakt bijvoorbeeld ploegen en oogsten gemakkelijker 

Het ontstaan van steden

Na het jaar 1000 kwam de handel weer op gang 

• Drieslagstelsel > Hogere opbrengsten > deze werden verhandeld > ontstaan markten> mensen bleven op deze plek 'wonen' 
• Verbetering van de landbouw > Meer opbrengsten in de landbouw  > ontstaan specialisatie en gelaagdheid in de bevolking > conclusie:
  Niet iedereen hoefde meer in de landbouw te werken, dus niet iedereen hoefde meer boer te zijn. 
• Er kwam weer handel en hierdoor ontstonden ambachten.

Opkomst van handel 

- Overstap van landbouwsamenleving naar stedelijke samenleving

- Laat-Romeinse keizertijd en de Vroege Middeleeuwen waren gekenmerkt door onveiligheid

- Vanaf de 11e ontstaat er langzaam een handelsnetwerk.

 

Door de politieke onrust en veel wisseling van keizers raakt het land in verval. 

Het Oost-Romeinse rijk blijft nog bestaan (ook wel bekend als Byzantium). 

Het land mist eenheid en wordt gekenmerkt door veel onveiligheid. De wegen zijn niet meer veilig en isolatie bij de bevolking neemt toe. 

Opkomst van handel

Hoe kon een handelsnetwerk ontstaan in de Middeleeuwen?

1. Groei van de bevolking door verbeteringen in de landbouw

2. Toenemen van de veiligheid (het land werd veiliger)

Wat betekend het begrip 'stedelijke samenleving'?

Welke drie verbeteringen van de landbouw zorgde voor een stijging in bevolking én ontstaan van handel ?

Blok 2: Hoe wonen mensen?

Eventjes terugblikken op blok 1...

Leerdoelen: 

Aan het einde van de lessen...

- Weet je wat stadsrechten zijn.
- Weet je wat de uitspraak "Stadslucht maakt vrij" betekent.

- Weet je wat een gilde is.

- Kun je in eigen woorden uitleggen hoe een gilde werkt. 

Vreuger

Over de Middeleeuwen hebben wij betrekkelijk weinig bronnen. We moeten het vaak doen met oude kaarten, tekeningen en schilderijen in plaats van teksten, boeken en brieven. 

De Middeleeuwse stad

s                                    

                                                                          Steden en Staten

                                                                           1000-1500

Stadsrechten

De inwoners mochten de stad zelf besturen wanneer zij stadsrechten kregen. 

 

Waarom willen de inwoners dat? 

1. Zelf rechter zijn 
2. Wetten bedenken 
3. Zelf kiezen wie de stad bestuurt 

Stadsrechten

Stadsrechten: De afspraken tussen de heer en de inwoners van een stad 

Voorbeeld:

1. Stadsmuur bouwen
2. Eigen munt slaan
   

Stadsrechten

De stad betaalt belasting, een bedrag dat je aan de overheid moet betalen, aan de heer in ruil voor stadsrechten. 

De leenheer betaalt daarvan zijn soldaten
en andere mensen die voor hem werken. 

Stadsrechten

Er ontstond een geldeconomie: Geld ruilen voor product 

of dienst. Ruilhandel bleef wel bestaan. 

Noem een aantal Middeleeuwse
beroepen:

GIlden

• Ambachtslieden werken samen in een Gilde.

Waarom?

• Controleren of iedereen producten van dezelfde kwaliteit maakt.
• Opleiding voor het beroep.
• Prijs bepalen van producten.
• Als je niet lid was van een gilde mocht je je producten niet verkopen in de stad.
• Zorgen voor elkaar. (ziekte / overlijden)

Begrip

Gilde: "Een gilde is een vereniging van mensen met hetzelfde beroep"

Creatieve opdracht

- Maak je eigen gilde!

- Verzin een eigen gilde

- Verzin een logo / uithangbord
- Verzin een meesterproef
- Verzin enkele afspraken die 
de leden onderling maken

Blok 4: Shoppen!

Noem de drie winkels waar jij het meeste komt!

Multinationals zijn bedrijven die actief zijn in meerdere landen

Multinationals

Vraag de studenten om andere voorbeelden te geven van multinationals die ze kennen en bespreek de invloed die deze bedrijven hebben op de economie.

Noem eens zo veel mogelijk
multinationals die je kent

Zoek een logo van de grootste multinational die je kunt bedenken?