Fracturen ouderen; risicofactoren en behandeling

• Verpleging en verzorging
• MBO
• Studiejaar 2,3

Fracturen bij ouderen

risicofactoren en behandeling

Wat ik graag over fracturen
(bij ouderen) zou willen
weten is....

Valincidenten en breuken

1 op de 3 ouderen valt minstens één keer per jaar. Ongeveer 10% van deze vallen zorgt voor lichamelijke schade, zoals hoofdletsel of een gebroken heup. 

In 2021 bezochten 105.000 ouderen een SEH na een val. 

Meer dan één op drie ouderen werd vervolgens opgenomen in het ziekenhuis (36.200 ouderen).

5.209 ouderen overleden door een val.

Bronnen: 

- https://www.umcg.nl/-/vallen-ouderen

- https://www.verenso.nl/magazine-november-2021/no-5-november-2021/wetenschap/met-een-heupfractuur-op-de-geriatrische-revalidatie

65 jr en ouder

Nog meer cijfers

Jaarlijks breken meer dan 80.000 patiënten >50 jr een bot. 

In 80% is een fractuur het gevolg van een val of een kleiner trauma. 

17.500 patiënten per jaar in Nederland breken hun heup, vrijwel allemaal ouderen.

Bronnen:

- https://www.loketgezondleven.nl/gezondheidsthema/gezond-en-vitaal-ouder-worden/valpreventie/cijfers-en-feiten 

- https://richtlijnen.nhg.org/standaarden/fractuurpreventie#volledige-tekst-tussenevaluatie-bepaling-fractuurrisico

Bron: Teksthttps://www.vzinfo.nl/letsels/leeftijd-en-geslacht/ongevalsletsel#prive-ongeval

Bron: https://richtlijnen.nhg.org/standaarden/fractuurpreventie#volledige-tekst-tussenevaluatie-bepaling-fractuurrisico

Risicofactoren vallen;
persoonsgebonden

• beperkte lichamelijke mogelijkheden, verminderde lenigheid.

• cognitieve achteruitgang (bijvoorbeeld dementie) en psychische problemen (bijvoorbeeld depressie).

• geneesmiddelengebruik, vooral slaap- en kalmeringsmiddelen.

• minder reactievermogen, evenwicht en spierkracht.

• risicoverhogend gedrag, zoals te snel opstaan, te weinig beweging en haasten.

• slecht zicht en gehoor.

• specifieke ziekten, zoals artrose, CVA (Cerebrovasculaire aandoeningen), de ziekte van Parkinson, orthostatische hypertensie (het dalen van de bloeddruk bij het opstaan vanuit liggende of zittende houding).

Risicofactoren vallen;
omgeving

• Inrichting van de woning: onvoldoende verlichting, drempels, losse kleedjes.

• Problemen met (hulp)middelen: gladde schoenzolen, slecht onderhouden rollator, boodschappentas zonder wielen.

• Openbare ruimte ongelijke bestrating, slechte straatverlichting, blokkades.

Osteoporose ('botontkalking')

'Afname van kwantiteit en kwaliteit van de botmassa; minder botmassa en de aanwezige botmassa is minder verkalkt.

1/5 van de vrouwen ouder dan 55 jr heeft osteoporose

Geen symptomen, totdat er complicaties optreden.

              - (vrijwel) spontane breuken

              - inzakking van wervels --> beklemming van zenuwen

Osteoporose (oorzaken)

Primaire botontkalking: ouderdom (i.c.m. hormonale verandering), familiair of onbekend

Secundaire botontkalking: door andere aandoening, bijv. reumatoïde artritis, diabetes mellitus, schildklierafwijkingen, bijnierschorsafwijking (Cushing).  

Risicofactoren

Leeftijd

Postmenopauzale vrouwen (vermindering van oestrogeen)

Medicatiegebruik; met name corticosteroiden (prednison)

Weinig beweging (vooral ook in jongere jaren)

Vit. D en/ of calciumtekort

Andere ziekten, zoals te snel werkende bijschildklier, DM en anorexia nervosa

Osteoporose (diagnostiek)

Röntgenfoto

- Breuken / inzakkingen zichtbaar maken

- Indicatie voor kwantiteit van bot

Botdichtheidsmeting (DXA-scan)

- Kwaliteit van bot meten

Bloedonderzoek

- Vitamine D

D(E)XA-                                                                   scan                                                                                                 

De T-score is de afwijking van de meting ten opzichte van de referentiewaarde voor jongvolwassenen uitgedrukt in standaarddeviaties (SD). De Z-score is de afwijking van de meting ten opzichte van de geslachtsspecifieke referentiewaarden voor de leeftijdsgenoten.

