Les 3: Dwarsprofiel rivieren

• Aardrijkskunde
• Middelbare school
• vmbo, mavo, havo, vwo
• Leerjaar 1-6

Startklaar

Startklaar (3 min)

Docent begroet leerlingen, instrueert alle leerlingen om startklaar te zijn en legt materialen klaar.

Leerlingen zorgen ervoor dat zij alle benodigde spullen op tafel hebben, jas uit, mobiel in tas. (Zorg voor een nette en georganiseerde ruimte.)

Terugblik

Deel rivier	Verhang	Stroomsnelheid
Bovenloop
Middenloop
Benedenloop

Groot

Kleiner

Kleinst

Snel

Minder 

snel

Langzaamst

Terugblik

Lichtblauw

Lichtgroen

Maas

Rijn

Terugblik

Rijn

Maas

IJssel

Terugblik

Vorige les

Terugblik

Vorige les

Terugblik

C                C                B                A        

LEZEN 10 min

Lezen

https://nos.nl/artikel/2504016-klimaatdilemma-voor-nederland-hoe-lozen-we-de-rivieren-in-een-steeds-hogere-zee

      Lesdoel

Vandaag gaan we leren over de verschillende delen van een rivier en hoe ze helpen om het water in goede banen te leiden, vooral in tijden van hoge waterstanden. 

We zullen kijken naar het zomerbed, winterbed, zomerdijk, winterdijk en uiterwaarden, en hoe deze onderdelen samenwerken om overstromingen te voorkomen.

Het lesdoel (2 min) 

Docent benoemt het lesdoel en bespreekt kort wat de leerlingen zullen leren en waarom dit belangrijk is.

Leerlingen luisteren naar de leerdoelen en krijgen een duidelijk beeld van wat er van hen verwacht wordt tijdens de les. Uitleg van leerdoelen, korte discussie over belang van de leerdoelen

      Lesdoel

Heb je ooit langs een rivier gewandeld en de brede, open vlaktes aan beide kanten gezien? 

Wat denk je dat deze vlaktes doen, vooral als het waterpeil stijgt?

Het lesdoel (2 min) 

Docent benoemt het lesdoel en bespreekt kort wat de leerlingen zullen leren en waarom dit belangrijk is.

Leerlingen luisteren naar de leerdoelen en krijgen een duidelijk beeld van wat er van hen verwacht wordt tijdens de les. Uitleg van leerdoelen, korte discussie over belang van de leerdoelen

Voorkennis

1. De leerlingen kennen de begrippen debiet en regiem.

2. De leerlingen weten wat dijken zijn.

3. De leerlingen kennen de lengteprofiel van een rivier.

Welke voorkennis is nodig voor het doel.
Controleer of de leerlingen deze voorkennis beheersten door het stellen van Controle van Begrip vragen

Dwarsprofiel

Hoe hoge hoe kouder.

Hoe verder van de evenaar hoe kouder.

Krib

Vaargeul

Uiterwaard

Zomerdijk

Winterdijk

Functie onderdelen

Waarom bouwen we zomer- en winterdijken en uiterwaarden?

Waarom niet gewoon één hele hoge zomerdijk?

Hoe hoge hoe kouder.

Hoe verder van de evenaar hoe kouder.

Is er een verband?

Kribben?

Hoe helpen de kribben om

om het waterpeil te reguleren?

1) Helpt dit ook scheepsvaart?
2) Helpt dit ook in het kader van

    klimaatverandering?

Hoe hoge hoe kouder.

Hoe verder van de evenaar hoe kouder.

Controle van begrip:
Wat is het verschil tussen een zomerbed en
een winterbed in een rivier?

Het zomerbed is het deel van de rivier dat water afvoert bij normale omstandigheden, terwijl het winterbed breder is en water afvoert bij hoge waterstanden, zoals tijdens de winter of bij zware regenval.

Controle van begrip:
Leg uit hoe uiterwaarden bijdragen aan het
verminderen van overstromingsrisico's.

Uiterwaarden zijn gebieden naast de rivier die bij hoge waterstanden onder water komen te staan. Ze fungeren als opvanggebied voor overtollig water, waardoor de druk op de dijken vermindert en het risico op overstromingen afneemt.

Zelf aan de slag

Uitspraak 1: Het winterbed van een rivier is breder dan het zomerbed.

Uitspraak 2: De uiterwaarden zorgen voor een verhoogd risico op 

                          overstromingen.

Uitspraak 3: Zomerdijken bieden voldoende bescherming tegen 

                          overstromingen tijdens hevige regenval in de winter.

-> Neem de cijfers 1, 2 en 3 van de uitspraken over op het antwoordblad en 

      zet erachter of de uitspraak juist of onjuist is.

Uitspraak 1: Juist

Uitspraak 2: Onjuist

Uitspraak 3: Onjuist

Zelf aan de slag

Tekst met keuzemogelijkheden:

De uiterwaarden fungeren als een opvanggebied voor overtollig water bij hoogwater. Door deze overstromingsgebieden … (volledig benut / onvoldoende benut) kan het risico op overstromingen in … (winter / zomer) aanzienlijk worden verminderd.

-> Neem de cijfers 1 en 2 over op het antwoordblad en zet de juiste keuze 

      erachter.

1: volledig benut

2: winter

Zelf aan de slag

Bij zware regenval in de winter kan het waterpeil van de rivier sterk stijgen.

-> Geef aan hoe het gebruik van zowel het winterbed als de uiterwaarden 

      kan bijdragen aan het verminderen van het overstromingsrisico.

Het winterbed biedt ruimte voor de rivier om uit te zetten tijdens hoogwater, terwijl de uiterwaarden het overtollige water opvangen, waardoor het risico op overstromingen wordt verminderd.

