H4-TH4-BS2H+BS3

• Biologie / Verzorging
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

Thema 4

BS2 Prokaryoten

&

BS3 Eukaryoten

Hou oud is de aarde en wanneer is leven ontstaan?

1. aarde: 10 miljard leven: 2 miljard
2. aarde: 4,6 miljard leven: 3,8 miljard
3. aarde: 6,6 miljoen leven: 8 miljard
4. aarde: 9 miljoen leven 2 miljoen

Geologische tijdsschaal (BINAS 94A)

De aarde ontstond ong. 4,6 * 10^9 jgl

 

Eerste eencellige organismen ontstonden ong. 3,8 * 10^9 jgl in het PRECAMBIUM

Eerste meercellige organismen ontstonden ong. 670 * 10^6 jgl

Eerste landplanten: ong. 400 * 10^6 jgl in DEVOON

Eerste vaatplanten: ong. 350 * 10^6 jgl

Eerste dinosauriers (reptielen): ong. 250 * 10^6 jgl in het MESOZOICUM (Trias, Jura en Krijt)

Massa-extinctie dinosauriers: 65 * 10^6 jgl; start CENOZOICUM, zoogdieren worden dominant

Eerste mensachtigen: ong 5 * 10^6 jgl

Wat is geen organische stof?

1. C​6​​H​12​​O​6​​
2. H​2​​O
3. C​18​​H​32​​O​2​​
4. C​2​​H​5​​NO​2​​

Welk celtype hoort bij welk domein/rijk?

prokaryota

funghi 

(schimmels)

animalia

(dieren)

plantae

(planten)

in afwezigheid van zuurstof

maakt organische stof uit anorganische stof

cellen van dit organisme hebben (echte) celkernen

cellen van dit organisme hebben geen celkernen

in aanwezigheid van zuurstof

organismen die organische stof maken uit andere organische stof

autotroof

prokaryoot

anaeroob

eukaryoot

aeroob

heterotroof

Huiswerk vorige les opdracht 1-11

6a) Welke groepen zijn eukaryoot en hebben een celwand om hun cellen?

6b) Welke groepen eukaryoten zijn heterotroof?

Huiswerk vorige les opdracht 1-11

6a) Welke groepen zijn eukaryoot en hebben een celwand om hun cellen?

6b) Welke groepen eukaryoten zijn heterotroof?

Leerdoelen BS2 

1. Je kent het onderscheid tussen prokaryoot en eukaryoot
2. Je kunt een prokaryoot organisme herkennen
3. Je weet welke domeinen behoren tot de prokaryoten
4. Je kent de algemene kenmerken van prokaryoten
5. Je kent de algemene opbouw van een virus

Begrippen BS2

arachaea

bacteriën

plasmiden

genetische modificatie

bacteriofagen

3 domeinen

- bacterien

- archebacterien

- eukaryoten

5 of 6 rijken

- (eu)bacterien

- archebacterien

- protisten 

- planten

- schimmels

- dieren

Biodiversiteit: domeinen

biodiversiteit -> verscheidenheid aan organismen

drie domeinen ->

domein: Archaea

rijk: Archaea

- veel overeenkomsten met bacterien

- extremofiel: leven voornamelijk onder extreme omstandigheden

- hoofdzakelijk anaeroob

- primitief

domein: Bacteria

rijk: eubacteria

- veel meer biodiversiteit dan bij Archaea

- ongeslachtelijke voortplanting

- zeer klein

- circulair DNA

- geen membraangebonden organellen

- WEL een celwand

Domein: -

Rijk: -

virussen

- leven niet -> gastheer nodig

- DNA of RNA (enkel- of dubbelstrengs)

- eiwitmantel/capside (spike-eiwitten)

- soms een envelop (koolhydraten of eiwitten)

Voortplanting bij prokaryoten

ongeslachtelijk

mitotische celdelingen

wel: DNA replicatie

niet: vorming van een spoelfiguur

onder optimale condities zeer hoge delingssnelheid: om de 20 minuten

Snel en handig genetische informatie uitwisselen: plasmiden

Extrachromosomaal

Circulair

Dubbelstrengs

Nuttige genen die snel selectievoordeel opleveren

ZEER nuttig in de bioindustrie

Alternatieve wijzen van voortplanting bij bacteriën

Conjugatie

• uitwisseling van plasmiden tussen soortgenoten

Transformatie

• opnemen van plasmiden

Virale reproductie: ALTIJD afhankelijk van gastheercel

DNA-virus (hepatitis)

retrovirus (HIV)

Leerdoelen BS3

1. Je kent het onderscheid tussen prokaryoot en eukaryoot
2. Je kunt een eukaryoot organisme herkennen
3. Je weet welke domeinen behoren tot de eukaryoten
4. Je kent de algemene kenmerken van eukaryoten
5. Je kent de algemene opbouw van een virus

Begrippen BS3

schimmels - gisten; schimmeldraden (hyfen); sporen; paddestoelen

planten - 4 groepen sporenplanten; 3 groepen vaatplanten 

dieren - sponzen; eencelligen; holtedieren; platwormen; rondwormen;  

                   ringwormen; weekdieren; geleedpotigen; stekelhuidigen;    

                  gewervelden

Eukaryoten

celkern met DNA

Vaak:

• meercellig
  
• weefsels + organen

schimmels; planten; dieren

Schimmels

heterotroof: geen chlorofyl

eencellige schimmels: gist

meercellige: schimmeldraden (hyfen)

voortplanting: sporen

functie: afbraak van organische stoffen

gebruik: gist (brood/bier/wijn); paddenstoelen; productie antibiotica (penicilline); kaas

Schimmels

Wat is de functie van een paddenstoel?

Waarom helpen antibiotica niet voor virussen?

Planten

celwanden; cellulose

autotroof: chloroplasten

eencellige eukaryoten: kenmerken platen cellen 

sporenplanten: voortplanting via sporen (wieren; mossen; paardentaart; varens)

vaatplanten: transportvaten (paardenstaart; varens; zaadplanten)

Wie kent het ezelsbruggetje om de den, spar en larix uit elkaar te houden?

- geeft aan hoe de naalden op de tak staan

spar = solo;              den = duo;            lariks = legio

Dieren

geen celwanden

heterotroof: geen chlorofyl

bijna allemaal diploid

criteria indeling dierenrijk:

• eencellig of meercellig
• symmetrie
• skelet soort
• genetische overeenkomsten

Geleedpotige

meeste soorten in het dierenrijk (meer dan miljoen)

o.a. insecten

uitwendig skelet -> chitine groei alleen mogelijk tijdens vervellingen

metamorfoses -> gedaanteverwisseling van 

                                      larve  -> pop -> imago (volwassen insect)

eitjes worden gelegd na paring en begint cyclus opnieuw

Geleedpotige

Eencelligen eukaryoten

celkenmerken van dieren

trilhaardiertjes:

• pantoffeldiertje en amoebe
  
• geen celwand,
• geen fotosynthese
  

eten bijvoorbeeld: bacteriën 

trilhaardiertjes

Zijn er vragen?? 

Huiswerk

Maak van bvj BS2+3 13-16; 20; 26-29; 33-35

Kijkopdracht: Myths and Misconceptions

Hoe komen giraffen NIET aan hun lange nek?