Online ethisch handelen 2Tb

• Media Smart
• Middelbare school
• vmbo t
• Leerjaar 2

Media Smart

Leerjaar 2

Online ethisch handelen

Wat gaan we vandaag doen?

Uitleg/ opstart LessonUp

Intro Online ethisch handelen

• videoclip
• vragenvuur
• carrousel
• rollenspel
• Muur van wijsheid

Gebruik LessonUp

Om gemakkelijk gebruik te kunnen maken van LessonUp moet je het volgende doen:

• Ga op je laptop naar lessonup.app
• In de app kies je voor inloggen (of registreren als je nog geen actief account hebt in LessonUp)
• Je vult de unieke klascode van klas 2Tb in. Dat is mdoef
• Je registreert jezelf met je schoolmailadres en hetzelfde wachtwoord dat je voor het inloggen op je laptop van school gebruikt.
• Bij je profiel vul je jouw voornaam en jouw achternaam in (geen bijnamen enz). 

Je bent nu geregistreerd in jouw klas voor het vak Media Smart. Mogelijk ga je ook bij andere vakken een klascode krijgen om bij die vakken rechtstreeks in de klas in te kunnen loggen.

Als iedereen ingelogd is gaan we een eerste vraag beantwoorden!

Tip voor docenten:

Mocht het bij een leerling niet lukken, blijf dan niet te lang wachten, maar laat die leerling de lescode onderin het scherm gebruiken.

Het is slim om van te voren te zeggen dat de leerlingen bij een woordweb-vraag losse antwoorden moeten geven.  

Heb je ooit iets online gedeeld waar je later spijt van kreeg?

1. Ja
2. Nee

Opdracht

Je ziet dadelijk zeven keer een stelling op het bord.

Als je het eens bent met de stelling ga je staan.

Als je het oneens bent met de stelling ga je zitten.

Kies gewoon je eerste ingeving!

 "Het is oké om foto's van vrienden zonder hun toestemming op social media te plaatsen."

 "Het is belangrijk om altijd na te denken voordat je iets online deelt."

 "Online privacy is niet zo'n grote zorg; ik heb niets te verbergen."

 "Ouders en leraren overdrijven de risico's van social media."

"Ik durf online mijn mening sneller te geven dan offline."  

"Je kunt cookies het beste gewoon altijd accepteren."

 "Het doorsturen van privéberichten aan anderen is nooit acceptabel."

Vond je de stellingen lastig te beantwoorden? Waarom wel of niet?

Carrousel

We maken in het lokaal 5 groepjes

Bij elk groepje komt een casestudie te liggen

Je leest met je groepje de casestudie en bespreekt de discussiepunten 

Noteer op het blaadje wat jullie hebben besproken over de casestudie.

Denk aan:  

• belangrijkste punten 
• mogelijke oplossingen 
• vragen die jullie hebben
• ideeën die jullie hebben

Carrousel

• belangrijkste punten 
• mogelijke oplossingen 
• vragen die jullie hebben
• ideeën die jullie hebben

Na vijf minuten schuif je met de klok mee naar de volgende 

casestudie. 

Lees de casestudie en wat de andere groepjes geschreven.

Noteer jullie visie op het verhaal.

Afronden carrousel

We zetten de tafels weer recht.

De bladen (casestudie en opmerkingen van de vijf groepjes) worden ingeleverd.

Wat vond je van deze opdracht?

Wat waren jullie belangrijkste conclusies?

Kwamen jullie tot andere uitkomsten als de andere groepjes?

Muur van wijsheid

Elke leerling schrijft een positieve boodschap of tip over veilig online gedrag in het woordweb.

Reflecteer als klas op de geleerde lessen en bespreek hoe deze in het dagelijks leven kunnen worden toegepast..

Wat gaan we vandaag doen?

Herhaling vorige les

Rollenspel

Intellectueel eigendom 

GO21 Ethisch handelen I

Wat vond jij het belangrijkste van de vorige les?

Rollenspel

• We gaan in tweetallen oefenen met "nee" zeggen.
• Elk tweetal krijgt een scenario met twee rollen.
• Lees het scenario en verdeel de rollen.
• Neem even tijd om in stilte te bedenken wat je zou willen zeggen. Maak evt. kort een aantekening op een kladpapiertje.

Wat vond je van deze opdracht?

Wat waren jullie belangrijkste conclusies?

Wat gaan we vandaag doen?

Intellectueel eigendom 

GO21 Ethisch handelen I

Dat is van mij!

Welke afbeelding kies jij?

Vraag aan de leerlingen wie van hen weleens een afbeelding van het

internet gebruikt voor een presentatie of werkstuk en wie daarbij let op

auteursrechten.

In deze les gaan we kijken naar intellectueel eigendom.

Vraag aan de leerlingen wat intellectueel eigendom betekent.

