2.5 De strijd om kiesrecht

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 3

H2 - Op weg naar democratie

5. De strijd om het algemeen kiesrecht

Tijdvak 8: Tijd van burgers en stoommachines

Lesdoel

- Hoe ontwikkelde het kiesrecht zich in Nederland tussen 1848 en 1919?

Van stemrecht voor enkelen naar stemrecht voor velen

1848: cencuskiesrecht:

- mannnen die een flink bedrag aan belasting kunnen betalen (census) mogen stemmen.

Klein groep die mag stemmen.

1887

• Het 'caoutchouc-artikel' (Het 'rubberen artikel') komt in de Grondwet: afschaffing censuskiesrecht. Waarbij het kiesrecht wordt gegeven aan volwassen mannen 'die daarvoor geschikt zijn'.
  
• 'kentekenen van geschiktheid en maatschappelijke welstand'. 

Grondwet

1887: ‘kentekenen van geschiktheid en maatschappelijke welstand’,

- Bepaald bedrag aan belasting betalen

- Minimum bedrag aan spaargeld

- Bepaalde examens hebben gehaald

- Bepaald salaris

- Woning boven een bepaalde waarde bezitten
 

rond 1900: helft van de mannen stemrecht. vrouwen en ongeschoolde/ slecht betaalde arbeiders niet.

Voordelen districtenstelsel:

• Kandidaten persoonlijk bekend bij kiezers
  
• Kandidaten kennen het gebied, de bevolking en de problemen
  
• Vergroten politieke interesse
  

Nadelen districtenstelsel:

• The winner takes it all: uitgebrachte stemmen op verliezers tellen niet meer mee
  
• Kleine partijen maken vaak weinig kans
  

Algemeen kiesrecht

1917 Algemeen kiesrecht voor mannen

Alle mannen ontvingen:

• Actief kiesrecht (stemrecht)
  
• Passief kiesrecht (recht om gekozen te worden)
  

Alle vrouwen ontvingen:

• Passief kiesrecht (recht om gekozen te worden)
  

1919 Algemeen kiesrecht voor mannen en vrouwen. Vrouwen ontvingen nu ook actief kiesrecht (stemrecht).

Pacificatie van 1917

• Pacificatie = vrede
  
• In 1917 worden de twee grote problemen opgelost
• Schoolstrijd: bijzonder onderwijs krijgt nu ook subsidie
• Kiesrechtkwestie: algemeen kiesrecht wordt ingevoerd

Evenredige vertegenwoordiging

In 1917 werd dit stelsel gewijzigd.

Er kwam evenredige vertegenwoordiging.

Alle stemmen uit hele land werden bij elkaar opgeteld.

De zetels worden naar verhouding verdeeld.

Verandering in de grondwet.

Huiswerk

maken opdrachten 2.5