Bevolking en Ruimte M4

• Aardrijkskunde
• Middelbare school
• vmbo t
• Leerjaar 4

Bevolking en ruimte

Wat leer je deze les

Wat is:

Bevolkingsgroei

Natuurlijke bevolkingsgroei

Sociale bevolkingsgroei

Bevolkingsdiagram

Vergrijzing

Ontgroening

Emigratie 

Immigratie

Bevolking en Ruimte in Nederland

Bevolkingsgroei Nederland

In 1950 -> 10 miljoen inwoners  

Nu -> Ruim 17 miljoen inwoners

Natuurlijke bevolkingsgroei

Geboortecijfer - Sterftecijfer

Sociale bevolkingsgroei                 Geboorteoverschot / Sterfteoverschot

Immigratie - Emigratie                    Vertrekoverschot / Vestigingsoverschot

 
 

 

Vergrijzing en Ontgroening

► Nederland heeft sinds de jaren 

vijftig van de vorige eeuw altijd een

 geboorteoverschot gehad. 

Dat overschot is wel veel kleiner geworden: 

in 1950 kregen vrouwen in Nederland gemiddeld 

nog 4 kinderen, nu maar 1,7. 

Dat verschil heeft twee gevolgen: 

vergrijzing en ontgroening.

• Leeftijdsdiagram

Babyboomers

Na de 2e wereldoorlog veel kinderen geboren

Tussen 1945 en 1965 geboren zijn babyboomers

Die groep werd vanaf 2010 > 65 jaar

Vergrijzing

Minder kinderen geboren door voorbehoedsmiddelen

Ontgroening

Maken 1 t/m 9

Even herhalen....

• Wat is het verschil tussen vergrijzing en ontgroening?
• Wat is het verschil tussen natuurlijke bevolkingsgroei en sociale bevolkingsgroei
• Wat is een babyboom

Grote steden

● Deze steden zijn populair, omdat ze veel werkgelegenheid, studies en voorzieningen zoals uitgaansgelegenheden, sportverenigingen en winkels bieden.

 

● Het gevolg is dat de bevolkingsdichtheid in en rond deze steden toeneemt. Dit zijn groeigebieden of groeiregio’s. Dat is natuurlijk gunstig voor deze gemeenten (belastinginkomsten), bedrijven (goed opgeleide werknemers) en voorzieningen (bezoekers en klanten).

Krimpregio's

► In een aantal gebieden in Nederland neemt de bevolking ook in de komende jaren af. Je zegt: er is bevolkingskrimp. Deze gebieden heten krimpgebieden of krimpregio’s.

Urbanisatie

Suburbanisatie

Verstedelijking van Nederland

Urbanisatie - vanaf 1870 - Steden groeien door industrie

Suburbanisatie - vanaf 1960 - mensen zijn welvarender en kopen een auto - woon/werkverkeer

Re-urbanisatie - na 1980 - oude wijken weer aantrekkelijk - stad is weer hip - niet meer in de file

Agglomeratie

Wanneer een stad vast groeit aan andere plaatsen in de buurt ontstaat er een agglomeratie. 

Dit is een centrale stad met daaraan vastgegroeide voorsteden. 

Stadsgewest

Uitgebreider dan een agglomeratie. Door suburbanisatie ontstaan er nieuwe dorpen rondom de agglomeratie. Deze dorpen / wijken zijn vervolgens weer gericht op de centrale stad.

stedelijk gebied: gebied waarin steden en stadsgewesten met elkaar zijn verbonden

Maak 2,3,5,6,7

topo altijd leren

Stedelijk gebied de Randstad

Suburbanisatie → stedelijk gebied de Randstad.

De Randstad bestaat uit meerdere steden. 

Groei Randstad = meerkernen groeimodel.

Randstad: steden vanaf 1300 ontstaan:

• Bijna allemaal historische stadskern
• Hoge bebouwingsdichtheid
• Kronkeling stratenpatroon

Concentrisch groeimodel

Meerkernen groeimodel

De groei van stedelijk gebied vanuit meerder steden

Iedere stad heeft een eigen specialisatie:

• Amsterdam
• Den Haag
• Utrecht
• Rotterdam

Forensisme → Congestie → afname bereikbaarheid

Leefbaarheid

Alle inwoners van de Randstad (8 miljoen) willen graag een prettige leefomgeving.

-->leefbaarheid = de mate waarin een woonwijk geschikt is om in te          leven.

-->uitdaging: want het inwonertal groeit.

De leefbaarheid hangt af van:

1. de veiligheid
2. het onderhoud van de openbare ruimte
3. de voorzieningen 

Noem 3 maatregelen om de leefbaarheid in een wijk te verbeteren.

Maken opdr. 1,2 en 5

Hoofdstuk 4.4 

Het belang van de Randstad

groene hart

• Groene gebied tussen de 4 grote steden.
• Wordt bedreigd, waarom?
• Populaire plaats ivm locatie
• Wonen en werk

Reizen voor je werk

Forensisme. 

Zorgt voor veel filedruk en kan nadelig zijn voor de mobiliteit!

Het bestemmingsplan 

• Ieder gebied heeft een bestemming. De gemeente heeft een bestemmingsplan waarin precies staat wat er met elk gebied mag gebeuren. 
• Een woonwijk kan dus niet zomaar een natuurgebied worden, en een bedrijventerrein niet zomaar een treinstation. 
• Voor zo’n verandering is een wijziging in het bestemmingsplan nodig. 

Ruimtelijke ordening

Het plannen en inrichten van wat we precies gaan doen met een gebied. 

