lesbrief Europa samengevat

• Economie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 5

H1 Europa: De economie is internationaal

• Oorzaken internationale handel
• Internationale concurrentiepositie
• Vrijhandel en protectionisme
• Betalingsbalans!

Open of gesloten economie?

In een open economie is er veel internationale 

handel: import en export maken een relatief 

groot deel uit van de economie / het BPP.

In een gesloten economie is er weinig 

internationale handel: import en export maken 

een relatief klein deel uit v.d. economie / het BPP.

Waarom is er internationale handel?

Belangrijke oorzaken waarom landen zich specialiseren:

• de natuurlijke omstandigheden (klimaat, grondstoffen)
• de loonkosten per product en de kwaliteit van de producten
• de infrastructuur
• stabiliteit

Concurrentievoordeel door

Innovatie                                                   --> hoge arbeidsproductiviteit

                                                                        --> hoge kwaliteit

Infrastructuur                                          --> lagere productiekosten

Stabiliteit                                                  --> meer investeringen

                                                                      --> minder productieverlies

                                                                      --> minder kosten

                                         

Rekenen met wisselkoers

vb. opgave DKR 1 = € 0,13

Een bos tulpen kost € 10 - hoeveel DKR is dat?

Lastig --> moet je met 0,13 vermenigvuldigen of delen?

DKR > Euro

€ 10 moet in DKR gemeten dus ook meer zijn.

€ 10 x 0,13 = DKR 1,30 <-- is minder, dus klopt niet

€ 10 / 0,13 = DKR 76,92 <-- is meer, dus klopt

Bos tulpen van € 10 omrekenen naar DKR?  

Bij DKR 1 = € 0,50 zie je dat 1 DKR is 2 x € 0,50

Rekenen met wisselkoers

vb. opgave DKR 1 = € 2

Een bos tulpen kost € 10 - hoeveel DKR is dat?

Lastig --> moet je met 2 vermenigvuldigen of delen?

DKR < Euro

€ 10 moet in DKR gemeten dus ook minder zijn.

€ 10 x 2 = DKR 20 <-- is meer, dus klopt niet

€ 10 / 2 = DKR 5 <-- is minder, dus klopt

Bos tulpen van € 10 omrekenen naar DKR?  

Bij DKR 1 = € 0,50 zie je dat 1 DKR is 2 x € 0,50

Rekenen met wisselkoers

Andere manier: neem makkelijke getallen als voorbeeld:

€ 1 = $ 2

Hoeveel $ is een bos bloemen van € 10?

$ is twee keer zoveel als € dus vermenigvuldig met twee!

Als € 1 = $ 0,73 --> vermenigvuldig met 0,73

Rekenen met wisselkoers

Andere manier: neem makkelijke getallen als voorbeeld:

€ 1 = $ 2

Hoeveel € is een t-shirt van $ 10?

€ is helft van $ dus deel door twee!

Als € 1 = $ 0,73 --> deel door 0,73

Vrijhandel & protectie

Bij vrijhandel zijn er geen handelsbelemmeringen: 

er mag vrij gehandeld worden met het buitenland.

Voordelen:

 - vergroot de concurrentie --> efficiënter produceren --> lagere productiekosten --> lagere prijzen --> goed voor consument 

- leidt tot specialisatie en internationale arbeidsverdeling --> lagere kosten en/of betere kwaliteit --> meer welvaart.

- export --> grotere afzetmarkt --> meer productie --> meer werkgelegenheid

Vormen van protectie

Protectie is het beschermen van binnenlandse bedrijven tegen buitenlandse concurrentie door bijv.

Exportsubsidies voor binnenlandse producenten

• Importheffingen (invoerrechten) op buitenlandse producten
• Importquota (maximum hoeveelheid)
• Importvoorschriften (strenge eisen)
• 
  

argumenten vóór protectionistische maatregelen:

• infant industry
• werkgelegenheid
• antidumping (onder kostprijs --> nieuw afzetgebied)
• beschermen strategische sectoren
• sociale en milieuredenen

Vrijhandelsverdragen?

