1.1 Maatschappelijke vraagstukken

• Maatschappijleer
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 4

V4B donderdag 29 augustus

Welkom bij maatschappijleer

Wat gaan we deze les doen?

• Voorstellen
• Regels en afspraken
• Wat leer je bij maatschappijleer?
• PTA maatschappijleer 4 vwo
• Starten met het boek Par. 1.1  Wat is maatschappijleer?

Voorstellen

• Karin Gockel, woonplaats Groenlo
• Getrouwd met Rik, 2 kinderen
• Mail:  [e-mail]
• werkdagen: dinsdag, woensdag, donderdagochtend, vrijdag
• Huiswerk en inleveropdrachten via Magister: ook informatie voor de betreffende les of artikelen die gelezen moeten worden zet ik op Magister.

Regels en afspraken

• Telefoons thuis of in de kluis.
• Je gaat elke les zitten volgens de plattegrond die we deze les gaan noteren
• Je hebt je materiaal op orde : tekstboek + werkboek + opgeladen laptop + aantekeningenschrift
  
• We respecteren elkaars mening. In het vak maatschappijleer is het belangrijk om  een mening te vormen en je in de mening van een ander te kunnen verplaatsen.
• We luisteren naar elkaar en praten niet door elkaar heen
  
• Steek een vinger op als als je iets wilt vragen of zeggen
• Als we LessonUp gebruiken log je in met je eigen naam (geen afkortingen of bijnamen)

PTA maatschappijleer 4 vwo

Jaarplanning

Leerdoelen 1.1 

In dit hoofdstuk leer je:

• Welke onderwerpen bij maatschappijleer aan bod komen
• Waarom het nodig is om afspraken te maken in een samenleving
• Hoe je maatschappelijke vraagstukken herkent en analyseert
  
• De kernbegrippen bij het vak maatschappijleer die het hele jaar terug komen

Inleiding

• Bij maatschappijleer leer je hoe onze samenleving is georganiseerd en voor welke uitdagingen we met z'n allen staan. Denk hierbij aan extreem hete zomers door klimaatverandering, terrorisme, het tekort aan woningen, de migratie, of pandemieën. 
• Je leert ook om met kennis van zaken dit soort vraagstukken te analyseren.
  
• Dit eerste hoofdstuk is een soort gereedschapskist die bij dit vak regelmatig van pas komt.
  

Opbouw lesboek 

Vier aspecten uit de Nederlandse samenleving worden belicht:

1. Rechtsstaat
   
2. Parlementaire democratie
   
3. Pluriforme samenleving
   
4. Verzorgingsstaat
   

1.1 Wat is maatschappijleer?

Lees de intro op blz. 8 in je tekstboek. Schrijf het antwoord op deze vraag in je aantekeningenschrift.

Welke waarden en belangen zijn relevant bij de discussie over de snelheidsverlaging in Rotterdam?

"30 km rijden? Dat is belachelijk"

• Rotterdam wil op wegen binnen de bebouwde kom waar veel ongelukken gebeuren de maximumsnelheid verlagen naar 30 kilometer per uur. 
• In de stad Brussel leidde deze maatregel tot een forse daling van het aantal verkeersongevallen. 
• Er zijn nog wel wat obstakels. Zo is een gedragsverandering best lastig te bewerkstelligen met alleen verkeersborden. Er zullen ook verkeersdrempels moeten komen. Daar is niet iedereen blij mee. Taxichauffeurs en hulpdiensten denken hier anders over.
  
• Wanneer belangen en visies van groepen mensen botsen, spreken we van maatschappelijke vraagstukken. 
• Om botsingen te voorkomen maken we afspraken: regels en wetten.  

Samenleven en afspraken maken

• Overal waar mensen met elkaar samenleven krijg je te maken met botsende belangen zoals in het voorbeeld van Rotterdam. Die botsingen ontstaan onder meer door de positie waarin je je bevindt. Politici wijzen op verkeersveiligheid, maar taxichauffeurs en hulpdiensten willen zich snel kunnen verplaatsen.
• Om botsingen te voorkomen maken we afspraken: regels en wetten. Om aan de belangen van verschillende groepen tegemoet te komen wordt er gezocht naar een compromis.

Waarden en normen

• overal waar mensen samenleven krijg je te maken met botsende belangen. Die ontstaan onder meer door verschillen in waarden van mensen.
• waarden zijn uitgangspunten of principes die mensen belangrijk vinden in hun leven en die ze willen nastreven. 
• Waarden hebben te maken met je opvoeding, je omgeving, karakter en je levenservaring.
• Waarden leiden bijna altijd tot gedragsregels of normen: dit zijn regels over hoe je je op grond van een bepaalde waarde behoort te gedragen.
• Op de formele, wettelijke regels die in de samenleving gelden kunnen we via verkiezingen invloed uitoefenen, want in Nederland komen wetten democratisch tot stand.

Kenmerken maatschappelijk vraagstuk

• Als waarden en normen van verschillende groepen in de samenleving botsen, kan er een maatschappelijk vraagstuk ontstaan. 
• Maatschappelijke vraagstukken omvatten de belangrijkste vragen van onze huidige samenleving: hoe gaan we om met milieuvervuiling, obesitas, klimaatverandering, criminaliteit, discriminatie, woningtekort of migratie? 