     Kleine afsluiting

Zomerbed

Winterbed

Zomerdijk
Winterdijk

Uiterwaarden

Klimaatverandering

Dijk

Dwarsprofiel

Kleine lesafsluiting (5 min) 

Docent controleert begrip door opdrachten of vragen die de begrippen en vaardigheden van het lesdoel toetsen.

Leerlingen werken zelfstandig of in een groepje aan opdrachten, kunnen vragen stellen aan de docent maar werken grotendeels zelfstandig.

Controle van begrip vragen

(Aan)tekeningen

Tekening 1.
Dwarsprofiel rivier

Zelfstandige verwerking (10 min)

Zelfstandig verwerken (ik → jij) 10 min. Docent laat leerlingen zelfstandig werken aan de eindopdracht of een debatstelling, beschikbaar voor hulp indien nodig.

Werken aan eindopdracht, zelfstandig of in groepen 

Oud examenvraag

Zelfstandige verwerking (10 min)

Zelfstandig verwerken (ik → jij) 10 min. Docent laat leerlingen zelfstandig werken aan de eindopdracht of een debatstelling, beschikbaar voor hulp indien nodig.

Werken aan eindopdracht, zelfstandig of in groepen 

26 maximumscore 2

Een juiste uitleg is:

• Door klimaatverandering wordt de kans op (extreme) droogte groter /

neemt de neerslagintensiteit toe (oorzaak) 1

• waardoor de schommelingen tussen laagwater en piekafvoer groter

worden (gevolg) 1 

Oud examenvraag

Zelfstandige verwerking (10 min)

Zelfstandig verwerken (ik → jij) 10 min. Docent laat leerlingen zelfstandig werken aan de eindopdracht of een debatstelling, beschikbaar voor hulp indien nodig.

Werken aan eindopdracht, zelfstandig of in groepen 

27 maximumscore 2

• Juiste vormen van rivierbedverruiming zijn: 

- verdieping van de stroomgeul

- dijkverlegging

- nevengeulen aanleggen 

Oud examenvraag

Zelfstandige verwerking (10 min)

Zelfstandig verwerken (ik → jij) 10 min. Docent laat leerlingen zelfstandig werken aan de eindopdracht of een debatstelling, beschikbaar voor hulp indien nodig.

Werken aan eindopdracht, zelfstandig of in groepen 

28 maximumscore 2

• Een juist antwoord is: bij hoogwater moet het water zo snel mogelijk

worden afgevoerd 1

• Juiste antwoorden zijn: 1

- Om de toestroom van water naar de IJssel / het IJsselmeer te

waarborgen.

-  Om het waterpeil in de Neder-Rijn en de Lek te waarborgen (voor

de scheepvaart). 

      Grote afsluiting

Vandaag gaan we leren over de verschillende delen van een rivier en hoe ze helpen om het water in goede banen te leiden, vooral in tijden van hoge waterstanden. 

We zullen kijken naar het zomerbed, winterbed, zomerdijk, winterdijk en uiterwaarden, en hoe deze onderdelen samenwerken om overstromingen te voorkomen.

Het lesdoel (2 min) 

Docent benoemt het lesdoel en bespreekt kort wat de leerlingen zullen leren en waarom dit belangrijk is.

Leerlingen luisteren naar de leerdoelen en krijgen een duidelijk beeld van wat er van hen verwacht wordt tijdens de les. Uitleg van leerdoelen, korte discussie over belang van de leerdoelen

retrieval practice

https://quizlet.com/join/MpbntExdJ?i=1fo1jg&x=1bqt

Retrieval practice (10 min)

Docent geeft de leerlingen de tijd om zelf te oefenen met de lesstof en biedt ondersteuning indien nodig.

Leerlingen oefenen zelf met de lesstof door begrippen te oefenen met Quizlet, flashcards te maken en zichzelf te overhoren of topografie spellen online te doen.

Quizlet, flashcards maken, zichzelf overhoren, topografie spellen online

quizlet.com

 Vraag 1

(R) 1 punt

Het dwarsprofiel van een rivier bestaat uit verschillende onderdelen die elk een specifieke functie hebben. 

-> Geef de definitie van het zomerbed.

Het zomerbed is het deel van de rivier dat water afvoert bij normale omstandigheden.

Vraag 2 

(T1) 2 punten

Dijken spelen een cruciale rol in het waterbeheer in Nederland.

-> Leg uit wat het verschil is tussen een zomerdijk en een winterdijk.

Een zomerdijk beschermt het land tegen overstromingen bij normale waterstanden, terwijl een winterdijk hoger en sterker is en bescherming biedt tegen extreem hoge waterstanden en overstromingen.

Vraag 3 

(T2) 2 punten

Uiterwaarden zijn belangrijk voor het verminderen van overstromingsrisico's. -> Beschrijf hoe uiterwaarden functioneren bij hoge waterstanden.

Uiterwaarden zijn gebieden naast de rivier die bij hoge waterstanden onder water komen te staan. Ze fungeren als opvanggebied voor overtollig water, waardoor de druk op de dijken vermindert en het risico op overstromingen afneemt.

Vraag 4 

(T1) 3 punten

Het dwarsprofiel van een rivier helpt bij het reguleren van het waterpeil. Het bestaat uit verschillende onderdelen zoals het __________, het __________, de __________ en de __________. De dijken beschermen het land, waarbij de __________ dijk belangrijk is bij normale waterstanden en de __________ dijk bij hoge waterstanden.

Het dwarsprofiel van een rivier helpt bij het reguleren van het waterpeil. Het bestaat uit verschillende onderdelen zoals het zomerbed, het winterbed, de zomerdijk en de winterdijk. De dijken beschermen het land, waarbij de zomerdijk belangrijk is bij normale waterstanden en de winterdijk bij hoge waterstanden.