Thema 5 - BS 3. Variatie in genotypen

• Biologie
• Middelbare school
• vmbo g, t, mavo
• Leerjaar 1,2

WELKOM 

Welkom bij 

Biologie 

Mevr. 

2B

Donderdag 25 april 2024

Lesprogramma

• spullen controle 
• Leerdoelen
• Uitleg 

• Afsluiten 
• Huiswerk volgende les noteren in agenda 

Wat gaan we deze les doen?

Thema 5. Erfelijkheid en evolutie

BS 3. Variatie in genotypen

Leerdoelen

Aan het einde van de les kun je:

• Je kunt omschrijven hoe door geslachtelijke voortplanting variatie in genotypen ontstaat.
  
• Je kunt omschrijven wat een mutatie is.

heeft een lichaamscel van een mens 46 chromosomen?

1. ja
2. nee

hoeveel chromosomen zitten er in de kern van een eicel van de mens

1. 15
2. 23
3. 30
4. 46

Wat is een gen?

1. De informatie voor alle erfelijke eigenschappen
2. Alle zichtbare eigenschappen
3. Een deel van een chromosoom met informatie voor één eigenschap.
4. Een chromosoom in de celkern met erfelijke informatie.

verandert bij celdeling de informatie voor erfelijke eigenschappen?

1. ja
2. nee

John heeft veel getraind. Zijn spieren zijn dikker geworden. Wat is er bij John veranderd?

1. alleen zijn fenotype
2. alleen zijn genotype
3. zowel zijn genotype als fenotype

Hugo en Kevin hebben een discussie over erfelijke informatie. Hugo zegt: "je genotype verandert als je ouder wordt"
Kevin zegt: "de info voor je oogkleur bevindt zich alleen in de cellen van je oog".
Wie heeft of wie hebben gelijk?

1. alleen Hugo heeft gelijk
2. Alleen Kevin heeft gelijk
3. Hugo en Kevin hebben geen van beiden gelijk.
4. Hugo en Kevin hebben allebei gelijk

Genenpaar

De twee chromosomen van een paar bestaan uit dezelfde genen. 

De informatie van de twee genen kan verschillen of hetzelfde zijn.

Variatie 

Kinderen krijgen van elke erfelijke eigenschap 1 keer de informatie van hun moeder en 1 keer de informatie van hun vader.

Soms is de eigenschap van de moeder te zien en soms die van de vader. Je kunt dan de kleur ogen van je moeder hebben en de kleur haar van je vader.

Hierdoor lijken kinderen op hun moeder en hun vader.

Variatie in genotypen

Kinderen van dezelfde ouders lijken soms op elkaar, maar ze hebben ook verschillen.

Ieder mens heeft een andere combinatie van erfelijke informatie. 

Hierdoor is geen mens precies gelijk.

Dit noem je variatie in genotypen. Bij geslachtelijke voortplanting ontstaat variatie in genotypen.

Mutatie

Chromosomen bestaan uit DNA. Het DNA kan beschadigd raken, bijvoorbeeld bij de celdeling of door straling. Daardoor verandert de informatie voor een erfelijke eigenschap.

Zo'n plotselinge verandering van het genotype heet een mutatie. Bij een mutatie zijn 1 of meer genen gemuteerd (veranderd).

Mutant

Een organisme waarbij een mutatie tot uiting komt in het fenotype, noem je een mutant.

Een voorbeeld van een mutant is een albino. Bij een albino is het lichaam niet in staat om pigment (kleurstof) te vormen. Daardoor zijn de haren en de huid erg bleek. Albino's komen zowel bij mensen als bij dieren voor.

Mutagene invloeden

Straling en chemische stoffen zijn voorbeelden van mutagene invloeden.

Mutageen betekent dat het een mutatie kan veroorzaken.

Kanker

Soms vinden mutaties plaats in genen die de celdeling regelen. Hierdoor kan een cel zich ongeremd gaan delen. Er ontstaat dan een gezwel of tumor.

Sommige tumoren groeien langzaam en zijn niet ernstig. Maar er zijn ook tumoren waarbij de cellen zich snel delen en de tumor hard groeit. Dit heet kanker.

Uitzaaiing

Cellen van de tumor kunnen terechtkomen in het bloed.

Deze cellen worden meegevoerd en komen in andere lichaamsdelen terecht.

Daar ontstaan dan weer nieuwe tumoren.

Dit heet uitzaaiing.

Kanker

Mutagene invloeden kunnen ook kankerverwekkend zijn.

Teveel uv-straling van de zon op de huid bijvoorbeeld vergroot de kans op huidkanker.

Stoffen in sigarettenrook vergroten de kans op longkanker.

Aantekeningen

Variatie in genotypen = een nakomeling heeft een ander genotype dan de ouders door geslachtelijke voortplanting

Mutatie = plotselinge verandering van het genotype door een beschadiging in het chromosoom

Mutant  = organisme waarbij een mutatie zichtbaar is in het fenotype

Tumor = gezwel waarin cellen zich ongeremd delen

Albino = mutant waarbij het lichaam niet in staat is pigment te vormen

Gemuteerd = een of meerdere genen zijn veranderd

Mutagene invloeden = stoffen en stralingen die mutaties kunnen veroorzaken

Kanker = cellen delen zich snel, zodat een tumor hard groeit

Uitzaaiing = cellen van de tumor komen in het bloed terecht en vormen in andere organen nieuwe tumoren

VRAGEN??

Huiswerk

5.3 Variatie in genotypen: lees de tekst en maak de opdrachten:

opdracht 1, 2, 4 en 6 t/m 8 maken

(vanaf blz. 99)