Bestuiving

• Biologie
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 1

Bestuiving & bevruchting

1 Havo/Atheneum

Thema 7 - Basisstof 2 & 3

Vorige keer hebben we het over bloemen gehad met hun meeldraden en stamper en dat dat eigenlijk de geslachtdelen waren van een plant. Maar ja dan heb je een mannelijke en een vrouwelijke geslachtscel en dan?...

Vandaag gaan we dus verder kijken hoe planten zich voortplanten/nakomelingen maken. En de twee begrippen die we vandaag gaan behandelen zijn bestuiving en bevruchting.

Leerdoelen

Aan het eind van de les kunnen jullie:

• Omschrijven wat bestuiving is en het verschil tussen de twee soorten bestuiving onderscheiden.
• Het verschil tussen de twee soorten bloemen kunnen benoemen. 
• Beschrijven hoe bevruchting bij zaadplanten plaatsvindt en  wat er in het vruchtbeginsel gebeurt na bevruchting.

Welke twee onderdelen van een bloem spelen ook alweer een rol bij de voortplanting van planten?

Stamper

Meeldraden

Kroonbladeren

Kelkbladeren

Even kennis van de vorige les ophalen. Ik heb het net eigenlijk al verklapt, maar wat waren ook alweer de twee onderdelen van een bloem die een rol spelen bij de voortplanting van planten?

Vruchtbeginsel

Stempel

Stijl

Stuifmeelkorrels

Helmknop

Helmhokje

Helmdraad

Deze les

• Bestuiving
• Zelfstandig werken
• Bevruchting
• Zelfstandig werken
• Afronden

Bestuiving

--> Stuifmeelkorrels op de stempel terecht komen van een bloem van dezelfde plantensoort. 

Stuifmeel van de ene plantensoort op de stempel van een andere plantensoort = geen bestuiving.

Wat is bestuiving? We spreken van bestuiving wanneer stuifmeelkorrels op de stempel terecht komen van een bloem van dezelfde plantensoort. 

Bestuiving

Zelfbestuiving

--> Stuifmeel van een bloem op de stempel van een bloem van dezelfde plant.

Er zijn twee soorten bestuivingen: zelfbestuiving en kruisbestuiving.

Zelfbestuiving wil zeggen dat de stuifmeel van een bloem op de stempel van een bloem terecht komt van dezelfde plant. 

Zelfbestuiving

Dit zijn dan toevallig tweeslachtige bloemen = Bloemen met zowel een stamper als meeldraden 

De stuifmeel van de ene bloem kan op de stempel terecht komen van een andere bloem maar wel van dezelfde plant. 

Het kan ook voorkomen dat de bloem letterlijk zichtzelf bestuift. En dus komt de stuifmeel terecht op de stamper van dezelfde bloem.

Zelfbestuiving voorkomen

Planten met eenslachtige bloemen  (mannelijke of vrouwelijke bloemen)

• Eenhuizige planten (beide geslachten) --> eerst de ene bloem in bloei en dan pas de ander
• Tweehuizige planten (bloemen van 1 geslacht) --> kan niet 

Vaak is het niet handig voor een plant dat hij zichzelf bestuift. Sommige planten hebben dat erg handig opgelost. 

Planten met eenslachtige planten, dus of bloemen met alleen meeldraden of bloemen met alleen stampers, hebben het zo opgelost. 

Een eenhuizige planten met mannelijke en vrouwelijke bloemen heeft het zo opgelost dat de bloemen niet tegelijk bloeien. De mannelijke bloem is dan bijvoorbeeld eerder in de bloei dan de vrouwelijke bloem. Wat er dan gebeurt is dat de stuifmeel nooit op de stamper van dezelfde plant terecht kan komen want de bloem met de stamper is nog niet in bloei. 

