les 3 na voorjaars vak

• Middelbare school

Welkom

Mobiel uitzetten en in de tas doen.

Rustig op je eigen plek gaan zitten.

Je schrift en etui op tafel leggen.

Je laptop nog even in je tas laten zitten.
Als de timer op 0 staat start de uitleg en zit je klaar.

Deze les

Terugblik doelen van de lessen voor de vakantie.   

Uitleg nieuwe doelen.   

Opdrachten maken.   

Afsluiten; hoe is het deze les gegaan? 

Wat weet je nog/al?

-Je moet de kenmerken van chromosomen kunnen noemen. 

-Je moet kunnen omschrijven wat genotype, fenotype, gen en eiwitten zijn. 

-Je moet de kenmerken van geslachtelijke voortplanting kunnen noemen. 

-Je moet kunnen beschrijven hoe een twee-eiige tweeling en hoe een eeneiige tweeling ontstaat. 

 

Voor vwo ook:  

-Je moet kunnen omschrijven wat homozygoot, heterozygoot, dominant en recessief betekend. 

Welke vragen waren lastig?

7a, 7b, 9a,  vwo: 29 + 30 (nog niet gemaakt.??.)

Andere vragen fout en nog niet duidelijk waarom?  

Of snap je een vraag nog niet?  

Vraag dan zo tijdens het maken van de opdrachten nog even om extra uitleg.

-Je moet kunnen omschrijven wat een mutatie is.

Bij de celdeling kan DNA beschadigd raken. De informatie over de erfelijke eigenschappen is dan veranderd.

Dit heet een mutatie, er is dan 1 of meerdere genen gemuteerd.

Als deze mutatie te zien is in het fenotype dan noem je het organisme een mutant.

-Je moet kunnen omschrijven wat een mutatie is.

Als een mutatie voorkomt in 1 lichaamscel heeft dat weinig invloed.

Komt een mutatie voor in een geslachtscel heeft dit veel invloed.

mutatie

Mutatie in een lichaamscel is meestal niet zichtbaar in het fenotype.

Mutatie in een bevruchte eicel is meestal wel zichtbaar

Mutatie zichtbaar--> mutant

Wat kan mutatie veroorzaken?

Zorg dat het niet in aanraking komt met geslachtsorgaan.

• mutagene stoffen: asbest, sigarette rook
• mutagene straling:               uv-straling, rontgen straling

-Je moet kunnen omschrijven wat een mutatie is.

Sommige mutaties zijn onschadelijk, sommige zijn schadelijk en sommige geven juist een voordeel.

Als de mutatie onschadelijk is of een voordeel geeft word deze vaak doorgegeven aan de nakomelingen. Daardoor krijg je meer variatie in genotypen.

-Ook moet je kunnen beschrijven hoe kanker ontstaat. 

Soms vinden mutaties plaats in genen die de celdeling regelen.

Hierdoor kunnen cellen zich ongeremd gaan delen, dit zorgt voor een gezwel(tumor).

Als de tumor snel groeit spreek je van kanker.

Mutagene stoffen en straling kunnen kankerverwekkend zijn. 

Kanker

gezwel: cellen die zich snel en ongeremd gaan delen.

goedaardig: verstoord de bouw van andere weefsels niet.

kwaardaardig: verstoord de bouw van andere weefsels wel.

uitzaaiing (metastase): kwaad-aardige cellen verplaatsen zich via bloed of lymfe.

-Ook moet je kunnen beschrijven hoe kanker ontstaat. 

Havo gaat aan het werk.

Lezen Basisstof 4 en maken opdracht 11 t/m 14 van B4.

-Antwoorden van de opdrachten controleren  

-Formatief toetsen van de leerdoelen met 

• de flitskaarten en 
• de test je zelf.

Voor vwo ook: 

-Je moet voorbeelden kunnen geven waarin het verstandig is een genetisch advies in te winnen.  

-Ook moet je methoden van prenataal onderzoek kunnen beschrijven. 

