Palliatieve sedatie en euthanasie

• Verzorgende
• MBO
• Studiejaar 3

Laatste levensfase

Specifieke doelgroepen

Programma

Palliatieve sedatie
Wat is dat?

Welke soorten
sedatie zijn er?

Geef omschrijving van
euthanasie

Heb jij wel eens te maken gehad op je werk met euthanasie?

Ja

Nee

Alleen indirect

Heb jij wel eens als professional palliatieve zorg verleend?

Ja

Nee

Ik weet het eigenlijk niet

Palliatieve zorg

Doelstelling

• Wat is palliatieve zorg
• Wat is palliatieve sedatie
• Verschillen tussen palliatieve sedatie en euthanasie
• Rol van de apotheek 

Palliatieve zorg

• Palliatieve zorg is zorg die gegeven wordt aan cliënten wanneer er geen genezing van een ziekte meer mogelijk is.
• Dan kun je denken aan kanker, wanneer deze niet meer te genezen is. Maar ook dementie, COPD of hartfalen zijn ziekten waar mensen niet van kunnen genezen. 
• Met deze ziekten kun je nog wel weken, maanden of zelfs jaren leven.

Doel palliatieve zorg

• Het doel van palliatieve zorg is om de kwaliteit van leven van deze cliënten te behouden en te verbeteren als dat mogelijk is.
• Palliatieve zorg gaat over lichamelijke, sociale, psychische en spirituele behoeften van cliënten. 
• Ook het ondersteunen van naasten is een belangrijk onderdeel van palliatieve zorg.

Palliatieve sedatie

• Is een specifiek onderdeel van de palliatieve zorg
• Is het opzettelijk verlagen van het bewustzijn van de zorgvrager in de laatste levensfase
  
• Doel is ondraaglijk lijden verzachten
• Voorwaarden is dat het overlijden op redelijk korte termijn te verwachten is

Indicatie sedatie

Er moet spraken zijn van:

• onbehandelbare ziekte verschijnselen (dodelijk)
• ernstig lijden, uitzichtloos lijden
• uitdrukkelijk verzoek van de zorgvrager, wettelijk vertegenwoordiger, in acute situaties de behandelend arts
• arts is verantwoordelijk voor de indicatie

Tegen indicatie

• Bij een verwachte levensduur langer dan 2 weken, normale voeding en vochtinname
• Euthanasie wens
• Intensieve behandeling met antipsychotica
• Ontbreken van deskundigheid en middelen van sedatie

Arts

• Stelt indicatie vast 
• Organiseert de uitvoering
• Evalueert
• Geeft de zorgvrager gelegenheid om afscheid te nemen (rituelen of afronden van verplichtingen)

Medicatie in de palliatieve fase

• Niet noodzakelijk meer, bv cholesterol, bloeddruk verlagende middelen worden gestaakt
• Overwegingen maken welke medicatie gehandhaafd blijven
• Bij palliatieve sedatie wordt alle chronische medicatie gestopt

Doel verzorging tijdens sedatie

• Staken van niet strikt noodzakelijke verpleegkundige handelen
  
• Lichaamsverzorging, wond-, stoma-, mondverzorging voorzetten
  
• Rustige omgeving
  
• Comfort
• Aandacht voor de naasten

3 soorten palliatieve sedatie

Continue palliatieve sedatie

• Deze vorm wordt het meest toegepast. 
• Hierbij wordt de sedatie voortgezet tot het moment van overlijden.  

Intermitterende palliatieve sedatie

• Wordt ingezet met als doel tijdelijk rust te brengen. 
• De patiënt komt na deze intermitterende palliatieve sedatie weer tot (volledig) bewustzijn. 

Acute palliatieve sedatie

• Dit is een bijzondere vorm van continue palliatieve sedatie.
• Deze wordt toegepast bij het optreden van acuut ontstane refractaire symptomen, zoals verstikking door afsluiten van de luchtwegen. 

Medicatie

• De eerste stap bij continue palliatieve sedatie is midazolam. 
• Bij onvoldoende effectiviteit van midazolam wordt overgestapt op levomepromazine. 
• Indien stap 2 ook onvoldoende effectief is, wordt, na overleg met anesthesioloog met kennis van palliatieve zorg, overgestapt op propofol of fenobarbital.  

