Hoofdstuk 7 - les 2

• Nederlands
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 2

Welkom bij Nederlands

• Lezen (20 minuten)
• Werkwoordstijden, bedrijvende en lijdende zinnen, werkwoordsoorten
• Werken aan weektaak 

bedrijvende en lijdende vorm

Zinnen hebben twee vormen: de bedrijvende en de lijdende vorm. 

In de bedrijvende vorm doet het onderwerp iets in de zin; het onderwerp is bedrijvig. 

In de lijdende vorm ondergaat het onderwerp iets; het onderwerp lijdt. 

Hier doet het onderwerp actief iets!
Iemand doet dus iets!  

1. De juf kijkt het huiswerk van de leerlingen na.

2. De juf heeft het huiswerk van de leerlingen nagekeken.

Hier ondergaat het onderwerp een handeling.

Iets wordt door iemand gedaan! 

1. Het huiswerk van de leerlingen wordt door de juf nagekeken. 

2. Het huiswerk van de leerlingen is door de juf nagekeken.

Bedrijvende vorm (actief)

Lijdende vorm (passief)

Lijdende vorm

De hond| wordt | door Jara | uitgelaten.

• De hond is het onderwerp
  
• De hond ondergaat iets: hij wordt uitgelaten.
  
• Lijdend

Bedrijvende vorm

Jara| laat | de hond | uit

• Jara is het onderwerp
  
• Jara doet iets in deze zin: Ze laat de hond uit
  
• Bedrijvend

Omzetten lijdend->bedrijvend

• De doorbepaling wordt het onderwerp.
• Het onderwerp wordt LV.
• Haal uit het gezegde de vorm van 'worden' of 'zijn' weg.

Bijvoorbeeld: De poster wordt opgehangen door de leerling.

Zinnen veranderen

Bedrijvende vorm                             Lijdende vorm

1. Lijdend voorwerp      wordt      onderwerp

Zinnen veranderen

Bedrijvende vorm                             Lijdende vorm

1. Lijdend voorwerp      wordt       onderwerp

2. persoonsvorm           wordt        worden + vd / zijn + vd

Zinnen veranderen

Bedrijvende vorm                             Lijdende vorm

1. Lijdend voorwerp      wordt       onderwerp

2. persoonsvorm           wordt        worden + vd / zijn + vd

3. onderwerp                   wordt        'door ...'

Werkwoordsoorten

Voltooid en onvoltooid

Naast TT en VT is de zin ook voltooid of onvoltooid

Iets is voltooid (klaar) als er een vorm van 'hebben' of 'zijn' in de zin staat, dat is dan een hulpwerkwoord.

Geen 'hebben' of 'zijn'? --> onvoltooid!

- Ik ben naar school gefietst > VTT (ben = vorm van 'zijn', gefietst = TT)

- Ik fietste naar school > OVT (geen hebben/zijn, fietste = VT)

Wat is wat ook alweer?

Zelfstandig werkwoord (ZWW)

- het belangrijkste werkwoord uit de zin (heeft betekenis)

- altijd maar 1

- kun je niet weglaten

Hulpwerkwoord (HWW)

- helpt andere werkwoorden, heeft geen betekenis

- kunnen er meer zijn

- kun je weglaten

Vaak bij een wg!

Hulpwerkwoord

Om het infinitief en het voltooid deelwoord te kunnen gebruiken in een zin, is een hulpwerkwoord nodig. 

Bijvoorbeeld: hebben, zijn, worden, zullen, willen, kunnen, moeten.

Jan heeft gefietst.

Jan zal hard fietsen.

hww = heeft, zww = gefietst

hww = zal, zww = fietsen

      Kijk in een zin naar het belangrijkste werkwoord ( = hoofdwerkwoord). 

Is het een zww of een kww? De rest is dan hww!

1. zelfstandig werkwoord (zww)

2. koppelwerkwoord (kww)

3. hulpwerkwoord (hww)

ZWABBELS

ZWABBELS

De koppelwerkwoorden (op 3 na, maar die komen niet veel voor)

Zijn, Worden, Blijven, Blijken, Lijken, Schijnen, 

Heten, Dunken, Voorkomen

Een koppelwerkwoord koppelt het onderwerp aan een naamwoordelijk deel (bijvoeglijk of zelfstandig naamwoord)

kww

Het koppelwerkwoord koppelt het onderwerp van de zin aan het deel waarin een bnw of znw staat. 

Het onderwerp doet niet iets, maar is iets.

Peter is een gezellige vriend. (is geeft geen handeling aan, het koppelt Peter aan een gezellige vriend.)

kww

In een zin kunnen ook een hww en een kww voorkomen. Het kww is dan een volt.dw of een infinitief.

Junior is twee weken ziek geweest.

Kww= geweest, Hww= is.

kww/hww/zww

Onthoud: een kww en een zww kunnen nooit tegelijk in een zin voorkomen!

> Hij wordt gestoken door een mug
("wordt" is hww, "gestoken" = zww)

> Hij is ziek geworden
("is" = hww, "geworden" = kww)

Uitzondering!

Als het werkwoord 'zijn' (of een vervoeging daarvan) betekent "zich bevinden", dan is het géén koppelwerkwoord.

Pierre is dokter > wél koppelwerkwoord, onderwerp is iets

Pierre is in de tuin > géén koppelwerkwoord, geeft plaats aan

Zij zou naar school komen.

zou: hww, kww of zww?

1. hww
2. zww
3. kww

Later wordt mijn broer tandarts.

wordt: hww, zww of kww?

1. HWW
2. ZWW
3. KWW

Hij wordt een aardige docent.

wordt: hww, zww of kww?

1. kww
2. hww
3. zww

Weektaak

Wat? H7 opdracht 7, 8, 9, 11, 12, 13, 14

Hoe? In je werkboek, gebruik je aantekeningen

Hulp? Steek je hand op

Tijd? 15 minuten

Klaar? Lezen in je boek