Par. 3.1 De Griekse wereld

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 1

De Grieken

3.1 De Griekse wereld

Leerdoelen opschrijven

4. Wat waren de kenmerken van de samenleving van Athene? En van Sparta?

Klaar? Lees "Toen en nu: geld" op blz. 51

Vorige les:

1. Wat is een stadstaat?

2. Waardoor ontstond er in Griekenland zelfstandige stadstaten?

2. Hoe verspreidden de Grieken zich over een groot gebied?

3. Welke contacten hadden de Grieken met elkaar en met andere volken?

Huiswerk

Par. 3.1 opdrachten 3b, 4d en 4f

2. Hoe verspreidden de Grieken zich over een groot gebied?

3. Welke contacten hadden de Grieken met elkaar en met andere volken?

Studiewijzer

23/11 Par. 3.2 Het bestuur van de stadstaat

27/11 Par. 3.2 Het bestuur van de stadstaat

30/11 Par. 3.2 Het bestuur van de stadstaat

04/12 Herhalingsles

7/12  SO par. 3.1 en 3.2

11/12 Par. 3.3 Geloven en wetten

14/12 Par. 3.3 Geloven en wetten

18/12 Par. 3.4 Strijden of sporten

21/12 -

KERSTVAKANTIE

8-01 Par. 3.4 Strijden of sporten

11-01 Herhalingsles

15-01 Extra 

Vanaf 17-01 TOETSWEEK 2

TOETSWEEK PERIODE 2

HOOFDSTUK 3 + historische vaardigeden

Programma

1. Uitleg par. 3.1

2. Opdrachten maken en bespreken

3. Leerdoelen antwoorden

4. Afsluiten

De tien tijdvakken.

blz. 48

Griekenland

• Griekenland bestaat uit een vasteland en honderden eilanden. 
• De kust heeft veen inhammen (fjord), daardoor reisden Grieken vroeger het liefst per boot.
• Het was een landbouwstedelijke samenleving.
• Griekenland is door het droge klimaat en de rotsachtige grond erg onvruchtbaar (slechts 20% is geschikt voor landbouw)
  

• 
  

Griekse 

stadstaten 

• Stadstaat (polis): staat die bestaat uit een stad en het gebied eromheen
• Deze poleis (meervoud van polis) waren zelfstandig: ze hadden een eigen regering en een eigen leger. 
• Ze hebben wel vaak dezelfde 'Griekse' cultuur, taal en goden
• De bekendste poleis waren Athene en Sparta

Door het versnipperde landschap ontstonden meer dan 150 stadstaten. 

Stadsmuren

Athene werd beschermd door lange stadsmuren. Deze muren liepen niet alleen om de stad zelf, maar ook vanaf de stad tot aan de kust zes kilometer verderop. Daar lag de havenstad Piraeus, waar schepen dagelijks producten voor Athene aanvoerden.

Dit is de Akropolis, een hoge rots in Athene. Hier bouwden de Atheners een versterking om heen te vluchten als er gevaar dreigde. De enige route naar boven was een steile trap. Later bouwden de Atheners er prachtige tempels voor de belangrijkste goden van hun stad.

Parthenon

Bovenop de Akropolis stond de grootste tempel van de stad: het Parthenon. Deze tempel was gebouwd voor de godin Athena. Zij was de beschermgodin van de stad en de stad was naar haar vernoemd.

De stoa. Deze overdekte zuilengang gaf beschutting tegen regen en zon. Het was dé plek in Athene om vrienden te ontmoeten. Er werd gediscussieerd door geleerden, zaken gedaan door handelaren en geroddeld over de buren.

De agora. Op dit plein midden in de stad werd markt gehouden. Boeren van rondom de stad verkochten er olijven, honing en ander voedsel. Bakkers stonden er met brood, slagers met vlees en ook vishandelaren met vis. Er waren ook handelaren met producten uit allerlei andere streken van rond de Middellandse Zee.

