2.3 eiwitsynthese

• Biologie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 5

LEERDOELEN

2.3

* je kent de bouw en functie van RNA

* je kunt beschrijven hoe eiwitsynthese plaatsvindt

Maak een conceptmap:
DNA, chromosoom, chromatide, Nucleotide, Stikstofbase, Deoxyribose, Fosfaatgroep, Adenine, Cytosine, Guanine, Thymine, Basenpaar

Noem drie verschillen tussen
DNA en RNA.

RNA

de(s)oxyribose vs ribose

Samen lezen

blz. 88 en 89

Schrijf op:

TRANSCRIPTIE = 

*noteer waar en wat er gebeurt*

TRANSLATIE = 

*noteer waar en wat er gebeurt*

Samen lezen

blz. 90

Wat zijn de DNA-nucleotiden die afgelezen zijn om dit codon te schrijven?

de DNA-nucleotiden die afgelezen zijn om dit codon te schrijven zijn ATG

Samen lezen

blz. 91

codon

codon

codon

codon

codon

codon

codon

codon

codon

RNA-polymerase maakt een RNA-streng: vanaf de 'mal' of 'matrijsstreng' vormt het een kopie van het coderende stuk DNA. 

Welke aminozuren coderen voor deze codons? 

Waar kan je dat vinden?

vormen samen een polypeptide (oftewel een eiwit, in dit geval het hormoon oestrogeen)

De daadwerkelijke informatie staat op de coderende streng. Die lijkt dus precies op het m-RNA, behalve dat de T een U is!

Codons

• Startcodon: AUG, methionine (met)
• Stopcodons: UAA, UAG, UGA

Prionen

Ziektes veroorzaakt door abnormaal gevouwen eiwitten 

(= prionen)

De prionen kunnen andere eiwitten van vorm laten veranderen

gekke koeienziekte en Creutzfeldt-Jakob zijn dodelijke hersenziekten

Wat is het verband tussen eiwitsynthese (transcriptie en translatie) en de stofwisseling (basisstof 1)?

Langs één van de nucleotideketens van een DNA-molecuul wordt een RNA-molecuul gevormd. Deze DNA-keten heeft de nucleotidesequentie CGGATACGGTTA.
Wat is de sequentie van nucleotiden in het RNA-molecuul dat hierlangs wordt gesynthetiseerd?

In de afbeelding worden gelijktijdig meerdere RNA-moleculen gevormd.
In welke richting wordt het DNA afgelezen: in de richting van A of in de richting van B? Leg je antwoord uit.

Voor welk aminozuur bevat het codon ACG de code?

1. serine
2. cysteïne
3. tryptofaan
4. threonine

Welk van de onderstaande codons is geen stopcodon?

1. UAA
2. UGA
3. UAG
4. UAU

to do!

2.1 t/m 2.3 opdrachten maken

begrippenlijst maken

Eiwitsynthese

Eiwitsynthese = het maken van eiwitten.

Hiervoor zijn meerdere soorten moleculen nodig:

- DNA code

- mRNA

- losse aminozuren

- ribosomen

mRNA

Enkelstrengs stukje RNA wat als boodschapper (=messenger) de celkern kan verlaten. 

De volgorde van de letters (C/G/A/U) wordt bepaald door de volgorde van de letters op het DNA:

als DNA ACTG

dan RNA: UGAC

mRNA naar eiwit

mRNA wordt vertaald naar eiwit:

- Je gaat eerst op zoek naar het startsignaal AUG

- Vanaf daar deel je de lettercode in groepjes van 3 (=codon). 

- Je vertaalt steeds een groepje van drie letters naar een aminozuur (schrijf de drieletterige afkorting of de eenletterige afkorting van het aminozuur op).

- Ga door tot je het stopsignaal tegenkomt --> UAA/ UAG/ UGA

BINAS 71G

Pak BINAS: voor welk aminozuur bevat het codon ACG de code?

1. serine
2. cysteïne
3. tryptofaan
4. threonine

Goed geoefend met de genetische code?

In het volgende filmpje zie je dat het tempo van de translatie in jouw cellen een stuk hoger ligt...

Gebruik BINAS:
Het startcodon op het mRNA is:

1. AUU
2. TAC
3. AUC
4. AUG

Gebruik BINAS: voor welk aminozuur codeert het startcodon (AUG)?

1. Methionine (Met)
2. Serine (Ser)
3. Glutamine (Gln)
4. Voor geen aminozuur

Langs een van de nucleotideketens van een DNA-molecuul wordt een RNA-molecuul gevormd. Deze keten heeft de nucleotidesequentie CGGATACGGTTA.
Wat is de sequentie van nucleotiden in het RNA-molecuul dat hierlangs wordt gesynthetiseerd?

In de afbeelding worden gelijktijdig meerdere RNA-moleculen gevormd.
In welke richting wordt het DNA afgelezen: in de richting van A of in de richting van B? Leg je antwoord uit.

Gebruik BINAS: wat is één van de RNA codes voor het stopcodon? En hoort daar ook een aminozuur bij?

1. UAA, daar hoort methionine bij
2. UAA, daar hoort geen aminozuur bij
3. AUG, daar hoort methionine bij
4. AUG, daar hoort geen aminozuur bij

Dit proces stopt bij een stopcodon

F

1. DNA replicatie
2. transcriptie
3. translatie

EXTRA OEFENING (voor wie wil)

Welke aminozuren worden gecodeerd door dit stuk RNA?

RNA:

AUGACGGCCCAGAGGAUAA

Welke aminozuren worden gecodeerd door dit stuk DNA?

DNA:

TACAACGGACCAGATTTTATT

1) Noteer de code van het mRNA

2) Zoek op in het schema van de genetische code op welke aminozuren worden ingebouwd in het eiwit?

Welke aminozuren worden gecodeerd door dit stuk DNA?

DNA:

TAC-AAC-GGA-CCA-GAT-TTT-ATT

code van het mRNA:

AUG-UUG-CCU-GGU-CUA-AAA-UAA

Aminozuren:

Met-Leu-Pro-Gly-Leu-Lys(-Stop)

of:

M - L - P - G - L - K (- stop)

Leerdoelen 9.3

• Je kunt beschrijven hoe eiwitsynthese plaatsvindt.