Max Havelaar - Saidjah en Adinda

• Nederlands
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 5

                        Ook gratis te beluisteren via bv. Storytel

Doel:

- Je kent de strekking van het verhaal van Saïdjah en Adinda.

- Je kunt het verhaal in de context plaatsen.

Ophalen voorkennis

Door Marita Mathijsen, gepensioneerd hoogleraar moderne Nederlandse letterkunde aan de UvA (ca. 6min.).

Termen: realisme - romantiek

sleutelroman - fictioneel roman

buitenliterair effect

cultuurstelsel

tegen uitbuiting of tegen kolonialisme?

Intro Max Havelaar (1860)

Introductie Max Havelaar - 1

Introductie Max Havelaar - 2

Saïdjah en Adinda

"Ik heb u gezegd, lezer, dat mijn verhaal eentonig is."

- Onderdeel van de raamvertelling van de 'Max Havelaar'

- Parabel = gelijkenis: kort, eenvoudig verhaal dat een moreel of filosofisch idee illustreert.

Voorbeeld: parabel van Plato's grot.
Idee (mogelijk): hoe is de realiteit te kennen?

Saïdjah en Adinda

Origineel (1860)

Saïdjah’s vader had een buffel, waarmede hy zyn veld bewerkte. Toen deze buffel hem was ontnomen door het distrikstshoofd van Parang-Koedjang, was hy zeer bedroefd, en sprak geen woord, vele dagen lang. Want de tijd van ploegen was naby, en ’t was te vreezen, als men de sawah niet tydig bewerkte, dat ook de tyd van zaaien zou voorbygaan, en eindelyk dat er geen padie zou te snyden zyn, om die te bergen in den lombong van het huis.

Historisch werk

drie (lange) zinnen.

typografie van y

oude spelling: vreezen; waarmede

veel Indonesische woorden

archaïsch woordgebruik:; ontnomen; bergen

zinsvolgorde die ‘gek’ aanvoelt: zou te snyden zijn; toen deze buffel hem was ontnomen 

naamvallen: in den lombong

BulkBoek modern

Saïdjah’s vader had een buffel, waarmee hij zijn veld bewerkte. Toen deze buffel hem was ontnomen door het districtshoofd van Parang-Koedang, was hij zeer bedroefd, en sprak geen woord, vele dagen lang. Want de tijd van ploegen was nabij en ’t was te vrezen, als men de sawah niet tijdig bewerkte, dat ook de tijd van zaaien zou voorbijgaan, en eindelijk dat er geen padi zou te snijden zijn, om die te bergen in de loemboeng van het huis.

- De buffel wordt afgenomen, door een inlands districtshoofd. -> cultuurstelsel geïnd door Indische leiders, die voor zichzelf extra belasting hieven.

- Geen buffel: (1) hongersnood, (2) geen belasting kunnen betalen.

- Sterk verhaalelement: persoonlijke reden: band tussen kind (Saïdjah) en de buffel. 

Saïdjah en Adinda

- De 9-jarige Saïdjah werkt op het land.

- 'De buffel ving hem op zijn hoornen, en verloor slechts wat vlees dat de tijger hem uitsloeg aan de hals. De aanvaller lag daar met opgescheurde buik en Saïdjah was gered. Wel was er oentoeng geweest in de oeser-oeseran van die buffel! Toen deze buffel aan Saïdjahs vader was afgenomen en geslacht...'

Saïdjah en Adinda

- Herhaling als stijlmiddel.

- 'Ik heb u gezegd, lezer, dat mijn verhaal eentonig is...'  Doel?

  -> 'Ik ben makelaar in koffie aan de Lauriergracht no. 37.'

  -> Samson (PvdA-leider) in 2012. Framing met 'Nu doet u het weer'.

 

Saïdjah en Adinda

- Gevolg cultuurstelsel. Vader Saïdjah vlucht en sterft. Gezin valt uiteen.  

- Saïdjah (nu 15 jaar) wil naar Batavia om geld te verdienen en dan te trouwen met Adinda. 'Wacht me bij het djati-bos, onder de ketapan (houtsoort) waar je mij de melati (jasmijn, geluksbloem) hebt gegeven. Ik zal driemaal twaalf manen wegblijven. Kerf streepjes in je rijstblok.'

- Saïdjah gaat naar Batavia: zingt lied, vooruitwijzing naar het vervolg.

Saïdjah en Adinda

Lied van Saïdjah

- Terugkomst.

- Ook Adinda's gezin is beroofd van buffels en verhuisd. 

- Saïdjah hoort nu pas van de dood van zijn vader voor zijn vlucht/belastingontduiking.

- Hervindt het rijstblok: 'Tweeëndertig ingekorven strepen.'

- Reist Adinda achterna en vindt het gezin.

Saïdjah en Adinda

'...en vond het lijk van Adinda's vader met een klewang-bajonetwonde in de borst. Naast hem zag Saïdjah de drie vermoorde broers van Adinda, jongelingen, bijna kinderen nog, en een weinig verder lag het lijk van Adinda, naakt, afschuwelijk mishandeld... Er was een smal strookje blauw lijnwaad gedrongen in de gapende borstwond die een eind scheen gemaakt te hebben aan lange worsteling...' Saïdjah pleegt zelfmoord.

Saïdjah en Adinda

Feit of fictie?

- Wat verdichtsel is in 't bijzonder, wordt waarheid in 't algemeen. (blz 23)

Multatuli ontkent andere interpretaties: 'En aan sommigen die misschien beweren dat ik Saïdjah en zijn liefde heb geïdealiseerd, moet ik vragen hoe ze dit weten kunnen.'

Slot

Wat betekent de pseudoniem Multatuli?

1. Ik heb veel gestreden
2. Ik heb mijn doel bereikt
3. Ik ben onterecht ontslagen
4. Ik heb veel gedragen

Wanneer is het boek 'Max Havelaar' verschenen?

1. 1855
2. 1860
3. 1865
4. 1870

Wat is de hoofdgedachte van het boek?

1. Max Havelaar verkocht eerlijke koffie
2. Droogstoppel is een nette handelaar
3. De Javanen worden mishandeld
4. Het kolonialisme moet stoppen

Waarom schreef E.D. Dekker geen (politiek) pamflet, maar een roman?

1. Om de boodschap extra hard en onverwacht aan te laten komen
2. Om de verkoop van het boek te stimuleren
3. Om de werkelijkheid zo goed mogelijk weer te geven
4. Omdat hij goed was in het schrijven van romans

Het boek werd en plein public besproken tot in de Tweede Kamer toe. Hoe noem je dat?

1. Een politiek gevolg
2. Een extern effect
3. Een literair-realistisch gevolg
4. Een buitenliterair effect

In het slot noemt Multatuli nog een doel van het boek. Welk citaat is juist?

1. "Ik wil geloofd worden."
2. "Mijn naam moet gezuiverd worden."
3. "Ik wil gelezen worden."
4. "Ik wil misstanden aan de kaak stellen."

Aan wie draagt Multatuli in het slot het boek op?

1. De Javaan
2. Koning Willem II
3. Koning Willem III
4. Koningin Wilhelmina

In welk jaar werd het cultuurstelsel afgeschaft?

1. 1860
2. 1870
3. 1880
4. 1890

Waarom lezen we nu de Max Havelaar nog?

Slot