Tempel van Hephaistos, de god van het vuur en de smeedkunst. Hij werd vereerd door pottenbakkers en metaalbewerkers. De tempel stond dicht bij de wijk waar deze ambachtslieden woonden en werkten.

Vorige les...

• Griekenland bestaat uit een vasteland en honderden eilanden.
• Griekenland is door het droge klimaat en de rotsachtige grond erg onvruchtbaar. 
• Stadstaat (polis): staat die bestaat uit een stad en het gebied eromheen
  
• Deze poleis (meervoud van polis) waren zelfstandig: ze hadden een eigen regering en een eigen leger. Ze hebben wel vaak dezelfde 'Griekse' cultuur, taal en goden. De bekendste poleis waren Athene en Sparta. 
• Veel Griekse steden waren ontstaan rond een akropolis. 

Kolonies buiten Griekenland (1)

• Een kolonie is een gebied van een land buiten dat land

• Griekenland is door het droge klimaat en de rotsachtige grond erg onvruchtbaar (slechts 20% is geschikt voor landbouw)

• Een mislukte oogst betekende al snel een hongersnood

Kolonies buiten Griekenland (2)

• Gevolgen van bevolkingsgroei: sommige Grieken trokken weg, op zoek naar een beter leven.
  

• Met schepen voeren ze over de Middellandse Zee naar andere gebieden om daar te gaan wonen.
  

• Rond 750 v. Chr. hadden de Grieken kolonies in Spanje, Italië en Turkije.

In de tijd van kolonisatie (het koloniseren)

• De kolonies waren zelfstandige staten (stadstaten). 
• Tussen de kolonies en het 'moederland' ontstond zoveel handel dat de Grieken rond 550 v. Chr. geen nieuwe kolonies meer stichten.

• Door de Griekse kolonies raakte de mensen in het Middellandse Zeegebied bekend met de Griekse cultuur (zoals: mythologie, beeldhouwkunst, enz.)

Koloniseren (kolonisatie) betekent kolonies (een gebied stichten)

Contacten met andere volken

Door de kolonisatie kwamen de Grieken in contact met verschillende volken uit het Middellandse en Zwarte Zeegebeid. 

• De Grieken noemden hun leefgebied Hellas (huidige Griekenland)

• Ze noemde zichzelf Hellenen (Grieken)

Stadsmuren

Athene werd beschermd door lange stadsmuren. Deze muren liepen niet alleen om de stad zelf, maar ook vanaf de stad tot aan de kust zes kilometer verderop. Daar lag de havenstad Piraeus, waar schepen dagelijks producten voor Athene aanvoerden.

Dit is de Akropolis, een hoge rots in Athene. Hier bouwden de Atheners een versterking om heen te vluchten als er gevaar dreigde. De enige route naar boven was een steile trap. Later bouwden de Atheners er prachtige tempels voor de belangrijkste goden van hun stad.

Parthenon

Bovenop de Akropolis stond de grootste tempel van de stad: het Parthenon. Deze tempel was gebouwd voor de godin Athena. Zij was de beschermgodin van de stad en de stad was naar haar vernoemd.

De stoa. Deze overdekte zuilengang gaf beschutting tegen regen en zon. Het was dé plek in Athene om vrienden te ontmoeten. Er werd gediscussieerd door geleerden, zaken gedaan door handelaren en geroddeld over de buren.

De agora. Op dit plein midden in de stad werd markt gehouden. Boeren van rondom de stad verkochten er olijven, honing en ander voedsel. Bakkers stonden er met brood, slagers met vlees en ook vishandelaren met vis. Er waren ook handelaren met producten uit allerlei andere streken van rond de Middellandse Zee.

Tempel van Hephaistos, de god van het vuur en de smeedkunst. Hij werd vereerd door pottenbakkers en metaalbewerkers. De tempel stond dicht bij de wijk waar deze ambachtslieden woonden en werkten.

‘De agora van Athene. Commercieel, sociaal en politiek hart van de stad.’  

Kenmerken van de Griekse samenleving:

- Handel en nijverheid

- gebruik van schrift

- gebruik van geld

- sociale lagen (mannen met burgerschap, migranten, vrouwen en slaven)

Nijverheid

• Het commerciële hart van de stad was de agora.
  
