5.1 Renaissance en humanisme

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

Leerdoelen

• Je kunt uitleggen wat de Renaissance inhoudt en waardoor die in Italië ontstond.
• Je kunt uitleggen wat het veranderende mens- en wereldbeeld in de Renaissance te maken heeft met de oriëntatie op de Klassieke Oudheid.
• Je kent de ideeën van enkele humanisten en Renaissance- kunstenaars en hun bijdrage aan een nieuw mens- en wereldbeeld.

Kenmerkende aspecten

• Het veranderende mens- en wereldbeeld van de Renaissance en het begin van de hernieuwde wetenschappelijke belangstelling.
  
• De hernieuwde oriëntatie op het erfgoed van de Klassieke Oudheid.
  

Waaraan denk je bij de Renaissance?

Renaissance in Italië

• In Noord- Italië was de internationale handel al vroeg in de late M.E. op gang gekomen.
• Hierdoor waren veel rijke handelaren die prachtige huizen lieten bouwen en kunst konden kopen. (schilderijen, beelden enz.)
• Dat de Renaissance dus in Italië begon is niet zo raar, daar was voldoende geld en er was Klassiek erfgoed aanwezig.
• Daarnaast haalden handelaren veel klassieke boeken en kunstwerken vanuit het Midden- Oosten naar Italië.

Renaissance in Italië

• De rijke handelaren genoten van hun rijke leven, ze besteedden veel geld aan kunst en klassieke werken.
• Dat gold evenzeer voor hoge geestelijken, die vaak afstamden van hoge adel, zij leefden (en gedroegen) zich vaak als vorsten.
• De kerk streefde ook naar wereldlijke macht en wilde dat hun kerken ook werden verfraaid door de beste kunstenaars. 
• Kunstenaars als Michelangelo, Da Vinci, Rafaël, Donatello en Botticeli gingen ook werken signeren, niet langer waren de kunstenaars anoniem.

Leonardo da Vinci

Mona Lisa

Michelangelo

Rafael

Examenvraag

Met dit schilderij van Ghirlandaio kun je de heroriëntatie op de klassieke
oudheid en het veranderde mensbeeld van de Renaissance illustreren. 

2p  Toon dit aan door:

• een element uit het schilderij te noemen dat aansluit bij de heroriëntatie op de klassieke oudheid en 
• een element uit het schilderij te noemen dat aansluit bij het
  veranderende mensbeeld van de Renaissance.

Antwoord

maximumscore 2

Kern van een juist antwoord is:

• Ghirlandaio schildert vormen uit de klassieke oudheid zoals bijvoorbeeld de zuilen/de triomfboog, wat past bij 'de heroriëntatie op het erfgoed (de vormentaal) van de klassieke oudheid' 1

• Ghirlandaio geeft zichzelf een belangrijke plaats in het schilderij / beeldt de personen op het schilderij af als (herkenbare) individuen, wat past bij het nieuwe mensbeeld van de Renaissance (waar de kunstenaar niet langer anoniem is / waar individualiteit wordt

nagestreefd) 1

Humanisme

• De kennis die er was en de leer van de kerk werd ter discussie gesteld door schrijvers en filosofen.
  
• Deze geleerden hoopten met discussie en onderzoek de wereld beter te begrijpen. Deze levenshouding heet het Humanisme.
• Sommige humanisten besloten om het menselijk lichaam te onderzoeken, hierdoor kregen ze meer inzicht in de werking van het menselijk lichaam.
• Naast Klassieke werken gingen deze Humanisten ook uit van hun eigen kennis.

Humanisme

• De kerk stimuleerde nieuwe kennis, zolang deze kennis niet inging tegen de kerkelijke leer.
• De Middeleeuwse denkwereld was er vooral op gericht om een leven na de dood te verkrijgen. Hiervoor moesten ze zo vroom mogelijk op aarde leven.
• De rijke burgerij ontwikkelde in de 15e en 16e eeuw een andere levensstijl, het leven op aarde werd belangrijker dan het leven na de dood.
• Memento mori (ME) vs Carpe Diem (Renaissance)

Humanisme

• Erasumus leverde kritiek op de kerk. Volgens Erasmus basseerde de kerk zich op de een verkeerde Bijbelvertaling (de Vulgaat).
  
• Erasmus ging aan de hand van de oudste Griekse en Latijnse teksten een wetenschappelijke Bijbelvertaling maken.
  
• Gaandeweg ontdekte Erasumus vertaalfouten in de Vulgaat.
  
• Hierdoor werd de Kerk in problemen gebracht, want die had immers hun ideeën gebaseerd op de Vulgaat. 
• Kloppen dan de regels die Kerk had opgesteld nog wel?

Leerdoelen

• Je kunt uitleggen wat de Renaissance inhoudt en waardoor die in Italië ontstond.
• Je kunt uitleggen wat het veranderende mens- en wereldbeeld in de Renaissance te maken heeft met de oriëntatie op de Klassieke Oudheid.
• Je kent de ideeën van enkele humanisten en Renaissance- kunstenaars en hun bijdrage aan een nieuw mens- en wereldbeeld.