les 15

• Nederlands
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 3

Grammatica

lijdende en bedrijvende zin

Welkom!

Ga rustig zitten, pak je leesboek en start met lezen!

De acht werkwoordstijden 

1 . onvoltooid tegenwoordige tijd - ott                               zij lacht

2. onvoltooid verleden tijd - ovt                                             zij lachte

3. voltooid tegenwoordige tijd - vtt                                      zij heeft gelachen

4. voltooid verleden tijd - vvt                                                   zij had gelachen

5. onvoltooid tegenwoordige toekomende tijd - ottt  zij zal lachen

6. voltooid tegenwoordige toekomende tijd - vttt     zij zal gelachen hebben

7. onvoltooid verleden toekomende tijd - ovtt             zij zou lachen

8. voltooid verleden toekomende tijd - vvtt                   zij zou gelachen hebben

3 stappen

Je vindt de ww-tijden in drie stappen:

1. tegenwoordige tijd (tt) of verleden tijd (vt)?                 --> je kijkt naar de pv

• zij lacht (tt)      - zij lachte (vt)

2. onvoltooide tijd (ot) of voltooide tijd (vt)?                     --> hww hebben / zijn

• zij lacht (ott)       - zij heeft gelachen (vtt)

3. wel of niet toekomende tijd                                                 --> hww zullen

• zij zal lachen  - zij zou lachen - zij zal / zou gelachen hebben            
  

            (ottt)                     (ovtt)                   (vttt) / (vvtt)

Stap 1: tt of vt

Hoe zou je dit kunnen zien?

• Kijk naar de persoonsvorm                                                                         - Ik loop naar school.       tegenwoordige tijd (tt)                  

       - Ik liep naar school.         verleden tijd (vt)

        - Ik heb piano gespeeld.  tt

        - Ik had piano gespeeld.  vt

Stap 1: tt of vt

Hoe zou je dit kunnen zien?

• Kijk naar de persoonsvorm                                                                         - Ik loop naar school.       tegenwoordige tijd (tt)                  

       - Ik liep naar school.         verleden tijd (vt)

        - Ik heb piano gespeeld.  tt

        - Ik had piano gespeeld.  vt

stap 2: voltooid of onvoltooid?

• Hebben / zijn + voltooid deelwoord  (vd)                                          Dus: Staat er een vd in de zin met een vorm van het hulpwerkwoord (hww) hebben of zijn?                                                  JA = voltooide tijd                                      NEE= onvoltooide tijd      -Ik heb gedanst. = voltooide tijd  (hww hebben)                               -Het tasje is gestolen. = voltooide tijd (hww zijn)                                                                                

stap 3: toekomende tijd

• Staat er een vorm van zullen in de zin? 
• JA --> toekomende tijd
• NEE --> geen toekomende tijd

Let op: Morgen doe ik de was. Toekomende tijd?

Geen toekomende tijd omdat er geen vorm van zullen in staat.

Noteer de tijd

Heeft u al eens een kijkje genomen op rabobank.nl/sparen?

In het volgende overzicht ziet u uw saldo.

Zou je niet eens aan je huiswerk beginnen?

Had je de tijd van de vorige zin goed genoteerd?

Nee, ik zal er nog eens goed naar kijken.

Dat zou ik al meteen hebben moeten doen.

Ik zat er even helemaal doorheen met die tijden van de zin.

Noteer de tijd

Heeft u al eens een kijkje genomen op rabobank.nl/sparen?         [vtt]

In het volgende overzicht ziet u uw saldo.                                               [ott]

Zou je niet eens aan je huiswerk beginnen?                                           [ovtt]

Had je de tijd van de vorige zin goed genoteerd?                                 [vvt]

Nee, ik zal er nog eens goed naar kijken.                                                   [ottt]

Dat zou ik al meteen hebben moeten doen.                                            [vvtt]

Ik zat er even helemaal doorheen met die tijden van de zin.            [ovt]

Lijdend en bedrijvend

Lijdend: passieve zin

Bedrijvend: actieve zin

Van bedrijvend naar lijdend

• Het lijdend voorwerp wordt onderwerp;
• Het onderwerp wordt bijwoordelijke bepaling die begint met door;
• In het gezegde komt een vorm van het hulpwerkwoord worden of zijn te staan.
  
• Als een bedrijvende zin in de onvoltooide tijd staat, moet je in de lijdende zin het hulpwerkwoord worden gebruiken. 
• Als je een bedrijvende zin in de voltooide tijd omzet in een lijdende zin, moet je het hulpwerkwoord zijn gebruiken. 
• Als je zinnen omzet van de bedrijvende vorm naar de lijdende vorm of andersom moet de tijd van de zin hetzelfde blijven.

Stappenplan

1. Maak van het onderwerp een lijdend voorwerp
2. Zet vóór het (nieuwe) onderwerp 'door'
3. Maak van een zelfstandig werkwoord een voltooid deelwoord (in een voltooide zin is dit al zo)
4. Bepaal de tijd van de zin
   
5. Voeg een vorm van worden toe als hulpwerkwoord (onvoltooide zin) of zijn (voltooide zin)

• Maak van het onderwerp een lijdend voorwerp 
• Zet vóór het (nieuwe) onderwerp 'door' 
• Maak van een zelfstandig werkwoord een voltooid deelwoord (in een voltooide zin is dit al zo) 
• Voeg een vorm van worden toe als hulpwerkwoord (onvoltooide zin) of zijn (voltooide zin)

Bedrijvend (actief)

De hond eet een worst

Lijdend (passief)

De worst wordt door de hond gegeten

Bedrijvend (actief)

Liverpool heeft FC Barcelona in een zinderende wedstrijd verslagen.

Lijdend (passief)

FC Barcelona is door Liverpool in een zinderende wedstrijd verslagen.

Lijdend of bedrijvend?

Noteer of de zinnen in de lijdende of de bedrijvende vorm staan en zet daarna de zin om in de andere vorm.

1. In tomaten is door wetenschappers een natuurlijk medicijn geproduceerd;
2. Het Nederlands elftal heeft in 1988 het EK voetbal voor het eerst en voor het laatst gewonnen door;
3. Bewerkt vlees wordt door de Wereldgezondheidsorganisatie toegevoegd aan de lijst van kankerverwekkende stoffen;

Huiswerk

Opdracht 1, 2, 3 (blz. 73)

+ 

Oefenboek 29/30/31