  
• Op de agora was de markt met daaromheen tempels en overheidsgebouwen.
  
  
• In de loop der tijd zijn er steeds meer ambachten ontstaan: bakker, metselaar, wever, schilder, scheepsbouwer. Al deze ambachten worden samen wel nijverheid (producten maken) genoemd.

Ontmoeting van culturen

Door de handel groeiden de contacten tussen volken en daardoor veranderden hun culturen. De culturen hadden invloed op elkaar:

• De Grieken leerden schrijven van de feniciërs (inwoners van het huidige Libanon) en ontwikkelden een eigen schrift. 
  
• Via Turkije kwamen de Grieken in contact met geld, en namen dit systeem over
  
• Er ontstond een geldeconomie in de Griekse wereld.

Griekse alfabet

Griekse munten

Vorige les...

• De Grieken koloniseerden andere gebieden en kwamen in contact met andere volken. 
• De kolonies waren zelfstandige staten (stadstaten). 
• Door de handel groeiden de contacten tussen volken en daardoor veranderden hun culturen. De culturen hadden invloed op elkaar. 
• Via Turkije kwamen de Grieken in contact met geld, en namen dit systeem over. Er ontstond een geldeconomie in de Griekse wereld.
• Het commerciële hart van de stad was de agora. Op de agora was de markt met daaromheen tempels en overheidsgebouwen. In de loop der tijd zijn er steeds meer ambachten ontstaan: bakker, metselaar, wever, schilder, scheepsbouwer. Al deze ambachten worden samen wel nijverheid (producten maken) genoemd.

Athene

• Had vier sociale groepen:
  
• 1. Vrije volwassenen mannen die in de stadstaat waren geboren. Ze hadden veel grond en aanzien.
  
• 2. Migranten. Zij mochten geen grond bezitten en werkten meestal in de handel of nijverheid.
  
• 3. Vrouwen hadden weinig rechten   (mochten geen huis of grond bezitten).
• 4. Slaven. 1/3 van de bevolking. 

Slavernij

• Hoe werd je slaaf? 
• - Door schulden of je was een krijgsgevangene.
• Slaven hadden geen rechten.
• Deden de meeste werk in de stadstaat en waren erg belangrijk voor de economie: van zilvermijnen tot leraar of ambtenaar. 
• Slavernij was in de tijd van de Grieken en de Romeinen iets heel normaal.  

Sparta

• Oorlog en het leger zijn belangrijk, omdat hun stad in een open vlakte lag zonder akropolis. 
  

• Er waren 3 sociale groepen:

Sociale groepen in Sparta (1): 

• 1. Mannen: hielden zich vooral bezig met militaire zaken. Een sterke leger was nodig, want het dreigde voortdurend een opstand door de bevolking die als slaven werden gebruikt. 
• Jongetjes werden vanaf hun 7 jaar opgevoed in een legerkamp.
• Meisjes groeide op met veel lichamelijk oefening, sport, muziek en poëzie.

Sociale groepen in Sparta (2): 

• 2. Overwonnenen: nakomelingen van de mensen die in het gebied woonden vóór de komst van de Spartanen. Sparta onderwierpen het gebied. Het waren vooral boeren die voedsel moesten produceren voor de Spartanen. 
• 3. Omwonenden: bewonders van onderworpen stadstaten die verder van Sparta af lagen. Ze leefden van nijverheid en handel. Hadden een eigen bestuur, maar moesten belasting betalen en soldaten leveren aan Sparta.

Opdrachten maken en bespreken

Werkboekje blz. 65 opdrachten 7, 8, 9 en 10

Max. 20 minuten

Zelfstandig, zachtjes overleggen is toegestaan.

Vragen? Steek je vinger op, dan kom ik even langs. 

Eerder klaar? Antwoord de leerdoelen.

Leerdoelen antwoorden

4. Wat waren de kenmerken van de samenleving van Athene? En van Sparta?