les 6 - 5 havo - periode 2

• Aardrijkskunde
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 5

Welkom!

Als de timer is afgelopen heb je...

• Tas op de grond
• Leer- en opdrachtenboek op tafel
• Telefoon in je tas of telefoontas

Telefoon in telefoontas of eigen tas

Vandaag

- Startopdracht

- HW bespreken  §2.6 & §2.7

- Uitleg §2.8 & §2.9

- Exit ticket

Herhalingsvragen

1. Welke twee typen gebergten onderscheiden we?
2. Waarom wordt een delta juist bij zee gevormd?
3. Waarom is de golf van een tsunami juist bij de kust zo hoog?
4. Hoe heet de plek onder de aardkorst waar een aardbeving ontstaat?
5. Wat is het verschil tussen fysische en chemische verwering?

Startopdracht

• Wat?  Maken stencil startopdracht.
• Klaar? Doornemen H2

Huiswerk bespreken: 

2.6: opdr. 1,2,6

2.7: opdr. 1,2,4

Theorie §2.8 en §2.9

De opbouw van het laagland

De vorming van gebergten

Leerdoelen §2.8 en §2.9

• Hoe dragen exogene processen bij aan het ontstaan van aardverschuivingen?

• Hoe dragen endogene processen bij aan het ontstaan van breuken, vulkanen en gebergten?

Theorie §2.8

Het uiterlijk van de aarde wordt bepaald door ...

endogene processen

en 

exogene processen

Endogene processen

Exogene processen

Endogene processen:

• van binnenuit

• aardbevingen, vulkanisme, platentektoniek, gebergtevorming

• veroorzaakt door: energie in de aarde

Exogene processen:

• van buitenaf
  

• verwering, erosie, sedimentatie
  

• veroorzaakt door: zon
  

Endogene processen

Endogene processen worden aangedreven door…

de energie uit de aardkern 

▼

convectiestromen in de mantel

▼

platentektoniek

▼

gebergtevorming, vulkanisme, etc.

Exogene processen

Exogene processen worden aangedreven door…

de zon 

▼

processen in de atmosfeer

▼

hydrologische kringloop

▼

verwering, erosie, etc

Hydrologische kringloop

Motor: zon

Verdamping, condensatie, neerslag, afvoer

Zorgt voor: erosie en sedimentatie

Hydrologische kringloop

Afbraak van gebergten

van hooggebergte -> naar middelgebergte en heuvels

door exogene krachten

Jong gebergte

• Hoge pieken
• diepe, steile dalen
  

tientallen miljoenen jaren oud

Oud gebergte

• Afgeronde toppen
  

• Erosie en verwering
  
• Bewijs voor veranderde beweging platen
  

Honderden miljoenen jaren oud

Theorie §2.9

Gesteente groepen

1. Stollingsgesteente
2. Sedimentgesteente
3. Metamorf gesteente

Ontstaan

Sedimentgesteente:

• Sediment wordt afgezet door de rivier
• Sediment plakt onder druk aan elkaar
• Druk van bovenliggende sedimentpakketen

Uiterlijke kenmerken

Sedimentgesteente:

• Gelaagd
• Vaak met fossielen
• Oorspronkelijke sedimentdeeltjes kunnen zichtbaar zijn

Voorbeeld: 

Ontstaan

Stollingsgesteente:

• Magma/lava stolt 
• Basalt buiten de vulkaan
• Graniet binnen in de aardkorst

Uiterlijke kenmerken

Stollingsgesteente:

• Geen gelaagdheid
• Geen fossielen
• Mineralen zijn zichtbaar als aparte kristallen

Voorbeeld: 

Ontstaan

Metamorf gesteente:

• Onder hoge druk en/of hoge temperatuur verandert gesteente van samenstelling

Uiterlijke kenmerken

Metamorf gesteente:

• Helemaal gekristalliseerd
• Geen holtes of barsten
• Geen fossielen

Voorbeeld: 

Klei

Schalie

Schist

Leisteen

plantenresten -> veen -> bruinkool -> steenkool

Gesteentekringloop

1. van gebergte tot sediment tot gebergte
2. van magma tot basalt tot magma

Kort samengevat

Aan de slag: individueel uitwerken (Zs). Oortjes mogen.

1. Maak  H2.8: opdr. 1,6 & H2.9: opdr. 4,5.

2. Klaar? Doornemen H2.

Exit Ticket

Pak je telefoon, scan de barcode en beantwoord de drie gestelde vragen.