VWO 3 - POËZIE

• Nederlands
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 3

Poëzie

Poëzie

Definitie

Taalgebruik

Rijm

Rijmschema

Beeldspraak

Stijlfiguren

Definitie

Poëzie is een taaluiting waarbij een grote nadruk ligt op vorm, klank en beeldspraak.

Drink ik dan bederf ik

Drink ik niet dan sterf ik

Beter gedronken en bedorven

Dan niet gedronken en gestorven

Taalgebruik

Dichters:

• gebruiken woorden in meer betekenissen
• herhalen klanken, woorden of woordgroepen
• laten woorden weg
• breken de regels af terwijl je wel moet doorlezen

weet je nog

weet je nog

hoe we toen

en wat we

en hoe we zouden

en waarom we even

en

ja, mooi was het toen wel

het leven

'O, als ik dood zal, dood zal zijn

 kom dan en fluister, fluister iets liefs,
mijn bleke ogen zal ik opslaan
en ik zal niet verwonderd zijn.

En ik zal niet verwonderd zijn;
in deze liefde zal de dood
alleen een slapen, slapen gerust
een wachten op u, een wachten zijn'.

Eindrijm en rijmschema

De woorden aan het einde van de regel hebben dezelfde klank. Van het eindrijm kun je een rijmschema maken.

Wat wil je worden? vroeg de juf

't was in de derde klas

Ik keek haar aan en wist het niet

Ik dacht dat ik al iets was

Rijmschema

Wat wil je worden? vroeg de juf  A

't was in de 3de klas  B

Ik keek haar aan en wist het niet  C

Ik dacht dat ik al iets was  B

Zon

Wat zit ik hier op deze stoel

en achter de gordijnen,

ik wil wel werken maar ik mag

op deze magnifieke dag

de zon toch niet voor noppes laten schijnen.

Toon Hermans

Zon - rijmschema

Wat zit ik hier op deze stoel  A

en achter de gordijnen,  B

ik wil wel werken maar ik mag  C

op deze magnifieke dag  C 

de zon toch niet voor noppes laten schijnen.  B

Toon Hermans

Geluk

Hij zocht het geluk, het grote 'hèt'

hij zocht, maar vond het niet

en vele malen hij met

een kluitje in het riet

hij zocht het geluk in het dal, aan de top

maar werd het zoeken moe

eerst toen hij zei: ik geef het òp

toen kwam het naar hem toe.

Geluk - rijmschema

Hij zocht het geluk, het grote 'hèt'  A

hij zocht, maar vond het niet  B

en vele malen hij met  A

een kluitje in het riet  B

hij zocht het geluk in het dal, aan de top  C

maar werd het zoeken moe  D

eerst toen hij zei: ik geef het òp  C

toen kwam het naar hem toe.  D

Alliteratie of beginrijm

De eerste medeklinkers van een aantal woorden die bij elkaar in de buurt staan, zijn hetzelfde.

Iris

Ik ben geboren uit zonnegloren

En een zucht van de ziedende zee,

Die omhoog is gestegen, op wieken van regen,

Gezwollen van wanhoop en wee.

.....

Assonantie of klinkerrijm

Enkele woorden die bij elkaar in de buurt staan, hebben dezelfde klank, maar niet dezelfde eindletter(s).

Skelet

Mijn botten rammelen op mijn bekken

als stokjes op een trommel.

Ik dool op donkere zolders

door vieze, ouwe rommel.

.....

....

Mijn lachen klinkt als klontjes

ijs die kletteren in een glas.

Ik ben een arm skelet;

karkas van wat ik was.

Rian Visser

Beeldspraak & stijlfiguren

We weten inmiddels wat beeldspraak en stijlfiguren zijn. Dichters maken hier veel gebruik van om dingen op een mooie of bijzondere manier te zeggen.

Poëzie in liedjes

Liedjes en raps zijn gedichten die op muziek gezet zijn. Kenmerken van liedjes zijn:

•  de maat
•  (klank)herhalingen
•  refrein
•  eindrijm
  

Opdracht

Je krijgt een songtekst en hoort daar zo twee keer het bijpassende nummer bij. Daarna ga je in tweetallen de tekst analyseren met behulp van hetgeen je vandaag geleerd hebt over poëzie.

• 
  

Wat heb je vandaag geleerd over poëzie?