H3 helemaal

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 3

3.1 in de loopgraven

Lesopbouw

1. introductiefilmpje

2. samen doornemen 3.1 in Tijd voor Geschiedenis

3. Maken opgaven 

npo.nl

Leven in de loopgraaf 

- kanonnenvoer (0 terreinwinst)

- weersomstandigheden

- ratten, muizen, luizen

- tekort aan eten en schoon drinkwater

- shellshock

3.2 Een kruitvat wordt gevuld

 indirecte oorzaken van de 1e wereldoorlog

1914-1918

Vanaf de industriële revolutie (1850)

Zien we dingen in Europa veranderen:

- nationalisme

- modern-imperialisme

- militarisme

- bondgenootschappen

Deze zaken vormen de indirecte oorzaken voor het uitbreken van de 1e wereldoorlog

Nationalisme

sterke voorliefde voor eigen volk en land. 

Duitsland bestond uit verschillende staten. Pruissen weet de staatjes te verenigen tot een groot Duits Rijk doordat Frankrijk de oorlog verklaart aan Pruissen in 1870. In deze 1e Frans-Duitse oorlog (1870-1871) wint Duitsland van Frankrijk

npo.nl

vervolg Nationalisme

- Duitsland wordt een keizerrijk onder keizer Wilhelm I. 

- Frankrijk moet een belangrijk industriegebied, Elzas- Lotharingen, afstaan aan Duitsland

- De Fransen zijn gekrenkt in hun trots en willen wraak (revanchegedachte)

Deze wraak leidt tot het sneller uitbreken van oorlog 

Nationalisme op de Balkan

In de 19e eeuw nam de macht van het Ottomaanse Rijk af. 

Griekenland, Servië en Roemenië werden onafhankelijk.

de dubbelmonarchie

De keizer van Oostenrijk werd ook de keizer van Hongarije. Zo ontstond de 'dubbel monarchie' Oostenrijk-Hongarije. Ook wel de Donau-monarchie genoemd.

Veelvolkerenstaat

Oostenrijk-Hongarije bestond uit verschillende volken die elk hun eigen cultuur, taal, godsdienst en geschiedenis hadden. Zo wilde Bosnië liever bij Servië horen.

Rusland probeerde haar eigen invloed in de Balkan te versterken door de roep om onafhankelijkheid van de Slavische volken te ondersteunen. Deze botsing van nationalistische gevoelens van de verschillende landen en volken leidde tot een aantal Balkanoorlogen.

3.2.3 Militarisme

Omdat iedereen zichzelf het beste land vond wilden ze hun macht ook tonen aan anderen.

Landen gaan het leger steeds belangrijker vinden als machtsvertoon en investeren enorme hoeveelheden geld in het produceren van meer wapens en het vergroten van het leger. Generaals staan in hoog aanzien.

Wapenwedloop

Frankrijk, Groot-Brittannië en Duitsland proberen elkaar steeds te overtreffen met meer en betere wapens.

Door de komst van fabrieken en industrie werden er in ramp tempo nieuwe uitvindingen gedaan. Ook op het gebied van wapens.

1898 Vlootwet

Duitsland besluit met deze wet de oorlogsvloot flink uit te breiden.

Engeland reageert hierop met de bouw van een snel slagschip met grote kanonnen, de 'Dreadnought'

Industrie

Ook op industrieel gebied was er competitie. Landen wilden dat hun inwoners zoveel mogelijk eigen producten kochten. Engeland liet daarom 'made in Germany' op Duitse producten zetten zodat mensen het niet zouden kopen. Dat werkte even kort maar daarna wilde juist iedereen een 'made in Germany' product hebben.

Modern Imperialisme

Rond 1800 was het meeste van Amerika en Azië gekoloniseerd door de Europese grootmachten. Vanaf 1850 zetten zij hun zinnen op Afrika. Ieder land wilde zoveel mogelijk kolonies hebben . 

Kolonies zorgden voor

- status

- macht

- geld: grondstoffen en afzetmarkt

Modern Imperialisme

Deze 2e golf van kolonisatie vanaf 1850 in Afrika en een deel van Azië noemen we het modern Imperialisme.

Duitsland ging onder leiding van Keizer Wilhelm II ook deelnemen aan de race om kolonies.

