H4 Ecologie

• Biologie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

Stelling

Nederland heeft geen natuur (meer).

Wat denk jij?

Les 1

Leerdoelen:

• Je kunt uitleggen wat natuur en ecologie is.
• Je kunt relaties tussen levende en niet-levende factoren binnen een ecosysteem benoemen

Programma:

1. Wat is natuur?
2. Organisatieniveaus van de ecologie
3. Abiotische/biotische factoren
4. Verspreidingsgebied vs. tolerantiegebied
5. Zelf werken

Zelf werken of pauze?

Wat is natuur?

Dat is voor iedereen anders. 

Van Dale woordenboek: 

Natuur = dat wat de mens om zich heen ziet als niet door hem gewijzigd.

Zou je nieuwe natuur kunnen creëren?

Marker wadden

In 2016 is Natuurmonumenten gestart met de aanleg van een eilanden groep in het Markermeer om kwetsbare watervogels de ruimte te geven.

1. Zijn de Marker wadden 'natuur' volgens Van Dale?
2. Wat vind je zelf van de Marker wadden? Is het 'natuur'? Waarom wel/niet?

Ecologie

= Deel van de biologie dat onderzoek doet naar de relaties tussen organismen en hun milieu (omgeving).

Verschillende takken:

• Dierecologie
• Plantecologie
• Aquatische ecologie

Verschillende relaties tussen organismen en hun omgeving ...

Organisatieniveaus van de ecologie

Biotische en abiotische factoren

Alle omstandigheden die op een organisme invloed hebben = factoren

Biotische factoren 

= levende (en dode) factoren, zoals voedsel, soortgenoten en planten. 

Abiotische factoren 

= niet levende factoren, zoals het weer, 

de zon en aanwezigheid van water.

Noem ten minste twee abiotische factoren die mogelijk verschillen tussen een bos en heidegebied.

Verspreidings-gebied

Het verspreidingsgebied (areaal) is het daadwerkelijke gebied op de kaart waar de soort voorkomt. Voorbeeld: verspreiding zandhagedis in Nederland.

Habitat = het leefgebied van een soort. De abiotische factoren bepalen of een gebied geschikt is als habitat.

Tolerantie

= vermogen van een organisme om schommelingen in een abiotische factor te verdragen. 

Voorbeeld: hiernaast zie je de tolerantie van verschillende soorten vissen voor zuurstofgebrek. Het krijgen van zuurstof is bij deze vissen de beperkende factor (zonder kunnen ze niet leven).

Het tolerantiegebied is het gebied tussen de minimum en maximum waarde van een abiotische factor waarbij een soort kan leven. 

Wat is geen biotische factor die invloed heeft op de reiger?

1. De temperatuur van het water dat koud aanvoelt
2. De vissen die als voedsel dienen
3. De grassen het water schoonmaken
4. De bodemdiertjes die als voedsel voor de vissen dienen

Takjes om een nestje te bouwen zijn een

1. biotische factor
2. abiotische factor

Merels en mussen, die leven in hetzelfde bos, behoren tot dezelfde populatie.

1. juist
2. onjuist

Een weiland is een ...

1. Individu
2. Levensgemeenschap
3. Populatie
4. Ecosysteem

Welk niveau van ecologie zie je hier?

1. Ecosysteem
2. Levensgemeenschap
3. Populatie
4. Individu

Wat is ecologie?

1. Het deel van biologie dat de opbouw van organismen onderzoekt.
2. Het deel van biologie dat gaat over voortplanting.
3. Het deel van de biologie dat relaties tussen organismen en hun milieu onderzoekt.
4. Het deel van biologie dat gedrag onderzoekt

Door klimaatverandering warmt de zee op. Voor sommige organismen wordt de temperatuur op een bepaalde plek onaangenaam. Wat verandert er voor vissen?

1. Het tolerantiegebied verschuift
2. Het verspreidingsgebied verschuift

Ik snap wat abiotische en biotische factoren zijn en kan er meerdere noemen

😒🙁😐🙂😃

Ik kan de invloed van de bodem, licht, temperatuur en water op organismen uitleggen

😒🙁😐🙂😃

Ik kan veranderingen in abiotische en biotische factoren beschrijven

😒🙁😐🙂😃

Ik wil nog extra uitleg over deze basisstof

1. ja
2. Nee

Keuzetijd

1. Extra uitleg en daarna opdrachten maken

2. Maak een samenvatting en opdrachten 1, 4, 5 en 7

3. Maak zelfstandig alle opdrachten van basisstof 1 en lees en maak basisstof 2 opdrachten 1 en 2

Zelf werken

Kun je:

• beargumenteren wanneer je iets natuur noemt
  
• biotische en abiotische factoren binnen een ecosysteem benoemen
  
• de invloed van de belangrijkste abiotische factoren op organismen benoemen.

Misschien alleen even pauze, zodat er genoeg tijd over blijft voor kerkuilenopdracht?

Les 2

Leerdoelen:

• Je kunt binnen een ecosysteem vormen van relaties tussen organismen onderscheiden
  
• Je kunt de dynamiek en het evenwicht in een ecosysteem beschrijven

Programma:

1. Uitleg populaties
2. Kerkuil populaties - opdracht 1

Zelf werken of pauze?

Definitie populatie

Een verzameling individuen van één soort in een bepaald gebied die met elkaar kunnen voortplanten. 

Relaties tussen soortgenoten gaan altijd om voedsel en/of voortplanting. Hierbij kan samengewerkt worden (coöperatie) of zijn de individuen concurrenten. 

Concurrentie

Competitie, strijd

Bij sterke concurrentie grote selectiedruk. De best aangepaste aan het milieu hebben dus grootste overlevingskans.

Concurrentie

Binnen een populatie

Concurrentie

Tussen populaties

Coöperatie

• voortplanting, denk aan balts, zó worden soortgenoten herkend. 

• voedsel zoeken, 

bijvoorbeeld bij leeuwen, waar 

in groepen gejaagd wordt.

• verdedigen tegen predatoren, 

bijvoorbeeld bij een school vissen

Symbiose

Langdurig samenleven 

3 soorten symbiose:

• Mutualisme
• Commensalisme
• Parasitisme

Mutualisme

Beide voordeel

Commensalisme

een voordeel, de ander geen voor- of nadeel,

Parasitisme

Een voordeel, ander nadeel

Dynamiek van een populatie

Populatiegrootte

Vier factoren beïnvloeden de populatiegrootte:

• geboortecijfer: het aantal geboortes per 1000 individuen in een jaar
• sterftecijfer: het aantal overleden individuen per 1000 individuen in een jaar
• immigratie: toename door komst van organismen
• emigratie: afname door vertrek van organismen

          Biologische evenwicht (biomassa)

Draagkracht

Overschreiden draagkracht

Kerkuil populaties - opdracht 1

• Intro (live cam + geluidsfragment)
• Lezen inleiding en opdracht 1
• Maken opdracht 1 in tweetallen

De uitkomst heb je nodig voor de huiswerkopdracht, die je weer nodig hebt voor de volgende les!

Huiswerk

Lezen

Thema 7 BS 2 + 3

Opdracht 2 Kerkuil populaties (zie Teams)

Maken

Thema 7 BS 2

Opdracht 2 Kerkuil populaties (zie Teams)

Misschien alleen even pauze, zodat er genoeg tijd over blijft voor kerkuilenopdracht?