H3 P2.4 Straling gebruiken zelfstandig

• Natuurkunde
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 3

2.4 straling gebruiken

-communicatie

-behandeling

-diagnose

Stralingsdosis

Dit is de hoeveelheid straling per kg van de stof waar de straling doorheen gaat

eenheid= (milli) Sievert

Stralingsdosismeter

1. Meet alle straling
2. berekent stralingsdosis
   (gecorrigeerd voor het soort straling)
3. Stralingsdosis is de in het lichaam
   geabsorbeerde stralingsenergie met een correctie voor het soort straling

Telt hij alpha straling nu juist wél of niet zwaar mee?

Leuk om te vertellen

1. Als je volgens de meter teveel straling hebt ontvangen mag je niet meer werken. 
2. vrouwen met kinderwens wordt geadviseerd snel aan kinderen te beginnen of niet dit werk te doen in het ziekenhuis

Bescherming

1. neem afstand
2. plaats iets tussen jezelf en de bron
3. minimaliseer de mogelijke blootstellingsduur

Leuk om te vertellen

1. Als je volgens de meter teveel straling hebt ontvangen mag je niet meer werken. 
2. vrouwen met kinderwens wordt geadviseerd snel aan kinderen te beginnen of niet dit werk te doen in het ziekenhuis

Straling bij communicatie

Glasvezelkabel, gebruikt voor 
 internet en werkt met
infraroodstraling

Radiomast zend radiogolven

en microgolven(4G)

Vuurtoren zend zichtbaar licht uit

voor navigatie op zee.

               

Bereik van straling

Golven kunnen langs obstakels die kleiner zijn dan de golflengte.

Radiogolven  (GPS en radio) komen dus verder dan microgolven  (wifi,bluetooth en 4G). Want de golflengte van radiogolven is groter dan van microgolven

Zie volgende sheet met verschillende stralingen en de golflengtes(wavelength).

Waarom gebruiken we ionisernde straling?

Ioniserende straling KAN schadelijk voor je zijn. Je loopt een verhoogd risico op bijvoorbeeld kanker. Toch gebruiken we het in het ziekenhuis om diagnose te stellen of te behandelen.

Soms moet de arts een keuze maken; is de kwaal erg genoeg om dit middel in te zetten?

Diagnose (kijken) met rontgenstraling

• altijd uitwendig
• bot heeft een hoge dichtheid en kleurt wit, tumoren hebben ook een hogere dichtheid dan gezond weefsel.
  (absorbeerd meer straling dan de omgeving)
• foto geeft beeld in 2d

CT-scan

afkorting betekend: Computerized tomography (CT) 

Tomografie is een algemene term voor beeldtechniek waarbij  straling gebruikt die door weefsel heen gaat.

CT scan maakt gebruik van röntgenstraling

Diagnose (kijken) met rontgenstraling

• CT-scan geeft beeld in 3d - hoe?
• maakt 'plakjes'  van je lichaam

je ontvangt méér rontgenstraling dan bij een gewone rontgenfoto

PET-scan

PET staat voor: Positron emission tomography

Een PET scan werkt met een ingespoten radioactief suiker (tracer). 

Diagnose (kijken) met tracers

• tracer = licht radioactieve stof gekoppeld aan suikers
  (jodium speciaal voor de schildklier)
• wordt ingespoten in je bloed of je ademt het in in je longen
• de tracer zendt een signaal naar buiten je lichaam, daar wordt het opgevangen en met behulp van een PET-scan bepaald waar het precies vandaan kwam. 
  

Kiezen we alpha, beta of gammastraling voor de tracer? En waarom?

tip: denk aan het doordringend vermogen en aan het ioniserend vermogen.

1. het doordringend vermogen moet hoog genoeg zijn om je lichaam uit te treden en daar door een camera te worden opgevangen

2. het ioniserend vermogen moet laag zijn. Het gaat om diagnose dus er mag eigenlijk niets kapot gaan.

een tracer zendt ..... straling uit. (denk aan doordringend vermogen). De tracer moet je lichaam uit.

1. alpha
2. beta
3. gamma

Echografie

• werkt met geluid en niet met straling
• Echografie is niet gevaarlijk, en wordt daarom gebruikt om de foetus te onderzoeken
• Het is wel beeldvorming, en moet je (helaas, haha) ook kennen

Als je een been hebt gebroken kies je voor:

1. rontgenfoto
2. ct-scan
3. PET-scan

Als de arts een trombose vermoedt (bloedpropje in je bloedvat) kies je voor een:

1. rontgenfoto
2. ct-scan
3. PET-scan

Als de arts wil kijken of je uitzaaiingen van een tumor hebt kies je voor:

1. rontgenfoto
2. ct-scan
3. PET-scan

Behandeling uitwendig bestralen

1. de radioactieve bron draait om de tumor (om je lichaam heen)
2. de tumor ontvangt alle straling
3. het gezonde weefsel ontvangt maar 
   een beetje

Wat zou er gebeuren als de bron niet zou 

draaien?

Kiezen we alpha-, beta- of
gamma-straling
bij uitwendig bestralen?
Leg uit!

gamma, anders is het doordringend vermogen niet goed.

We willen wel dat het de tumor stuk maakt, daarom hebben we wel meer van deze straling nodig. Daarom draait de bron ook rond.