Bij het woord eigendom zullen de leerlingen waarschijnlijk denken aan

‘bezit’, iets dat van jou is. Maar intellectueel eigendom is niet zomaar

een bezit. Het richt zich namelijk niet op tastbaar bezit, zoals een

auto, huis of boek, maar het gaat over niet-tastbare zaken, zoals het

ontwerp van een gebouw, de tekst van een liedje, een meme of een

sticker op WhatsApp. Hoewel je een afbeelding of een stuk tekst op het

internet makkelijk kunt kopiëren of veranderen, mag je het niet zomaar

gebruiken in een eigen verhaal of onder je eigen naam op het internet

zetten. De maker van de afbeelding of de tekst is de eigenaar, het is zijn

of haar intellectueel eigendom.

Copyright

Vertel: Copyright is Engels voor auteursrecht. Dat is het recht

om een afbeelding of video te mogen wijzigen en te publiceren.

Als er copyright op een afbeelding of video zit, dan mag je het

alleen gebruiken met toestemming van de maker. Op de meeste

afbeeldingen op het internet zit copyright, dit is niet altijd duidelijk

aangegeven en het is ook niet verplicht om dit aan te geven. Toch mag

je deze afbeeldingen niet zomaar delen. Afbeeldingen zijn namelijk

automatisch beschermd, tenzij de auteur toestemming geeft dat het

beeld vrij gebruikt mag worden. 

Vraag op de volgende slide:

Wanneer mag je een beeld van een

ander wel gebruiken, terwijl je geen directe toestemming hebt van de

maker? 

Wanneer mag je een beeld van een ander wel gebruiken, terwijl je geen directe toestemming hebt van de maker?

Laat de leerlingen reageren op deze vraag.

Antwoord: 

Je mag het beeld gebruiken onder vermelding van de naam van de maker als de maker langer dan zeventig jaar dood is, of met een 

Creative Commons-licentie. 

Een Creative Commons-licentie betekent dat de auteur zijn werk openstelt voor verdere verspreiding en eventuele aanpassing. Hij of zij wil het materiaal beschikbaar stellen, bijvoorbeeld voor het onderwijs. 

Door een Creative Commons-licentie geeft de auteur eenvoudig aan hoe anderen zijn werk mogen gebruiken en op deze manier hoeft hij niet aan iedereen afzonderlijk toestemming te geven.

Er zijn vier verschillende Creative Commons-licenties, die onderling

gecombineerd kunnen worden: Naamsvermelding, 

GelijkDelen,

GeenAfgeleideWerken en NietCommercieel. 

Creative Commons richten zich dus op beschikbaarheid van materialen en niet op schaarste van materialen. 

Help! Rechten geschonden

Laat de leerlingen een afbeelding zoeken van een molen.

Bekijk de afbeeldingen, welke afbeeldingen zijn rechtenvrij?

Hoe weten ze dat zeker?

Als je op Google zoekt op ‘molen’ dan verschijnen er duizenden

resultaten.

Laat de leerlingen zien hoe ze rechtenvrije afbeeldingen

kunnen zoeken via ‘Google Afbeeldingen’, waarbij ze onder ‘Tools’ de

functie ‘Gebruiksrechten’ kunnen aanvinken en hier vervolgens kunnen

kiezen voor ‘Creative Commons-licenties’.

Ook kunnen de leerlingen

kijken op websites voor rechtenvrije afbeeldingen, zoals Stockvault,

Pixabay, Rawpixel of Unsplash.

Alleen rechtenvrije afbeeldingen mogen gebruiken gaat veel te ver!

EENS

ONEENS

Vraag aan de leerlingen wat zij ervan vinden dat je alleen rechtenvrije

afbeeldingen mag gebruiken. Gaat dat te ver of is het juist goed?

Alles rechtenvrij?

Stockvault

Pixabay

Rawpixel 

Unsplash

Vraag aan de leerlingen wat zij ervan vinden dat je alleen rechtenvrije

afbeeldingen mag gebruiken. Gaat dat te ver of is het juist goed?

Vraag daarna of de leerlingen weten wat de gevolgen kunnen zijn als

je opzettelijk de gebruiksrechten schendt. Weten ze dat er een celstraf

van maximaal vier jaar voor staat?

Weet jij wat we bedoelen met een NFT (non-fungible token)?

1. Nog nooit van gehoord
2. Wel van gehoord, maar ik weet niet precies wat het is.
3. Ja, ik weet wat dat is. Ik kan dat ook uitleggen.

Non-fungible tokens 

Vertel: We hebben gezien dat je niet zomaar een beeld van het internet

mag gebruiken. De moeilijkheid blijft natuurlijk dat niet altijd staat

aangegeven wie de eigenaar is. Als je twijfelt over de auteursrechten

van een beeld, kun je beter op zoek gaan naar een afbeelding waarvan

je zeker weet dat je deze mag gebruiken.

In de digitale wereld is een nieuwe ontwikkeling ontstaan: digitale

kunst. Rembrandt van Rijn schilderde in 1642 ‘De Nachtwacht’, maar

in 2021 had hij ook net zo goed een digitaal kunstwerk kunnen maken.