Bij tweehuizige planten spreken we sowieso niet van zelfbestuiving. Tweehuizige planten waren planten met alleen mannelijke of alleen vrouwelijke bloemen. Zelfbestuiving kan alleen als het op dezelfde plant gebeurt, doordat het al verdeeld is in twee planten kan zelfbestuiving niet plaatsvinden. 

Zelfbestuiving voorkomen

Planten met tweeslachtige bloemen ( twee geslachten in 1 bloem)

• Bouw van de bloem
• Eigen stuifmeel herkennen

Hoe doen tweeslachtige bloemen het dan? Er zijn bloemen die hun bouw hebben veranderd om de kans op zelfbestuiving kleiner te maken. Op de afbeelding zie je dat de stamper hoger is dan de meeldraden en dat de meeldraden onder tegen de stamper aanzitten. De kans dat zijn eigen stuifmeel op de stempel terecht komt is dan kleiner.

Er zijn ook planten die hun eigen stuifmeel herkennen. De bestuiving heeft dan al wel plaatsgevonden maar de plant voorkomt dan dat de bevruchting gestopt word. In de tweede deel van les ga ik jullie vertellen wat bevruchting dan precies is. 

Naast zelfbestuiving is er ook kruisbestuiving.

Kruisbestuiving is wanneer de stuifmeel van de ene plant op een stempel terecht komt van een andere plant, maar wel van dezelfde plantensoort. 

Kruisbestuiving

--> Stuifmeel komt op de stempel van bloemen van een andere plant (wel dezelfde soort).

Kruisbestuiving

Insectenbloemen 

&

Windbloemen

Insectenbloemen

• Bestuiving door insecten, soms ook andere diertjes.
• Grote opvallende kroonbladeren.
• Geur en nectar.

Insecten bloemen heten zo omdat ze insecten nodig hebben voor bestuiving.

De stuifmeelkorrels plakken dan aan zo'n insect en als hij een andere bloem bezoekt kan er bestuiving plaatsvinden. 

Insecten bloemen hebbe grote en opvallende kroonbladeren om de insecten te lokken. Ook worden insecten gelokt door de geur en nectar van de bloemen. 

Insectenbloemen

Windbloemen

• Bestuiving door de wind.
• Bloemen zijn klein en onopvallend.
• Vaak groene kroonbladeren. 

Bij windbloemen vind de bestuiving plaats door de wind. De wind blaast en neemt de stuifmeelkorrels mee door de lucht en die komen dan op de stempels terecht van andere planten. 

Als je hooikoorts hebt, dan ben je allergisch voor de stuifmeel die door de lucht zweven. 

Windbloemen zijn vaan klein en onopvallend, want ze hoeven toch geen insecten te lokken. Ook zijn hun kroonbladeren vaak groen van kleur. 

Windbloemen

Hoe ziet zo'n windbloem er dan uit. Dit is een grasbloempje. 

Gras maakt inderdaad ook bloemen aan. je staat er niet bij stil omdat zijn bloemen klein en onopvallend zijn. 

De meeldraden en stampers van windbloemen hangen vaak buiten de bloem zodat de bestuiving makkelijker gaat. 

Mais

Ik weet niet of jullie het je kunnen herinneren, in de klokhuisfilmpje van twee weken geleden hadden ze het ook over mais.

Mais is een windbloem want hij heeft geen insecten nodig voor de bestuiving. En zijn meeldraden en stampers hangen buiten de bloem. 

Bestuiving is de overdracht van 

van de 

van de

Naar de 

van de

1

2

3

4

5

Stamper

Stempel

Stuifmeel

Helmknop

Meeldraad

Kruisbestuiving is...

1. Bestuiving in één bloem
2. Bestuiving van bloemen tussen verschillende plantensoorten
3. Bestuiving van bloemen van dezelfde plantensoort
4. Bestuiving op een andere bloem van dezelfde plan

De bloem is klein, onopvallend en heeft groene kroonbladeren.
Wat voor type bloem zal dit zijn?

