KA 14: - de opkomst van de stedelijke burgerij - en de toenemende zelfstandigheid van steden

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 4

KA 14: de opkomst van de stedelijke burgerij - en de toenemende zelfstandigheid van steden

Kenmerken

Verkorte versie:  De opkomst van de stedelijke burgerij

Tijdvak: Tijd van Steden & Staten

Jaartallen: 1000-1500

Periode: Middeleeuwen

Samenleving: Landbouwstedelijke samenleving

Invalshoek: politiek, sociaal, economie

Mindmap: stadsrechten (privileges), burgerschap, grote sociale verschillen, gilden

Document: Het stadsrecht van 's-Hertogenbosch stamt uit het jaar 1184. Daarmee behoort het tot de oudste stadsrechten van de Nederlanden. Het betreft een overeenkomst tussen de poorters van deze handelsnederzetting, enkele voorname lokale edelen en de hertog van Brabant.

Gebeurtenis: De opstand van de Ciompi (1378). Op 22 juni 1378 kwam de popolo minuto, de arme bevolkingsgroep van de stad Florence, in opstand tegen de popolo grasso, de welgestelde burgers. De opstand van de Ciompi geldt als een van de belangrijkste sociale opstanden in de Middeleeuwen. 

Persoon: Jacob van Artevelde (1290 – 1345) was een Vlaams volksleider en staatsman. Hij behoorde als lakenkoopman, makelaar en bezitter van uitgestrekte eigendommen tot de gegoede burgerij in Gent. Jacob van Artevelde werd vooral bekend als Gents opstandelingenleider. Toen Frankrijk vanwege de Honderdjarige Oorlog met Engeland al diens bezette gebieden verbood handel te drijven met de Engelsen, ging van Artevelde tegen deze bevelen in en hervatte de wolhandel met Engeland. 

Leerdoelen

• De leerling kan beschrijven op welke wijze boeren en burgers vrijer worden door de opkomst van steden. 
  
• De leerling kan politieke en economische voorbeelden van stadsrechten benoemen.
• De leerling kan het stadsbestuur van een middeleeuwse stad beschrijven.
• De leerling kan een uitleg geven van de begrippen: schout & schepenen, patriciërs en gilden.
• De leerling kan uitleggen hoe steden een nieuwe machtsfactor gaan vormen.

Vragen van betekenis

Is vrijheid de motor van economische groei?

In de economie leren we dat vrijheid - zoals vrije handel en markt - zorgt voor economische groei. Maar als we naar de geschiedenis kijken, zien we veel regels en afspraken in de handel. Steden, gilden en zelfs grote bedrijven reguleren hun activiteiten om de concurrentie te beheersen. Dus, als we kijken naar succesverhalen uit het verleden, lijkt het alsof te veel vrijheid problemen veroorzaakt, maar gecontroleerde vrijheid werkt juist heel goed. Wat is dan eigenlijk de 'motor' achter economische groei? Is het vrijheid, die kansen biedt maar ook risico's met zich meebrengt? Of is het controle, die naast vrijheid ook bescherming biedt en zorgt dat niet iedereen verliest in de economie?

Test jezelf

Leg uit welke twee kenmerkende aspecten uit de middeleeuwen bij bron 3 passen. (4pt)

a. Dit schilderij is een voorbeeld van de trots van de stedelijke burgerij. Toon dit aan met behulp van twee elementen uit het schilderij. (2pt)
b. Welk gilde zal opdracht hebben gegeven voor dit schilderij? (1pt)
c. Welk twee kenmerkende aspecten passen bij dit schilderij? (2pt)