5.3 De wetenschappelijke Revolutie

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

Leerdoelen

• uitleggen wat het verschil is tussen rationalisme en empirisme in de wetenschap;
• verklaren waarom juist in de Nederlandse Republiek de wetenschap in de 17e eeuw tot bloei kwam;
• uitleggen dat de wetenschappelijke revolutie leidde tot een nieuw wereldbeeld én dat dit een langzaam proces was.

Kenmerkend aspect

De wetenschappelijke revolutie

Veranderende werkwijze in de 17e eeuw

• Tijdens de Renaissance in de 16e eeuw hadden wetenschappers nog groot ontzag voor Griekse wetenschappers uit de oudheid die in hun tijd nog geen experimenten uitvoerden. 
• In de 17e eeuw gingen wetenschappers echter proeven en waarnemingen doen. Experimenteren en observeren en logisch nadenken ging dus een grote rol spelen (empirie).
• De wiskundige Fransman Descartes gaf aan dat zintuiglijke waarnemingen onbetrouwbaar en misleidend kunnen zijn. Wiskundige wetten lagen volgens hem aan de basis van de wereld begrijpen, niet alleen observaties.
• Wetenschap werd ook gestimuleerd door: scheepvaart en oorlogvoering (navigatie/techniek), concurrerende overheden en oprichting van wetenschappelijke academies en publicatie wetenschappelijke tijdschriften.

Ingrijpende veranderingen in de wetenschap

• In de 16e eeuw vond een afbraak plaats van de oude wetenschap van Griekse wetenschappers zoals Aristoteles en de sterrenkundige Ptolemaeus.  Zij beweerden dat de aarde het middelpunt was van het heelal (geocentrische theorie)
• Copernicus schreef in 1530 in zijn boek Revolutionibus dat de zon het middelpunt vormde en de aarde om de zon bewoog (heliocentrische theorie). Hij durfde het boek pas te publiceren op zijn sterfbed in 1543.
• In de 17e eeuw kwamen Kepler en Galilei met bewijs van zijn theorie door waarneming met telescopen.
• Galilei kwam met de kerk, die niets moest weten van een heliocentrisch wereldbeeld, in conflict en werd veroordeeld tot levenslang huisarrest.

De Republiek en wetenschap

• In de Republiek waren gunstige omstandigheden (klimaat) voor wetenschappers. Belangrijke factoren waren:

1.  Verdraagzaamheid op religieus terrein.
2.  De afwezigheid van censuur.
3. De aanwezigheid van veel ambachtelijke kennis.

Herhaling vorige les

• Wat is het verschil tussen rationalisme en empirisme als manieren van onderzoek doen?
• Welk wereldbeeld uit de Oudheid bleek in de 17e eeuw toch echt niet te kloppen?
• Noem 2 zaken waar de wetenschap mede door werd bevorderd/ontwikkeld
• Waarom durfde Copernicus zijn boek pas te publiceren op zijn sterfbed?
• Past een mechanistisch godsbeeld beter bij de 15e of de 17e eeuw? Leg uit!
• Noem een verschil tussen het denken van wetenschappers in de tijd van ontdekkers en hervormers en de tijd van regenten en vorsten
• Welke Nederlandse wetenschapper maakte de telescoop nog beter en ontdekte ringen om Saturnus?
• Leg uit dat het begrip ‘wetenschappelijke revolutie’ niet in eerste instantie gaat over de wetenschappelijke ontdekkingen van die tijd.

Wat stelde Newton vast?

1. Natuurwetten gelden altijd en overal
2. Natuurwetten gelden niet altijd
3. Alle voorwerpen oefenen aantrekkingskracht uit op elkaar
4. Sommige voorwerpen hebben geen last van zwaartekracht

Wie heeft de verrekijker ontdekt?

1. Hans Lipperhey
2. Galileo Galilei
3. Copernicus
4. Christiaan Huygens

Welke techniek paste Lipperhey toe?

1. 2 lenzen op elkaar houden in een koker
2. 2 lenzen achter elkaar houden in een koker
3. 4 lenzen in een buis
4. 4 geslepen lenzen in een buis

Galileo Galilei was de eerste wetenschapper die beweerde dat de aarde om de zon draaide!

1. Juist
2. Onjuist

Welke uitvinder ontwikkelde de verrekijker tot een telescoop?

1. Hans Lipperhey
2. Christiaan Huygens
3. Frederik Telescoop
4. Galilei

Leg uit welk beeld mensen tot aan de 16e eeuw hadden van het heelal

Noem een verschil tussen het denken van wetenschappers in de tijd van ontdekkers en hervormers en de tijd van regenten en vorsten

De Nederlander Christiaan Huygens

1. Maakte de telescoop nog beter!
2. Ontdekte Saturnus en Mars
3. Ontdekte de ringen om Saturnus
4. Ontdekte buitenaards leven

Waarom past Huygens goed bij de wetenschappelijke revolutie?

1. Hij vond dingen uit
2. Hij was wiskundig en slim
3. Hij vertrouwde op waarnemingen
4. Hij filosofeerde vaak

De Griekse filosofen hadden in de Oudheid beweerd dat de Aarde het middelpunt was

1. Juist
2. Onjuist