• afschaffen importheffingen en - quota
• harmoniseren regels
• beschermen van investeringen van bedrijven (infant industry en anti-dumping) 

De betalingsbalans

€

$ £ ¥

De betalingsbalans

€

Op de lopende rekening van de betalingsbalans worden de geldstromen als gevolg van internationale handel weergegeven. 

Goederenexport en -import zijn grootste deel lopende rekening.

Als NL voor € 11 miljard euro aan bloemen exporteert, komt er op de lopende rekening een ontvangst van € 11 miljard te staan.

De betalingsbalans

$ 

Op de lopende rekening van de betalingsbalans worden de geldstromen als gevolg van internationale handel weergegeven. 

Goederenexport en -import zijn grootste deel lopende rekening.

Als NL voor € 3 miljard euro aan iphones importeert, komt er op de lopende rekening een uitgave van € 3 miljard te staan.

De betalingsbalans

Import leidt tot uitgaven (op de betalingsbalans)

Export leidt tot inkomsten (op de betalingsbalans)

€

$ £ ¥

De betalingsbalans

€ 890 miljard

export > Import   -->   ontvangsten > uitgaven   

-->  overschot op de lopende rekening van de betalingsbalans.

--> concurrentiekracht

€ 834 miljard

De betalingsbalans

€ 800 miljard

export < import   -->   ontvangsten < uitgaven   

-->  tekort op de lopende rekening van de betalingsbalans.

€ 900 miljard

De betalingsbalans

€ 800 miljard

Inflatie --> export duurder --> internationale concurrentiepositie slechter --> minder export --> minder ontvangsten --> tekort op betalingsbalans stijgt / overschot daalt

€ 900 miljard

H2: Samenwerken in Europa

Ik kan:

1. De Europese Green Deal en voordelen van samenwerken uitleggen, aantonen dat meeliftersgedrag mogelijk is en met voorbeelden uitleggen waarom meeliftersgedrag een vorm is van een extern effect, voorspellen wat de uitkomst is van een gevangenendilemma.

2. Voordelen van samenwerken noemen, uitleggen hoe in een gevangenendilemma individuele of collectieve belangen worden geschaad, positieve en/of negatieve externe effecten beschrijven, het nut van collectieve dwang (sociale normen en contracten) verduidelijken, uitleggen hoe zelfbinding de ander kan beïnvloeden.

Gevangendilemma

• Goed uitleggen dominante strategie
• Gevangenendilemma? --> niet optimale uitkomst
• Bindende afspraak

Wat weet je van de Green Deal?

https://commission.europa.eu/strategy-and-policy/priorities-2019-2024/european-green-deal_nl

Drie redenen waarom landen samenwerken

- minder kans op conflicten en oorlogen

- bevorderen internationale handel

- bepaalde problemen beter samen op te lossen

Extern effect = bijkomend effect van productie en consumptie dat niet in de prijs van het product is opgenomen

Hoofdstuk 3: Het stabiliteits- en groeipact en de ECB 

§ 3.1 Overheidstekort en overheidsschuld en §3.2 Stabiliteits- en groeipact

Ik kan

1. Het verschil tussen overheidstekort en overheidsschuld uitleggen.

2. De afspraken in het groei- en stabiliteitspact v.d. EMU uitleggen. 

3. Uitleggen waar de belangrijkste inkomsten van de overheid uit bestaan.

4. Van o.a. overheidstekort en overheidsschuld vaststellen of het een stroomgrootheid of een voorraadgrootheid betreft.

Overheidstekort en staatsschuld

Stel:

                                      2020:                        2021:                       2022:

Ontvangsten:    € 5 miljard              € 6 miljard                 € 6,5 miljard

Uitgaven:             € 5,5 miljard          € 6,7 miljard             € 7,1 miljard