Rol van een morfine pomp

• Morfine is niet geschikt om de dood te bespoedigen of patiënten te sederen. Het snel ophogen van morfine kan ervoor zorgen dat het bewustzijn onvoldoende wordt verlaagd, de patiënt verward raakt, of spiertrekkingen (myoclonieën) krijgt.
  

 

• In tegenstelling tot wat vaak wordt gedacht, leidt het ophogen van morfine ook niet tot het bespoedigen van de dood
• Morfine is wel geschikt om pijn en benauwdheid te behandelen en kan dus wel een belangrijke rol spelen in de fase van het levenseinde.

Euthanasie

Levensbeëindiging op verzoek 

Verschil euthanasie en hulp bij zelfdoding

• Bij euthanasie geeft een arts de patiënt een dodelijk medicijn.
  
• Bij hulp bij zelfdoding geeft de arts een dodelijk medicijn aan de patiënt. Maar de patiënt neemt deze zelf in.

Wie kan euthanasie aanvragen?

• Euthanasie mag alleen als de patiënt dit zelf wil
• De patiënt moet zelf om euthanasie vragen. 
• Of een document hebben waarin de euthanasiewens duidelijk staat opgeschreven
• Ook moet de vraag en de situatie van de patiënt voldoen aan de 6 eisen van de euthanasiewet
• Artsen zijn nooit verplicht om euthanasie uit te voeren.

De 6 zorgvuldigheidseisen van de euthanasiewet

1. Vrijwillig en goed over nagedacht

2. Uitzichtloos en ondraaglijk lijden

3. Informeren over de situatie en de vooruitzichten

4. Geen redelijke andere oplossing

5. Raadplegen onafhankelijke arts

6. Medisch zorgvuldige uitvoering

https://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/levenseinde-en-euthanasie/zorgvuldigheidseisen

Wat is geen euthanasie

• Afziet van verdere medische behandeling
• Slaapmiddelen (palliatieve sedatie) toedient, waardoor de patiënt in zijn slaap overlijdt aan zijn ziekte en hier dus niets van merkt
• Stopt met eten en drinken
• Zelf een einde aan het leven maakt.
  

Uitvoering euthanatica

• Bij euthanasie heeft de arts een actieve rol door het intraveneus toedienen van de euthanatica
• Minimaal 24 uur van tevoren wordt gekeken of de patiënt gemakkelijk prikbaar is

Uitvoeringsprocedure euthanasie

• Geen dagelijks werk
• Daarom behoren arts en apotheker gezamenlijk de uitvoeringsprocedure vooraf door te nemen
• Na afloop is het belangrijk dat de arts en apotheker samen de uitvoering doornemen. Er kunnen zich zaken voor hebben gedaan die een volgende keer kunnen worden vermeden.

• Bij euthanasie wordt allereerst een adequate bewustzijnsverlaging geïnduceerd met thiopental of propofol.
  
• Nadat een adequate bewustzijnsverlaging is vastgesteld, wordt het spierrelaxans toegediend. Hieraan overlijdt de patiënt.

• Het toedienen van de thiopental of propofol kan een pijnsensatie geven. 
• Daarom wordt, vóór het toedienen van thiopental of propofol

lidocaïne toegediend. 

• Soms meldt de patiënt, net voordat hij in een toestand van bewustzijnsverlaging raakt, een vreemde smaak in de mond, een vreemde geursensatie, of hoest of kucht hij. Het is aan te bevelen dit vooraf met de patiënt en andere aanwezige(n) te bespreken.

 

KNMP richtlijnen

Uitvoering euthanasie en hulp bij zelfdoding

Palliatieve sedatie

KNMG richtlijn palliatieve sedatie

Wat is de rol van een
apothekersassistente

Wat is het verschil tussen palliatieve sedatie en euthanasie?

Wordt morfine gebruikt als euthanasie middel?

Doelstelling

• Je weet wat palliatieve zorg is
• Je weet wat palliatieve sedatie is
• Je kunt de verschillen benoemen tussen palliatieve sedatie en euthanasie
• Je weet wat de rol is van de apotheek