We spreken van een maatschappelijk vraagstuk wanneer:

1. grote groepen in de samenleving de  gevolgen ervan ondervinden

2. er sprake is van tegengestelde belangen en visies;

3. een gemeenschappelijke aanpak nodig is waarbij de overheid  vaak een rol heeft 

1. Gevolgen voor grote groepen mensen

• Niet elk probleem is een maatschappelijk vraagstuk. Als jij je studie niet afmaakt, is dat een persoonlijk probleem. Maar als veel jongeren hun studie niet afmaken door de hoge studiekosten of stres dan wordt het wel een maatschappelijk vraagstuk.

• Het raakt veel mensen, zijn soms grensoverschrijdend zoals kinderarbeid en opwarming van de aarde en de toestroom van vluchtelingen naar Europa.

• Ze gaan over kwesties op macroniveau: grootschalige vraagstukken. De gevolgen zijn echter op microniveau (individueel) merkbaar.
  
• Een voorbeeld: het fileprobleem. Betrokken groepen (actoren): autobestuurders, werkgevers, de overheid, transportbedrijven en milieuorganisaties.

 

2. Belangentegenstellingen

Een ander belangrijk kenmerk van maatschappelijke vraagstukken is dat er verschillende visies bestaan op de oorzaken en de gewenste aanpak van het probleem. Dat komt doordat betrokkenen tegengestelde belangen hebben. 

Belangentegenstellingen kunnen ontstaan uit verschillen in levensovertuiging, ideologie of maatschappelijke positie. 

• Voorbeeld fileprobleem tegengestelde belangen:

Dilemma

Ook individuen kunnen een belangentegenstelling ervaren: automobilisten ergeren zich aan files en verlangen naar meer asfalt, maar tegelijkertijd zijn ze tegen de aanleg van meer autowegen, omdat ze zo veel mogelijk natuur willen behouden. Je spreekt in dit geval over een dilemma.

3. Gemeenschappelijke aanpak door overheid

• Als veel mensen nadelige gevolgen ondervinden van een maatschappelijk vraagstuk, bijvoorbeeld de coronapandemie of migratiestroom, dan vraagt de samenleving om een aanpak daarvan voor de regio of het hele land. 
• Bij de keuze moeten politici verschillende belangen afwegen. 
• Vaak komen ze voor een bepaalde wet of regel vaak met een compromis, een overeenkomst waarbij alle partijen iets toegeven. 
• De overheid, dat wil zeggen bestuurders, volksvertegenwoordigers en ambtenaren samen, is verantwoordelijk voor het opstellen, de uitvoering en de naleving van alle wetten.

Dynamische samenleving

Samenlevingen veranderen voortdurend. Daardoor ontstaan er steeds nieuwe maatschappelijke vraagstukken. 

- Door toegenomen welvaart ontstond het fileprobleem en massatoerisme

- Medische vooruitgang zorgde voor vergrijzing

Ook veranderen normen en waarden en belangen in een samenleving. 

Dit noemen we de dynamiek van de samenleving.

Venetie verzuipt in het 

massatoerisme

Fatbikes: een probleem?

Uit cijfers van VeiligheidNL blijkt dat het aantal ongelukken waarbij jongeren op fatbikes betrokken zijn, toeneemt. In 2022 belandden zeven fatbikebestuurders op de spoedeisende hulp. In 2023 waren dat er 59 en in de eerste 4 maanden van dit jaar lag dat aantal op 33. Ongeveer de helft van de slachtoffers is tussen de 10 en de 14 jaar.

De vier grote fatbikeproducenten zijn met de overheid in gesprek over de aanpak van opgevoerde fatbikes. "We zijn onder meer bezig met een voorlichtingscampagne. Voor het publiek, maar ook voor dealers van fatbikes, zodat ook zij zich bewuster worden van de risico's."

De kernbegrippen

Macht

Maatschappelijke vraagstukken analyseren (blz.14)

Actualiteit

GroenLinks-PvdA en SP pleitten vorige week voor het behoud van de huidige Regeling Vervroegd Uittreden (RVU) voor mensen met een zwaar beroep, die in 2025 afloopt. Minister Van Hijum van Sociale Zaken zei daarop dat hij "absoluut het belang van dit onderwerp" zag, maar waarschuwde ook direct voor de financiële consequenties. De politiebonden hameren op betere afspraken: juist bij voetbalwedstrijden wordt duidelijk dat politiewerk zwaar werk is.

Bron: website NOS dinsdag 27 augustus 2024

Afsluiting

De leerdoelen waren:

• welke onderwerpen bij maatschappijleer horen
  
• Waarom het nodig is om afspraken te maken in een samenleving
  
• hoe je maatschappelijke vraagstukken herkent en analyseert
  
• de kernbegrippen bij het vak maatschappijleer
• vrijdag vervalt de les maatschappijleer
• Huiswerk: donderdag 5 september maken van 1.1: opdracht 1 t/m 11