Tekort:                   € 0,5 miljard          € 0,7 miljard             € 0,6 miljard

Schuld:                 € 0,5 miljard           € 1,2 miljard             € 1,8 miljard

Groei- en stabiliteitspact: tekort max 3% BBP en schuld max 60% BBP

Overheidstekort en staatsschuld

Stel:

                                      2020:                        2021:                       2022:

Ontvangsten:    € 5 miljard              € 6 miljard                 € 6,5 miljard

Uitgaven:             € 5,5 miljard          € 6,7 miljard             € 7,1 miljard

Tekort:                   € 0,5 miljard          € 0,7 miljard             € 0,6 miljard

Schuld:                 € 0,5 miljard           € 1,2 miljard             € 1,8 miljard

voorraadgrootheid

stroomgrootheden 

Inkomsten overheid

<-- directe belastingen

<-- indirecte belastingen

o.a. dividend NS, Schiphol -->

Uitgaven overheid

<-- vb. 'overdrachtsuitgaven': 

géén tegenprestatie 

vb.  'overheidsbestedingen' (consumptie en investeringen): wél tegenprestatie 

inzet productiefactoren

<--

Hoofdstuk 3: Het stabiliteits- en groeipact en de ECB 

§ 3.3 Waarom het stabiliteits- en groeipact? 

Ik kan

1.  De drie belangrijkste redenen noemen voor het beperken van het overheidstekort en de staatsschuld. 

1.  Oplopen inflatie

2. Stijging rente

3. Andere overheidstaken in gevaar

verband overheidstekort - inflatie

overheidstekort

uitgaven > ontvangsten

veel vraag

veel productie

vraag > productiecapaciteit

prijzen stijgen

Verband grote overheidstekorten - stijgende rente

Verband grote overheidstekorten - stijgende rente

minder bedrijfsinvesteringen en particuliere consumptie

Verband grote overheidstekorten - stijgende rente

minder bedrijfsinvesteringen en particuliere consumptie

minder geld voor onderwijs,

zorg, milieu, veiligheid etc.

Hoofdstuk 3: Het stabiliteits- en groeipact en de ECB 

ß 3.4 Conjunctuur en begrotingsbeleid 

Ik kan

1.  Kenmerken van hoog- en laagconjunctuur noemen

2. Kenmerken van anti-cyclisch begrotingsbeleid noemen 

3. De gevolgen van anti-cyclisch begrotingsbeleid op het overheidstekort noemen.

Hoofdstuk 3: Het stabiliteits- en groeipact en de ECB 

§ 3.5 Automatische conjunctuurstabilisatoren

Ik kan

1.  Automatische conjunctuurstabilisatoren noemen

2. Uitleggen hoe automatische conjunctuurstabilisatoren de conjunctuurgolf afzwakken 

§ 3.7 Europese Centrale Bank 

De Europese Centrale Bank (ECB) is de centrale bank van de 

Economische en Monetaire Unie (EMU). Het is tevens één van 

de zeven instellingen van de Europese Unie. 

De voornaamste taak van de ECB is het monetair beleid. Doel: het behouden van de prijsstabiliteit in de eurozone --> inflatie 2% <-- handhaven koopkracht v.d. euro.

De ECB heeft geen directe invloed op stijgende prijzen maar zij hebben wel een instrument om de inflatie indirect te beïnvloeden. Dat is de rente. De rente werkt als het gas- of rempedaal van de economie. 

Europese Centrale Bank 

Andere taken van de ECB zijn:

- uitgifte van bankbiljetten en munten

- verantwoordelijkheid voor het betalingsverkeer

- toezichthouder van banken 

- 'bank van banken' 

Als ECB rente verhoogt, wordt het voor banken als ING en Rabobank, duurder om te lenen. Zij zullen daarom ook hun rentetarieven verhogen --> rente op de geldmarkt stijgt