Les 5. periode 2 5 havo 23/24

• Aardrijkskunde
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4,5

Telefoon in telefoontas of eigen tas

Startopdracht

• Wat?  Maken stencil startopdracht.
• Klaar? Doornemen H2

Bespreken startopdracht 

Vandaag

Vorige les

 Pak je aantekeningenstencils erbij

Leerdoelen §2.7, §2.8 en §2.9

• Waar en hoe ontstaan gebergten?

• Hoe dragen exogene processen bij aan het ontstaan van aardverschuivingen?
  

• Hoe dragen endogene processen bij aan het ontstaan van breuken, vulkanen en gebergten?

2.7 De vorming van gebergten

Waar ontstaan bergen?

Waar ontstaan bergen?

1. Randen van platen als gevolg van convergentie, divergentie of transforme plaatbewegingen. Meestal convergentie. 
2. Waar vroeger platen bij elkaar kwamen

Noteer in je aantekeningenstencils

Twee soorten gebergten

1. Plooiingsgebergte

2. Breukgebergte

1. Plooiingsgebergte

- Gebergte dat ontstaat door druk in de aardkorst waarbij gesteente geplooid en opgeheven wordt. 

- Lagen sediment --> sedimentgesteente

- Lagen sedimentgesteente worden samengeperst en verbogen.

- Bijv. in de Alpen

1. Plooiingsgebergte

- Gebergte dat ontstaat door druk in de aardkorst waarbij gesteente geplooid en opgeheven wordt. 

- Lagen sediment --> sedimentgesteente

- Lagen sedimentgesteente worden samengeperst en verbogen.

- Bijv. in de Alpen

Voorbeeld: plooiingsgebergte

Andes

Himalaya

Oceanische plaat	Continentale plaat
Zwaar en dun	Licht en dik
Nazcaplaat	Zuid-Amerikaanse plaat

Continentale plaat	Continentale plaat
Ongeveer even...	...zwaar
Indische plaat	Euraziatische plaat

Convergerende platen

Voorbeeld: plooingsgebergte

Andes

Himalaya

Oceanische plaat	Continentale plaat
Zwaar en dun	Licht en dik
Nazcaplaat	Zuid-Amerikaanse plaat

Continentale plaat	Continentale plaat
Ongeveer even...	...zwaar
Indische plaat	Euraziatische plaat

2. Breukgebergte 

Dit gebergte ontstaat als langs een breuk delen van de aardkorst omhoog bewegen door subductie. 

Aardplaat beweegt twee kanten op. 

Plaat scheurt/breekt.

Deel zakt weg -> Slenk

Hoge rand -> Horst

Breukgebergten

Breukgebergten ontstaan waar twee continentale platen uiteen drijven (divergentie). Een

deel van het gebied langs de breuk komt omhoog (horst) of zakt weg (slenk).

Breukgebergten

Breukgebergten ontstaan waar twee continentale platen uiteen drijven (divergentie). Een

deel van het gebied langs de breuk komt omhoog (horst) of zakt weg (slenk).

Theorie §2.8

Het uiterlijk van de aarde wordt bepaald door ...

endogene processen

en 

exogene processen

Endogene processen

Exogene processen

Endogene processen:

• van binnenuit

• aardbevingen, vulkanisme, platentektoniek, gebergtevorming

• veroorzaakt door: energie in de aarde

Exogene processen:

• van buitenaf
  

• verwering, erosie, sedimentatie
  

• veroorzaakt door: zon
  

Endogene processen

Endogene processen worden aangedreven door…

de energie uit de aardkern 

▼

convectiestromen in de mantel

▼

platentektoniek

▼

gebergtevorming, vulkanisme, etc.

Endogene processen

Endogene processen worden aangedreven door…

de energie uit de aardkern 

▼

convectiestromen in de mantel

▼

platentektoniek

▼

gebergtevorming, vulkanisme, etc.

Exogene processen

Exogene processen worden aangedreven door…

de zon 

▼

processen in de atmosfeer

▼

hydrologische kringloop

▼

verwering, erosie, etc

Exogene processen

Exogene processen worden aangedreven door…

de zon 

▼

processen in de atmosfeer

▼

hydrologische kringloop

▼

verwering, erosie, etc

Hydrologische kringloop

Motor: zon

Verdamping, condensatie, neerslag, afvoer

Zorgt voor: erosie en sedimentatie

Hydrologische kringloop

Motor: zon

Verdamping, condensatie, neerslag, afvoer

Zorgt voor: erosie en sedimentatie

Hydrologische kringloop

Afbraak van gebergten

van hooggebergte -> naar middelgebergte en heuvels

door exogene krachten

Jong gebergte

• Hoge pieken
• diepe, steile dalen
  

tientallen miljoenen jaren oud

Theorie §2.9

Gesteentekringloop

Kort samengevat

Gesteente groepen

1. Stollingsgesteente
2. Sedimentgesteente
3. Metamorf gesteente

Schema

Ontstaan

Sedimentgesteente:

• Sediment wordt afgezet door de rivier
• Sediment plakt onder druk aan elkaar
• Druk van bovenliggende sedimentpakketen

Ontstaan

Stollingsgesteente:

• Magma/lava stolt 
• Basalt buiten de vulkaan
• Graniet binnen in de aardkorst

Uiterlijke kenmerken

Stollingsgesteente:

• Geen gelaagdheid
• Geen fossielen
• Mineralen zijn zichtbaar als aparte kristallen

Voorbeeld: 

Ontstaan

Metamorf gesteente:

• Onder hoge druk en/of hoge temperatuur verandert gesteente van samenstelling

Uiterlijke kenmerken

Metamorf gesteente:

• Helemaal gekristalliseerd
• Geen holtes of barsten
• Geen fossielen

Voorbeeld: 

Klei

Schalie

Schist

Leisteen

Dus...

Gesteentekringloop

1. van gebergte tot sediment tot gebergte
2. van magma tot basalt tot magma

Aan de slag: 

Maken opdrachten:

- Extra oefenvragen

3. Atlas nodig? Pak deze uit de kast. 

4. Klaar? Online-slagen oefenen