Ook bij digitale kunst is het duidelijk wie de maker is. Maar wist je ook

dat een ander het vervolgens, net zoals bij een echt schilderij, kan

kopen? Het kunstwerk wisselt dan van eigenaar. Dit kan dus ook met

een digitaal concert, een meme of een video. Om te kunnen bewijzen

dat jij de eigenaar bent, moet je een eigendomsbewijs hebben. En die

bestaan! Dat heet NFT, dit staat voor non-fungible token. Hebben de

leerlingen hier weleens van gehoord?

Bekijk de video met de leerlingen en bespreek vervolgens wat ze

gezien hebben. Bijvoorbeeld: je kunt een prijskaartje hangen aan een

digitale tekening, tweet, filmpje, kunst of concerten en NFT’s gebruiken

als digitaal eigendomscertificaat. Om hier dieper op in te kunnen

gaan, gaan de leerlingen in tweetallen aan de lesbrief werken. Geef

ieder tweetal een lesbrief met daarop een aantal vragen over NFT

en blockchain, deze vragen worden op de volgende slide klassikaal

besproken.

Opdrachten bespreken

Waarom zou je eigenaar willen zijn van een digitaal object?

Vraag een aantal tweetallen naar hun antwoorden bij opdracht 1.

Waarom zou je eigenaar willen zijn van een digitaal object? Komen de

antwoorden overeen? 

Wat is een blockchain is en wat heeft dat te maken met NFT?

Bespreek vervolgens met de leerlingen wat een

blockchain is en wat de relatie met NFT is. Antwoord: Een blockchain

is een aaneenschakeling van blokjes. Alle blokjes beschikken over

informatie uit het vorige blokje, waardoor er altijd een unieke code

aan het blokje hangt. Daarnaast verschilt een blockchain van een

standaard netwerk, doordat er geen ‘hoofdpunt’ is. Bij een blockchain

hebben alle computers die eraan verbonden zijn alle informatie. Als er

iets verandert, dan wordt deze verandering meteen in iedere computer

doorgevoerd. Er is dus niet één iemand die alleen het overzicht

bewaart, iedereen kan precies zien wat er gebeurt. Een NFT wordt via

blockchain geregeld. 

Wat is witwassen en hoe kan er met NFT witgewassen worden?

Bespreek vervolgens opdracht 4. Wat is witwassen en hoe kan NFT

daaraan bijdragen? Antwoord: Je kunt je geld witwassen door met je

eigen illegale bedrag van €50.000 te investeren in je eigen NFT. Je

maakt bijvoorbeeld een online concert en dit koop je vervolgens van

jezelf. Zo witwas je je geld.

NFT weg ermee?!

In de lesbrief hebben de leerlingen gelezen dat er aan NFT ook een

keerzijde zit. Het kost heel veel energie en rekenwerk van computers

om een NFT te maken. Dit is slecht voor het milieu. Wat vinden de

leerlingen van deze ontwikkeling? Moeten we hiermee doorgaan?

NFT weg ermee?!

Voor de toekomst

In deze les zijn de leerlingen meer te weten gekomen over

copyright en rechtenvrije afbeeldingen in zowel de fysieke als de

digitale wereld. Laat de leerlingen situaties bedenken waarin het

belangrijk is om je hiervan bewust te zijn. Hoe kunnen ze in deze

situaties te werk gaan?

Een mogelijke situatie waarin leerlingen te maken hebben met

copyright, is bijvoorbeeld tijdens het maken van een presentatie.

Leerlingen moeten hierbij rechtenvrije afbeeldingen gebruiken. Een

ander voorbeeld is het zelf maken van een video en deze online zetten.

Hierbij is het duidelijk dat de leerling de ‘eigenaar’ van de content

is en dan mag je ermee doen wat je wilt. Als een leerling een video

echter maakt met samengestelde beelden, van bijvoorbeeld artiesten

of van andere YouTubers, dan worden mogelijk hun auteursrechten

geschonden door de leerling. Ook mag je een video van iemand anders

die je doorgestuurd krijgt, niet zomaar verder verspreiden.

Ikke ikke ikke…?

Het is belangrijk om te weten op welke vormen van informatie

rechten rusten en onder welke voorwaarden je die informatie mag

gebruiken. Het schenden van rechten rondom copyright kan grote gevolgen hebben. Het is belangrijk dat makers beschermd worden,

maar sommige grote merken hebben zoveel macht en schermen hun

intellectueel eigendom zo goed af, dat kleinere partijen geen kans

meer maken. Wat vinden de leerlingen hiervan? Ook hebben de nieuwe

digitale ontwikkelingen grote gevolgen voor het milieu. Moeten we

onze eigen belangen voorop blijven stellen en doorgaan met deze

ontwikkelingen, of niet? Ga hierover met de leerlingen in gesprek.

Waarom is het voor jou belangrijk om je bewust te zijn van
fysieke en digitale copyrights?

Waarom is het voor jou belangrijk om je bewust te zijn van

fysieke en digitale copyrights? Wat vond jij de meest verrassende

informatie vandaag?

Wat vond jij de meest verrassende
informatie van deze les?

Wat gaan we vandaag doen?

Herhaling vorige lessen

GO21 Ethisch handelen I

GO 21

Ethisch handelen I 

We lezen theorieblok 1 t/m 6

Maak de opdrachten 1 t/m 4