Thema 5 Herhaling

• Biologie
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 4

B4

Herhaling thema 5

BS 1: Ecologie

• Levensgemeenschap: alle populaties binnen een ecosysteem
• Biotische factoren: levend
• Abiotische factoren: levenloos
• Ecosysteem: begrensd gebied met wisselwerking biotische en abiotische factoren

BS 2: Relatie binnen ecosystemen: Concurrentie

Concurrentie (competitie): de strijd om voedsel, partners, ruimte of licht.

• De niche is de rol die een bepaalde populatie speelt in het geheel van relaties in een ecosysteem

BS 2: Relatie binnen ecosystemen: Coöperatie

Coöperatie (samenwerking) gebeurt tussen veel soorten: Symbiose

• Mutualisme (beide soorten voordeel)
• Commensalisme (1 soort voordeel, 1 soort geen voor- of nadeel)
• Parasitisme (1 soort voordeel, 1 soort nadeel)

BS 2: Dynamiek van een populatie

De populatiedichtheid geeft het gemiddelde aantal individuen per oppervlakte- of volume-eenheid aan.

• Te hoog: uitputting, snelle verspreiding van ziekten
• Te laag: voortplantingskansen worden sterk verkleind

Dichtheidsafhankelijke factoren zijn afhankelijk van de populatiedichtheid (predatie/parasitisme/ziekten/voedselconcurrentie). 

Dichtheidsonafhankelijke factoren worden veroorzaakt door het klimaat.

BS 2: Exoten

exoten en niche

• wanneer een exoot een nieuwe niche inneemt, is de kans groot, dat de exoot overleeft/uitbreidt
• wanneer de exoot dezelfde niche inneemt als een inheemse soort treedt concurrentie op, als de exoot wint zal hij zich kunnen handhaven/verspreiden (invasieve exoot) ten koste van de inheemse soort(en)
  

BS 5.4 Veranderende ecosystemen

Successie is een proces waarbij binnen een bepaalde tijd een zichtbare verandering in de soortensamenstelling plaatsvindt binnen een habitat. 

Op den duur ontstaat er een stabiele levensgemeenschap. Hierin blijft de soortensamenstelling gedurende een langere periode hetzelfde, dit noem je het climaxstadium.

eerste planten die zich vestigen op kale grond vormen een pionierstadium, herkenbaar aan pioniersoorten zoals klaprozen en distels.

5.4 Kenmerken van een pionierstadium

• Beperkte biodiversiteit (weinig verschillende planten- en diersoorten)
  
  
• Bodem bevat weinig plantenresten (humus), voedselarm
  
  
• Planten blootgesteld aan grote schommelingen in abiotische factoren (temperatuur, lichtintensiteit, wind)
  
  
• Meeste planten zijn eenjarig en overleven als zaadje en hebben weinig concurrentie van andere soorten

5.4 Kenmerken van successie

• Toename van biodiversiteit van zowel planten als dieren
• Er ontstaat een gelaagde begroeiing (bodembedekkers, kruiden, struiken, bomen)
• Eenjarigen worden vervangen door meerjarigen, kruiden door houtige gewassen
• De bodem verandert van humusarm naar humusrijk (voedselrijk)
• Netto toename van biomassa (door CO₂-opname)

5.4 Evenwicht

Populaties leven in evenwicht met elkaar.

Bijv.: Konijnen en planten. 

Meer konijnen -> minder planten -> minder konijnen -> planten kunnen terug groeien -> populatie konijnen stijgt weer.

Door een grote verandering (brand, ziekte, overstroming etc.) kan een evenwicht anders komen te liggen. Overgang naar andere situatie noem je het omslagpunt

Aan de slag!

Examenopgave -> vergelijkbaar met toets

Blz. 150

Opdracht 3-4-5-6