Modern Imperialisme

De Duitse keizer Wilhelm II voerde een 'Weltpolitiek' (wereldpolitiek). Hij wilde dat Duitsland een leidende rol kreeg in de wereldpolitiek.

Om ervoor te zorgen dat de strijd om Afrika niet uitmondde in oorlog maakten de Europese landen afspraken over de verdeling van Afrika op de conferentie van Berlijn.

Modern Imperialisme

Op de conferentie van Berlijn werd de kaart van Afrika, zonder overleg met de Afrikanen, gewoon verdeeld tussen de Europese landen.

Bondgenootschappen

- spanningen tussen Frankrijk en Duitsland zorgen ervoor dat landen kant gaan kiezen en bondgenootschappen sluiten:

- Triple Entente:  Engeland, Frankrijk, Rusland (geallieerden)

- Triple Alliance: Duitsland, Oostenrijk-Hongarije, Ottomaanse Rijk, Italië

Oorlog tussen 2 landen leidt zo dus direct tot grote oorlog

Triple Entente

Engeland, Frankrijk, Rusland

Tijdens WO1:

Geallieerden

Engeland, Frankrijk, Rusland, Servië, België, de VS, Italië (wisselt van kant)

Triple Alliance

Duitsland, Oostenrijk-Hongarije, en Italië

Tijdens WO1:

Centralen

 Duitsland, Oostenrijk-Hongarije, Ottomaanse Rijk, Bulgarije, Italië

3.3 aanleiding en verloop

de aanleiding

indirecte oorzaken -> druppels die de emmer vullen
(nationalisme, militarisme, modern imperialisme, bondgenootschappen)

aanleiding -> de druppel die de emmer doet overlopen

Bosnië

Vanaf 1908 was Bosnië een provincie van de dubbel-monarchie Oostenrijk-Hongarije. Dat wilden de Bosniërs eigenlijk niet, ze hoorden liever bij Servië. Ze hadden namelijk dezelfde afkomst en hetzelfde geloof als de Serviërs. 

Op 28 juni 1914 bracht de Oostenrijk-Hongaarse troonopvolger, Prins Frans Ferdinand, een bezoek aan Sarajevo.

Moord op Frans Ferdinand

Hij wordt daar door de 17 jarige Gavrilo Princip vermoord. Princip was lid van de 'zwarte hand', een Servische Nationalitsische organisatie.

Oostenrijk-Hongarije en Servië raken hierdoor in conflict. O-H stelt een ultimatum. Het wil excuses van Servië.  Servië reageert niet snel genoeg. O-H mobiliseert leger. Rusland is bondgenoot van Servië en mobiliseert ook het leger

So it begins...

- Oostenrijk-Hongarije verklaart de oorlog aan Servië

- beide landen trekken hun bondgenoten mee

Oostenrijk-Hongarije: Duitsland en Ottomaanse Rijk

Servië: Rusland, Engeland, Frankrijk

De 1e wereldoorlog is begonnen

Aantekening maken

Open een Word-document op je laptop

maak daarin een tabel van 4 lang en 2 breed

Neem over van het bord

Bewaar de aantekening goed! Deze heb je nodig voor de toets

Verloop van de 1e wereldoorlog

2 fronten voorkomen

- Duitsland wil niet op 2 fronten tegelijk vechten (Frankrijk en Rusland)

- Ze denken dat Frankrijk sneller gevechtsklaar is.

- bij Elzas-Lotharingen ligt de Maginot - Linie (reeks forten) nog van de Frans-Duitse oorlogen

- ze maken een plan om de Maginot-linie te omzeilen en Parijs in de rug aan te vallen.

Het von Schlieffen-plan

Het plan mislukt

- De Russen mobiliseerden hun leger veel sneller dan verwacht, Duitsland moest daar soldaten heen sturen.

- België accepteerde niet dat Duitsland door hun land ging en bood flink tegenstand.

- Engeland verklaarde de oorlog aan Duitsland zodra ze België binnentrokken en stuurde soldaten om te helpen.

Het West-front loopt vast

- De Duitse opmars stagneert en ze komen tegenover de geallieerden te staan.