5.1 Bevolkingsgroei in Duitsland

Kenmerken van de bevolkingsontwikkeling in Duitsland

• Natuurlijke bevolkingsgroei: vanaf 1972 een sterfteoverschot
• Sociale bevolkingsgroei: vestigingsoverschot door migratie
• Bekijk de grafiek -> Wat valt je op?

Leeftijdsopbouw van Duitsland

Sterke vergrijzing + ontgroening => hoe komt dat?

1. Levensverwachting is gestegen, mensen worden ouder.
2. Duitse babyboom begon later dan in NL: deze groep mensen gaat de komende jaren pas voor meer vergrijzing zorgen.
3. Laag geboortecijfer => ontgroening.

Laag geboortecijfer door: de pil, vrouwen langer wachten met kinderen, meer vrouwen kinderloos.

Leeftijdsdiagram Duitsland

Regionale verschillen

Migratie zorgt voor verschillen:

Vertrekoverschotten:

• Oost-Duitsland
• Oude industriegebieden
• Landelijke gebieden

Vestigingsgebieden:

• Zuid-Duitsland
• West-Duitsland (niet industriegebieden)
• Rond Berlijn

Berlijn is een vestigingsgebied. De stad is aantrekkelijk door de vele voorzieningen en het bruisende leven. 

Het Ruhrgebied is een vertrekgebied. De oude industrie zorgde voor veel werkloosheid. 

Oost-Duitsland heeft sinds de val van de muur nog steeds veel last van het communistische regiem. De economie loopt achter op West en Zuid-Duitsland.

Zuid-Duitsland heeft een vestigingsoverschot. De mensen komen hier vooral voor het werk.

demografisch transitie model: de ontwikkeling van de bevolking door de eeuwen heen.

Maak van 5.1 

Opdr 1 t/m 6

Twee staten

• Van 1949 tot 1989 was Duitsland verdeeld in twee aparte landen

Verschillen: 

• Oost-Duitsland was communistisch, dictatuur, arm
• West-Duitsland was kapitalistisch, democratie, welvaart
• In 1989 kwam er een eind aan het communisme en werden de twee landen weer 1 Duitsland in 1990

Krimp in Oost Duitsland

Na 1989 Duitsland wordt 1. 

Maar grote verschillen. 

Westen was rijk en modern,

 Oosten was vervallen en arm. 

Grote vertrekken (jonge mensen) uit Oost naar West

Hoe valt deze tweedeling te verklaren vanuit een economisch uitgangspunt?

Koopkracht 

De koopkracht geeft aan hoeveel een huishouden gemiddeld kan kopen. De koopkracht is onder andere afhankelijk van inkomen, belastingen en waardevermindering van geld.

Van belang is hoe de koopkracht zich ontwikkelt over de tijd. Het gaat om de ontwikkeling van het inkomen ten opzichte van de inflatie. Als het inkomen sneller stijgt dan de inflatie, stijgt de koopkracht. 

Kenmerken verstedelijking Duitsland:

- Suburbanisatie → grote agglomeraties en stedelijke gebieden.

- Landelijk gebied verliest ruimte aan verstedelijking,

  natuur en recreatie.

- Meeste stedelijke gebieden langs Rijn en zijrivieren.

Suburbanisatie Berlijn

• 1961-1987: Berlijnse Muur deelt de stad in 2 delen => suburbanisatie was niet mogelijk.
• 1990 Hereniging Duitsland
• Groot verschil tussen Oost en West-Berlijn. In Oost waren veel vervallen woonwijken => stadsvernieuwing zorgt voor verbetering.
• Na de hereniging pas suburbanisatie in Berlijn => jonge gezinnen vertrekken naar nieuwbouwwijken buiten de stad.

Berlijn: Gevolgen suburbanisatie

• Vertrekoverschot binnenstad en flatwijken ➡ mensen met laag inkomen en vaak migranten blijven achter. Ze integreren niet in de Duitse samenleving.
• Segregatie = apart wonen van groepen met dezelfde achtergrond en kenmerken.

• Door suburbanisatie + segregatie is de sociale ongelijkheid in Berlijn toegenomen:

- de ene groep heeft meer kans op werk, een goed inkomen en welvaart dan de andere groep. 

- integratie van migranten verloopt slecht door segregatie, ze leren vaak de taal niet en blijven zo in hun eigen kringetje. 

Steden in Oost-Duitsland -> na de val van de Muur

• herinrichting net als in Oost-Berlijn
• Flats afgebroken, nieuwe huizen op die plaats
• Minder huizen nodig omdat veel mensen weggaan uit die wijk 

Ontstaan en groei Ruhrgebied

• vanaf 1870
• mijnbouw en industrie, vooral steenkool
• ligging langs rivier de Ruhr en Rijn gunstig
• Steden werden supersnel groot
• woonwijken groeiden aan elkaar vast tot 

een groot stedelijk gebied => zie kaart

Ruhrgebied

Waarom is het Ruhrgebied een krimpgebied? Wat doet de overheid hieraan?

• vanaf 1960 gaan steeds meer fabrieken en mijnen sluiten 

     Gevolg = grote werkloosheid -> veel mensen trekken weg.

     Leefbaarheid was slecht, veel leegstaande fabrieken.

• Oplossing = schoonmaken en herinrichten van deze industrieterreinen.
• Bijvoorbeeld: museum in oude fabriek, uitgaan, winkelcentrum

=> reikwijdte is groot, er komen veel mensen uit Nederland om hier te gaan winkelen. (CentrO in Oberhausen)

• woonwijken heringericht, lucht water en bodem minder vervuild.