1.1 Problemen in de kerk

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 2

Leerdoelen

• Je kunt uitleggen wat ketters zijn en hoe de kerk hen bestreed.
• Je kunt uitleggen welke kritiek er rond 1500 op de kerk kwam.
• Je kunt beschrijven hoe de christelijke kerk in de 16e eeuw uiteenviel en enkele gevolgen daarvan noemen.
• Je kunt uitleggen wat de Contrareformatie inhield.

Ketterij en inquisitie

• Door de kritiek op de macht van de R.K. Kerk, ontstonden rond 1100 nieuwe kloosterorden waarbij armoede en eenvoud terug werden gebracht
• Voor mensen die de leer van de katholieke kerk niet aanvaarde (ketters genoemd) werd de inquisitie opgericht (speciale rechtbank)
• Als deze ‘ketters’ niet terugkeerden naar de officiële kerkleer, werden ze levend verbrand.

Kritiek op de kerk

• Door de humanisten groeide in de 16e eeuw de kritiek op de R.K. Kerk.
•  Er ontstond kritiek op onder andere: de macht en rijkdom, aflatenhandel, sacramenten (heilige handelingen), de priester als tussenpersoon tussen God en de mens, verering van heiligen en heiligenbeelden.
• Deze zaken stonden allemaal niet in de bijbel en hervormers zoals Maarten Luther wilden terug naar de oorsprong!

Gebeurtenis  => 1521: Rijksdag in Worms

Calvijn en het calvinisme

Een andere hervormer was Johannes Calvijn.

Verschil met Luther:

- Volgens Calvijn stond vóór iemands geboorte al vast of hij naar de hemel of hel ging (predestinatieleer).

- Volgens Calvijn mocht je in opstand komen als de heerser niet het juiste geloof had

- Vanaf 1540 verspreidde het calvinisme (protestantse leer van Calvijn) zich vooral in de Nederlandse gewesten.

De kerk valt uiteen

• Luther, Calvijn en hun aanhangers werden door de paus uit de R.K. Kerk gezet. Daardoor viel de christelijke kerk in twee stromingen uiteen.
• Lutheranen en Calvinisten richten hun eigen kerk op (de Reformatie of kerkhervorming).
• Protestantse kerken waren sober zonder heiligenbeelden en de mis werd voorgedragen door een dominee
• Dominees mochten trouwen, er was geen celibaat (verbod om te trouwen en seks te hebben zoals bij katholieken)
• Er ontstonden in het Duitse Rijk vele godsdienstoorlogen en later ook in de Nederlanden waar de Spaanse koning (Karel V en later Filips II) het protestantisme bestreden.

De contrareformatie (reactie van de katholieken)

Katholieke leiders begrepen ook wel dat niet alle kritiek onterecht was en er werden aanpassingen gedaan:

•  Men schreef heel precies op wat het katholieke geloof inhield. 
• er kwamen leerboeken voor gewone gelovigen
• De ideeën van Christus moesten weer het belangrijkst worden.
• Priesters moesten naar speciale scholen, zodat ze beter werden opgeleid en moesten zich aan strenge regels houden.
• Aflaten werden afgeschaft
• katholieke kloosters werden meer sober

Begrippen

• Ketter: iemand die belangrijke delen van de officiële leer van de katholieke kerk afwijst.
• Inquisitie: kerkelijke rechtbank die zich bezighoudt met de opsporing en berechting van ketters.
• Aflaatbrief: brief van de kerk waarin staat dat je (eerder) in de hemel zult komen.
• Hervormer: iemand die kritiek heeft op de kerk en deze wil veranderen (hervormen).
• Rooms-katholieken: christen die gehoorzaamt aan de paus in Rome en de leer van de kerk in Rome aanvaardt. Vaak kortweg ‘katholiek’.
• Protestanten: iemand die het niet eens is met de leer van de katholieke kerk en die heeft gekozen voor de leer van een hervormer.
• Lutheranen: volgeling van de hervormer Luther.
• Calvinisten: volgeling van de hervormer Calvijn.
• Hervorming: het ontstaan van nieuwe, protestantse kerken naast de katholieke kerk, als gevolg van de kritiek van hervormers. Ook: Reformatie.
• Reformatie: hervorming.
• Dominee: protestant die het vak godsdienst heeft gestudeerd en in een kerk de dienst leidt (ook wel: predikant).

Begrippen

• Nederlanden: oude naam van het gebied dat ongeveer het huidige Nederland, België en Luxemburg omvat.
• contrareformatie: de reactie van de katholieke kerk op de Reformatie, waarbij zij een aantal aanpassingen doorvoerde om het vertrouwen in de kerk te herstellen.