Herhaling

Dominant allel: A

Recessief allel: a

Homozygoot dominant: AA

Homozygoot recessief: aa

Heterozygoot: Aa

Een heterozygote man wordt gekruist met heterozygote vrouw.
Wat is het percentages van de heterozygote nakomelingen?

1. 25%
2. 0%
3. 50%
4. 100%

Een man met genotype Aa wordt gekruist met vrouw met genotype aa.
Welke nakomelingen met welk %

1. AA en aa beide 50%
2. aa 100%
3. Aa en aa beide 50%
4. Aa 100%

-Je moet voorbeelden kunnen geven waarin het verstandig is een genetisch advies in te winnen.  

Erfelijkheidsonderzoek gebeurt om te kijken of iemand het allel bezit voor een erfelijke ziekte. Bezit je dit allel, maar ben je niet ziek, dan ben je drager van dit allel. Je kunt het dan doorgeven aan je kinderen. Eén van de ziekten waar men naar kijkt, is aanleg voor een erfelijke vorm van borstkanker. Als een vrouw het allel bezit, moet zij nadenken of zij preventief haar borst wil laten amputeren.

-Je moet voorbeelden kunnen geven waarin het verstandig is een genetisch advies in te winnen.  

Het wordt belangrijker om te weten van welke ernstige ziekten je drager bent, op een moment dat je met een partner kinderen wilt krijgen. Vóór je zwanger bent, kun je genetisch advies inwinnen. Mocht duidelijk zijn dat je een verhoogde kans hebt op een kind met een genetische afwijking, dan wordt tijdens de zwangerschap al gekeken of het kind de ziekte krijgt. Hiervoor moet prenataal onderzoek gedaan worden (vóór geboorte).

-Ook moet je methoden van prenataal onderzoek kunnen beschrijven. 

-Echoscopie: door geluidsgloven wordt gekeken naar lichamelijke gebreken;

-Vlokkentest: door een beetje placentaweefsel weg te halen, kan chromosoomonderzoek gedaan worden en afwijkingen opgespoord worden.

-Vruchtwaterpunctie: met een naald wordt vruchtwater opgezogen. Hierin zitten cellen van het kind.

Vlokkentest en vruchtwaterpunctie.

Vlokkentest: Hier worden een paar cellen uit de placenta gezogen. Placenta bevat voor een deel cellen van het embryo. 

Vruchtwaterpunctie: In het vruchtwater drijven cellen van het embryo.

Voor en nadelen:

Vwp is betrouwbaarder (98/99 Pro mille) maar kan pas na 16 weken.
Vt kan eerder (na 11-13 weken) maar is minder betrouwbaar (98/99%).
 

gevolgen onderzoek

Onderzoek kan uitwijzen dat er geen afwijkingen zijn bij het kind. Op een moment dat er wel afwijkingen zijn, kan besloten worden tot een abortus.

Leerdoelen:

-Je moet kunnen omschrijven wat een mutatie is.  

-Ook moet je kunnen beschrijven hoe kanker ontstaat. 

 

Voor vwo ook: 

-Je moet voorbeelden kunnen geven waarin het verstandig is een genetisch advies in te winnen.  

-Ook moet je methoden van prenataal onderzoek kunnen beschrijven. 

Kun je bereiken door:

-Te lezen / bestuderen de tekst van B4 en vwo ook B10

-Te maken: B4 opdr 11 t/m 14  en B10 (alleen vwo) 31 + 32 

-De antwoorden van de opdrachten serieus te controleren.   

-Je kennis van de leerdoelen te toetsen met de flitskaarten en de test je zelf.

Afsluiting.

Hoe ver ben je gekomen? 

Samenvatten van deze les. 

Feedback geven en vragen. 

Ga je thuis nog wat doen om de doelen te bereiken? Zo ja, wat?

Genoteerd wat je thuis gaat doen?  

Pak dan je tas in en wacht nog even rustig op je eigen plek tot het tijd is.

spinners per klas 

       hv1a                       hv1b                           hv2a                         hv2b