1. Insectenbloem
2. Windbloem

Zelf bestuiving

Kruisbestuiving

Geen bestuiving

Wat voor bloem is dit?

1. Insectenbloem
2. Windbloem

Bij windbloemen zitten de stamper en meeldraden ...

1. In de bloem
2. Buiten de bloem

Welke vorm van bestuiving?

Kruisbestuiving

Zelfbestuiving
(binnen eigen bloem)

Geen bestuiving

Geen bestuiving

Zelfbestuiving

Geen bestuiving

Zelfstandig werken

Wat --> Maken opdracht 7 en 8 van Thema 7 - basisstof 2.

Hoe --> Alleen en rustig, steek je hand op als je vragen hebt.

Tijd --> 10-15 minuten.

Klaar --> Opdracht 9 maken van Thema 7 - basisstof 2 

Bevruchting

Bevruchting

Het versmelten van de kern van de mannelijke geslachtscel met de kern van een vrouwelijke geslachtscel.

Mannelijke geslachtscellen zaten in die stuifmeelkorrels. 1 korrel bevat trouwens 1 geslachtscel. 

De vrouwelijke geslachtscel zat in de zaadbeginsel en de zaadbeginsel zat weer in de vruchtbeginsel van een stamper. 

Bevruchting

Kern van mannelijke 

geslachtscel

Kern van vrouwelijke geslachtscel

+

=

Bevrucht eicel

Er vindt eerst bestuiving plaats. Vervolgens gaat de stuifmeelkorrel een stuifmeelbuis maken. 

Wist je nog dat ik zei dat sommige planten hun eigen stuifmeelkorrels herkennen? Als dat het geval is dan mag/kan de stuifmeelkorrel geen stuifmeelbuis maken. 

De stuifmeelbuis gaat via de stijl richting de vruchtbeginsel naar het zaadbeginsel waar de eicel in zit. 

Wanneer de stuifmeelbuis met de kern van de stuifmeelkorrel bij de eicel zijn, dan barst het uiteinde van de buis open zodat de kernen bij elkaar kunnen komen. Wanneer de kernen samen gesmolten zijn is er pas bevruchting. 

Na de bevruchting

De bevruchte eicel en zaadbeginsel gaan groeien.

• Bevruchte eicel --> Kiem
• Zaadbeginsel --> Zaad

Wat gebeurt er dan na een bevruchting. De bevruchte eicel en zaadbeginsel gaan dan groeien.  Het bevruchte eicel ontwikkeld zich tot een kiem, wat uiteindelijk tot een nieuwe plant kan groeien en de zaadbeginsel groeit dan uit tot zaad waar veel voedingstoffen worden opgeslagen voor de kiem. 

Wat is bevruchting

1. Als de stuifmeelkorrel op de stempel van de stamper terecht komt
2. Als de kernen van de mannelijke en vrouwelijke geslachtscellen samen smelten

Stuifmeelbuis

Stuifmeelkorrel

Zaadbeginsel

Bevruchting

De zaadbeginsel groeit na de bevruchting uit tot ...

De bevruchte eicel groeit uit tot ...

Zaad

Kiem

Zelfstandig werken

Wat --> Maken opdracht 13 t/m 16 van Thema 7 - basisstof 3.

Hoe --> Alleen en rustig, steek je hand op als je vragen hebt.

Tijd --> 15 minuten.

Klaar --> Test jezelf maken van thema 7 (alleen wat al behandeld is)

Leerdoelen

Aan het eind van de les kunnen jullie:

• Omschrijven wat bestuiving is en het verschil tussen de twee soorten bestuiving onderscheiden.
• Het verschil tussen de twee soorten bloemen kunnen benoemen. 
• Beschrijven hoe bevruchting bij zaadplanten plaatsvindt en wat er in het vruchtbeginsel gebeurt na bevruchting.

Volgende keer

Vruchten en zaden en de verspreiding ervan.

Fijn weekend!