Osteoporose (behandeling)

Medicatie

- pijnstillers

- SERM’s (selectieve oestrogeen-                                                                                                 receptor modulatoren)

- Bijschildklierhormonen (stimuleert                                                                                         heropname calcium in de nieren)

- Vitamine D3

- Calcium

- Bisfosfonaten (vermindering botafbraak door osteoclasten)

- Andere medicatie, die botvorming stimuleert

Gezonde levensstijl

- goede voeding (m.n. vit D, calcium)

- voldoende buitenlucht (vit. D)

- voldoende lichaamsbeweging

- niet roken, matig met alcohol en caffeïne

Valpreventie/ valtraining 

- fysiotherapeut

Wat is de medische naam voor een gebroken heup?

1. femurfractuur
2. collumfractuur
3. antebrachium-fractuur
4. patellafractuur

Collumfractuur

Gemiddelde leeftijd van een patiënt met een gebroken heup is 84 jaar. Voornaamste oorzaak: (normale) botontkalking.

Symptomen/ kenmerken
heupfractuur

- pijn in de lies;

- een bult (zwelling) en blauwe plek (bloeduitstorting) op uw heup;

- een korter been 

- een been dat naar buiten is gedraaid

- verlies van steun- en loopfunctie

Symptomen

- pijn in de lies;

- een bult (zwelling) en blauwe plek (bloeduitstorting) op uw heup;

- een korter been

- een been dat naar buiten is gedraaid

- verlies van steun- en loopfunctie

Wat is/ zijn de meest voorkomende behandeling(en) van heupfracturen?

Er zijn 3 operaties mogelijk:

- We zetten de breuk vast met schroeven, een plaat of een pen. U houdt hiermee uw eigen heupkop.

- Kophalsprothese: de heupkop vervangen we door een prothese.

- Totale heupprothese: de heupkom en de heupkop vervangen we door protheses. Dit wordt ook wel een 'nieuwe heup' genoemd.

- Voor patiënten die heel kwetsbaar zijn, is een operatie niet altijd de beste keuze. Bij deze patiënten kunnen we ervoor kiezen om niet te opereren. Deze keuze maken we samen met de patiënt en zijn of haar naaste. Deze behandeling heeft als doel om comfort en pijnstilling te geven. 

Behandeling

Operatie:

- Fixatie eigen bot met schroeven, een plaat of een pen.

- Kophalsprothese: de heupkop wordt vervangen door een prothese.

- Totale heupprothese: de heupkom en de heupkop wordt vervangen door protheses.

Bij patiënten die heel kwetsbaar zijn wordt er soms voor gekozen om niet te opereren. De behandeling heeft dan als doel om comfort en pijnstilling te geven. Heup herstelt niet meer. 

Prognose

Van de bijna 18.000 patiënten per jaar (bron RIVM) krijgt 43% procent complicaties, zoals decubitus, delier, longontsteking en wondinfecties.  Één op de drie overlijdt in het eerste jaar na opname. Door de hogere leeftijd zijn ze bovendien kwetsbaarder voor zorggerelateerde schade: 8% van de oudere patiënten met een heupfractuur loopt schade op die potentieel vermijdbaar is.

Bron: https://www.nivel.nl/nl/nieuws/gebroken-heup-aanslag-op-oudere-patient

Van elke 100 patiënten die geopereerd worden, krijgen er 40 patiënten complicaties. Patiënten raken bijvoorbeeld verward of krijgen een blaasontsteking.

Een gebroken heup is vaak een teken van kwetsbaarheid (lichaam is in slechte conditie). Bij ouderen die kwetsbaar zijn, is een gebroken heup heel ernstig, mogelijk zelfs levensbedreigend.

Kwetsbare mensen die ouder zijn dan 85 jaar en andere aandoeningen hebben, overlijden vaak binnen 1 jaar.