- beide kanten graven zich in in loopgraven

- 4 jaar lang zit het front vast van de Noordzee tot aan Zwitserland (760 km)

Leven in de loopgraaf

- kanonnenvoer (0 terreinwinst)

- weersomstandigheden

- ratten, muizen, luizen

- tekort aan eten en schoon drinkwater

- shellshock

nieuwe wapens zoals de tank en vliegtuigen

gifgas en mitrailleurs

verloren generatie

- veel soldaten sneuvelen

- een hoop anderen getraumatiseerd

- een hele generatie jonge mannen is niets meer waard.

3.4 keerpunt in de oorlog

de onbeperkte duikbotenoorlog

- Duitsland moet iets doen om het front in beweging te krijgen

- Duitsl. wil de toevoer van goederen over zee naar de geallieerden stoppen en hun eigen havens vrij maken van blokkades

- Duitsland zet duikboten in vanaf 1917

- Amerika vervoert personen en goederen naar Europa

- Duitsland wil geen extra vijand erbij (de VS)

de VS gaat meedoen

- VS wil zich in eerste instantie niet mengen in buitenlandse problemen

- Duitsland laat een Engels schip zinken waarop ook Amerikanen zitten

- Duitsland stuurt een telegram (Zimmerman-telegram) naar Mexico en vraagt hen om de VS aan te vallen.

- De VS verklaren de oorlog aan Duitsland

Ellende in Rusland

- in 1905 verloor Rusland een oorlog tegen Japan

- dit kostte veel geld

- burgers kwamen in opstand

- de Tsaar liet de opstand onderdrukken door het leger en veel burgers werden gedood (bloedige zondag)

- in 1917 doet Rusland mee in WO1. Er is geen geld voor wapens en al het eten gaat naar het leger -> weer hongernsood

de Februari-revolutie 1917

- mensen in Rusland zijn het zat, Moskou wordt geplunderd

- het Russische parlement (Doema) zegt het vertrouwen op in de Tsaar en benoemt zichzelf tot voorlopige regering van Rusland

- De Tsaar doet afstand van de troon

Communisme

Nadat de Tsaar is afgetreden neemt de regering het bestuur over. De regering blijft echter doorgaan met de oorlog (WO1)

Veel mensen protesteren hiertegen en vooral de communisten onder leiding van Vladimir Lenin

Oktoberrevolutie

Onder leiding van Lenin grijpen de communisten in oktober 1917 de macht in Rusland. Er werd binnen twee maanden een wapenstilstand met Duitsland gesloten en in maart 1918 werd de Vrede van Brest-Litovsk ondertekend. Dit is een vrede tussen Duitsland en Rusland.

Engeland en Frankrijk zijn niet blij, ze zijn nu een bondgenoot kwijt.

Aan de slag

Ga naar 3.4.1 en 3.4.2

Maak de invulsamenvattingen en opdrachten 1 t/m 4

Lever ze online in

het laatste offensief

- Het 2e front is verdwenen door de vrede met Rusland.

- Duitsland zet alles in op het West-front maar de soldaten zijn oorlogsmoe

- Amerikaanse soldaten waren nog fit en goed bewapend

- door blokkades was er in Duitsland zelf overal een tekort aan

- Duitse soldaten komen in opstand tegen hun generaals en pleegden muiterij.

de Duitsers willen niet meer

- steeds meer soldaten trekken zich terug

- de legerleiding stelt voor om de oorlog te staken

- in november 1918 breekt de novemberrevolutie uit, de Duitse keizer wordt afgezet

- er komt een tijdelijke regering in Duitsland, die sluit een wapenstilstand

- 11 november 1918 capituleert Duitsland en is de oorlog voorbij

Het verdrag van Versailles 1919

https://schooltv.nl/video-item/het-verdrag-van-versailles-vredesondertekening-na-de-eerste-wereldoorlog

Gevolgen voor Duitsland

- Elzas-Lotharingen teruggeven aan Frankrijk + andere gebieden afstaan

- Alle kolonies afstaan

- Duitse leger inkrimpen tot 100.000 man

- demilitarisering van het Rijnland;

- de schuld van de gehele oorlog op zich moest nemen

De Duitse regering had geen inspraak in het verdrag van Versailles en moest binnen 24 uur tekenen.